مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اشنهی | کیانوش صدیق یا اشنوی، تاج‌الدین محمود بن حداد (یا خدا داد، نك‍ : دانش‌پژوه، 50-51؛ عابدی، 824؛ انصاری، 770)، عارف سدۀ 6 و 7 ق / 12 و 13 م. نسبت او در مