دائرة المعارف بزرگ اسلامی

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

حسنعلی خان گروسی* |
باشیقرستان | عنایت الله رضا
برادسکن | سید محمد سیدی
بنی |
بُهلول | محسن احمدی
بیوتات | ابوالفضل خطیبی
پزودی، ابوالیسر | ناصر گذشته
پزودی، ابوالحسن | احمد پاکتچی
اُرم | مژگان نظامی
اُرَم | مژگان نظامی
اِرَم | احمد پاکتچی
اصول اقلیدس* |
اضحی* |
الاغراض الطبیه* |
ال* |
اللان* |
آب(ماده) | احمد تفضلی , محمدحسن گنجی , بخش علوم , ابوالقاسم گرجی , اسعد شیخ الاسلامی
آثار الأول في ترتیب الدول | جعفر شعار
آثار الأخیار | محمدعلی مولوی
آخالتسیخه* |
آخشیج* |
آداب الصلاة | بخش ادبیات
آذر | احمد تفضلی
آدینه* |
آقابابا خان | کرامت الله افسر
آل، خانواده | آذرتاش آذرنوش
خشم* |
خِداش | حسین شیخ
خُنَجی* |
ابن ازرق | جواد طباطبایی , حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ‌‌اَزْرَق‌، شمس‌الدین ‌ابوعبدالله ‌محمد بن‌ علی بن‌ محمد اصبحی ‌اندلسی مالكی ‌(832-896 ق‌/ 1428-1490 م‌)، فقیه‌، قاضی، ادیب‌، صاحب‌نظر در فلسفۀ تاریخ‌ و جامعه‌شناسی. ظاهراً نخستین ‌كسی ‌كه ‌زندگی وی ‌را با تفصیل بیشتر نگاشته ‌است‌، عبدالرحمان ‌سخاوی‌ (د 902 ق‌/ 1497 م‌) است ‌كه ‌معاصر ابن‌ازرق ‌است‌. پژ...
ابن ازرق | محمد آصف فکرت اِبْنِ اَزْرَق‌، نافع‌ بن‌ ازرق‌ بن‌ قیس‌ بن‌ نهار بن‌ انسان‌ بن‌ اسد بن‌ صبرة بن‌ ذُهل‌ بن‌ الدّول‌ بن‌ حنیفۀ بكری‌ وائلی‌ مكنی‌ به‌ ابوراشد (مق‍ 65 ق‌/ 685 م‌)، رئیس‌ ازارقه‌ كه‌ فرقه‌ای‌ از خوارج‌ بودند. نافع‌ اهل‌ بصره‌ بود، ولی‌ پدرش‌ ازرق‌، برده‌ای‌ رومی‌ و آهنگر بود و گفته‌اند كه‌ ابن‌ ازرق‌ از بنی‌ حن...
ابن اسحاق | سید علی آل داوود اِبْنِ اِسْحاق‌، ابوعبدالله‌، یا ابوبكر محمد بن‌ اسحاق‌ بن‌ یسار بن‌ خیارِ مطلبی‌ مدنی‌ (80-151 ق‌/ 699- 768 م‌)، محدث‌ و نخستین‌ سیره‌نویسی‌ كه‌ زندگانی‌ پیامبر اكرم‌ (ص‌) را به‌ رشتۀ نگارش‌ درآورده‌ است‌ (ابن‌ حبان‌، مشاهیر علماء الامصار، 139-140). به‌ گفتۀ ذهبی‌ ابن‌ اسحاق‌ در 80 ق‌ در مدینه‌ زاده‌ شد ( سی...
ابن اسد فارقی | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ اَسَدِ فارِقی‌، ابونصر حسن‌ بن‌ اسد (مق‍ 487 ق‌/ 1094 م‌)، شاعر، نویسنده‌ و لغت‌شناس‌ اهل‌ میافارقین‌. دو روایت‌ نسبتاً گسترده‌ در دست‌ است‌ كه‌ از خلال‌ آنها می‌توان‌ حدیث‌ عمدۀ زندگی‌ او را ترسیم‌ كرد. یكی‌ از این‌ دو روایت‌ مربوط به‌ دوران‌ پادشاهی‌ ملكشاه‌ (465-485 ق‌/ 1073-1092 م‌) است‌ كه‌ اندكی‌...
ابن اسرائیل | ایران ناز کاشیان اِبْنِ اِسْرائیل‌، نجم‌الدین‌ ابوالمعالی‌ محمد بن‌ سَوّارِ شیبانی‌ (ربیع‌الاول‌، 603 ـ ربیع‌الاخر 677 ق‌/ 1206- 1278 م‌)، ادیب‌، صوفی‌ و شاعر دمشقی‌. نام‌ پدرش‌ را سِوار و سُوار نیز ضبط كرده‌اند (زركلی‌، 6/ 153) و برخی‌ آن‌ را نوار یا سواء گفته‌اند (یافعی‌، 4/ 188؛ ابن‌ حجر، 5/ 195).
ابن اسفندیار | سید علی آل داوود اِبْنِ اِسْفَنْدیار، بهاءالدین‌ محمد بن‌ حسن‌ بن‌ اسفندیار كاتب‌ (زنده‌ در 613 ق‌/ 1216 م‌)، تاریخ‌ نگار ایرانی اواخر سدۀ 6 و اوایل‌ سدۀ 7 ق‌/ 12 و 13 م‌ (قزوینی‌، 2/ 18). از احوال‌ او آگاهیهای‌ زیادی‌ در دست‌ نیست‌. در مقدمۀ اثر برجسته‌اش‌، تاریخ‌ طبرستان‌، به‌ سرگذشت‌ خود اشاره‌هایی‌ دارد. وی‌ بخشی‌ از دورا...
ابن اشترکونی | بخش ادبیات عرب اِبْنِ اَشْتَرْكونی‌، ابوطاهر محمد بن‌ یوسف‌ تمیمی‌ سرقسطی‌ (د 538 ق‌/ 1143 م‌)، ادیب‌، لغوی‌، محدث‌، شاعر و مقامه‌نویس‌ دورۀ ملوك‌الطوایفی‌ اندلس‌. نیاكان‌ وی‌ كه‌ از دیرباز ساكن‌ اندلس‌ بودند (مقری‌، 1/ 291)، در قلعه‌ای‌ به‌ نام‌ اشتركوی یا اشتركون‌ از توابع‌ تُطیله در شمال‌ اندلس‌ اقامت‌ داشتند و نسبت‌ اشت...
ابن اطنابه | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ اِطْنابه‌، عمرو (عامر در ابن‌ اثیر، 1/ 668 و بكری‌، 1/ 575، اشتباه‌ است‌) بن‌ عامر بن‌ زید مَناة از قبیلۀ خزْرَج‌، شاعر جاهلی‌ كه‌ به‌ مادرش‌ اِطنابة انتساب‌ یافته‌ است‌. اطنابة، دختر شهاب‌ بن‌ زِبّان‌ به‌ طایفۀ بنوالقَین‌ (كه‌ از باب‌ تخفیف‌ بَلقَین‌ خوانده‌ می‌شود)، از شاخه‌های‌ خزرج‌، تعلق‌ داشت‌ (ط...
ابن اسلت | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ اَسْلَتْ، ابوقیس‌ انصاری‌ خطمی‌ (د 1 ق/ 622 م‌؟)، شاعر جاهلی‌ و رئیس‌ شاخه‌ای‌ از قبیلۀ اَوْس‌، زندگی‌ او مانند زندگی‌ بیشتر شاعران‌ جاهلی‌ به‌ افسانه‌ آمیخته‌ است‌ و چنان‌ است‌ كه‌ در بسیاری‌ از روایات‌ مربوط به‌ او می‌توان‌ تردید كرد. نام‌ او را در منابع‌ كهن‌ صیفی‌ آورده‌اند (ابن‌ هشام‌، 1/ 60؛ ابن‌...
ابن اشناس | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اَشناس‌، ابوعلی‌ حسن‌ بن‌ محمد بن‌ اسماعیل‌ بزاز (359- 439ق‌/ 970- 1048م‌)، محدث‌ و فقیه‌ شیعی‌. تبار و چگونگی‌ زندگی‌ وی‌ چندان‌ روشن‌ نیست‌. همین‌ قدر می‌دانیم‌ كه‌ وی‌ از موالی‌ بوده‌ و به‌ شخصی‌ به‌ نام‌ جعفر متوكل‌ وابستگی‌ داشته‌ و به‌ همین‌ جهت‌ به‌ متوكلی‌ شهرت‌ یافت‌ است‌ (خطیب‌، 7/ 425). كلمۀ...
ابن الاسود |
ابن اعثم کوفی | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ اَعْثَمِ كوفی‌، ابومحمد احمد بن‌ علی‌ معروف‌ به‌ ابن‌ اعثم‌ كوفی‌ (د 314 ق/ 926 م)، محدّث‌، شاعر و مورخ‌ شیعی‌. از زادگاه‌ و تاریخ‌ تولد و زندگانی‌ وی‌ آگاهی‌ دقیقی‌ در دست‌ نیست‌. در نام‌ و نسب‌ وی‌ نیز اختلاف‌ كرده‌اند: یاقوت‌ (2/ 230) نام‌ وی‌ را احمد و برخی‌ محمّد آورده‌اند (ابن‌ اعثم‌، 2؛ GAS, I/ ...
ابن اشعث، محمد | حسن یوسفی اشکوری اِبْنِ اَشْعَث‌، محمد بن‌ محمد كوفی‌ مصری‌ (ابوعلی‌)، محدث‌ و فقیه‌ امامی‌ سدۀ 3 و 4 ق‌/ 9 و 10 م‌. با همه شهرتی‌ كه‌ ابن‌ اشعث‌ در سلسلۀ راویان‌ شیعی‌ و سنی‌ دارد، از زندگی‌ و احوال‌ او چندان‌ چیزی‌ دانسته‌ نیست‌، همین‌ قدر می‌دانیم‌ كه‌ وی‌ كوفی‌ است‌ و در مصر زندگی‌ می‌كرده‌، اما روشن‌ نیست‌ كه‌ در چه‌ تار...
ابن اعرابی، ابوعبدالله | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ اَعْرابی‌، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ زیاد (150-231 ق/ 767- 846 م)، ادیب‌ و شاعر سدۀ 2 و 3 ق/ 8 و 9 م‌، مولای بنی‌هاشم‌، اهل‌ كوفه‌ (طبری، 3(2)/ 1357؛ ازهری، 1/ 20؛ زبیدی، 196). برخی‌ پدر او را برده‌ای از اهل‌ سند دانسته‌اند (قفطی‌، 3/ 132؛ یاقوت‌، 18/ 189). قفطی‌ به‌ نقل‌ از جاحظ نیز اشاره‌ می‌كند كه‌ او عر...
ابن اعوج | علی اکبر ضیائی اِبْنِ اَعْوَج‌، ابوالفوارس‌ حسن‌ بن‌ محمد (د 1019 ق‌/ 1610 م‌)، ادیب‌، شاعر و یكی‌ از اعیان‌ و امیران‌ شهر حماة در شام‌. تقریباً همۀ‌ آنچه‌ از زندگی‌ وی‌ می‌دانیم‌، از طریق‌ محبّی‌ به‌ ما رسیده‌ است‌. گفتار مفصل‌ محبّی‌ و نیز اشعاری‌ كه‌ نقل‌ كرده‌ در نامۀ‌ دانشوران‌ (2/ 314- 320) به‌ فارسی‌ برگردانده‌ شده‌ ...
ابن اعرابی، ابوسعید | علی رفیعی علامرودشتی اِبْنِ اَعْرابی‌، ابوسعید احمد بن‌ محمد بن‌ زیاد بن‌ بشر بن‌ دِرْهَم‌ اموی‌ بصری‌، ملقب‌ به‌ شیخ‌الاسلام‌ و شیخ‌ الحرم‌ (ح‌ 246-340 یا 341 ق/ 860-951 یا 952 م)، فقیه‌، محدث‌، حافظ، عارف‌ و از مشایخ‌ صوفیه‌. وی‌ اهل‌ بصره‌ بود و در مكه‌ اقامت‌ داشت‌ (سلمی‌، 443). ابن‌ اعرابی‌ ابتدا به‌ دمشق‌ سفر كرده‌ و در آنج...
ابن افضل | صادق سجادی اِبْنِ اَفْضَل‌، ابوعلی‌ احمد بن‌ افضل‌ شاهنشاه‌ بن‌ امير الجيوش‌ بدرالجمالی‌ ارمنی‌ (مق‍ 526 ق‌/ 1131 م)، ملقب‌ به‌ الاكمل‌ (ابن‌ جوزی‌، يوسف‌، 8/ 146) و امير الجيوش‌ (ابن‌ تغری‌ بردی‌، 5/ 237)، وزير الحافظ لدين‌الله‌ فاطمی‌، از سرگذشته وی‌ پيش‌ از وزارت‌ آگاهی‌ چندانی‌ در دست‌ نيست‌، جز آنكه‌ گفته‌اند الآمر...
ابن افطس |
ابن اشعث | عبدالکریم گلشنی اِبْنِ اَشْعَث‌، عبدالرحمن‌ بن‌ محمد بن‌ اشعث‌ بن‌ قیس‌ بن‌ معدی‌ كرب‌ اشج‌ كندی‌ ازدی‌ كوفی‌ (د 85 ق‌/ 704 م‌)، منسوب‌ به‌ خاندان‌ حارث‌ بن‌ معاویة بن‌ كنده‌، از قبیلۀ بزرگ‌ كندۀ حضرموت‌ در جنوب‌ عربستان‌ و یكی‌ از رجال‌ نظامی‌ و سیاسی‌ بنی‌ امیه‌.
ابن اعلم | غلامرضا جمشیدنژاد اِبْنِ اَعْلَم‌، شریف‌ ابوالقاسم‌ علی‌ بن‌ ابی‌ الحسن‌ علی‌ (قفطی‌، 157: علی‌ بن‌ حسن‌؛ ابن‌ عبری‌، 174: علی‌ بن‌ حسین‌) بن‌ ابی‌ المجیب‌ علی‌ بن‌ جعفر بن‌ محمد اعلم‌ علوی‌ حسینی‌ كوفی‌ بغدادی‌ (13 ربیع‌الاخر 324- 8 محرم‌ 375 ق‌/ 936-985 م‌)، فیلسوف‌ و منجم‌ شیعی‌ مذهب‌.
ابن اکفانی | بخش علوم اِبْنِ اَكْفانی‌، شمس‌الدين‌ ابوعبدالله‌ محمد بن‌ ابراهيم‌ بن‌ ساعد انصاری‌، پزشك‌، رياضی‌دان‌ و اديب‌ مشهور مصری‌. وفاتش‌ بنابر مشهور در صفر 749 ق‌/ مۀ‌ 1348 م‌ (ابن‌ اياس‌، 1(1)/ 523) و به‌ قولی‌ در 23 شوال‌ 749 ق‌/ 14 ژانويۀ‌ 1349 م‌ (مقريزی‌، 2(3)/ 797) اتفاق‌ افتاده‌ است‌. ابن‌ اكفانی‌ در سنجار، از شهرها...

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

ورود به سایت

ثبت نام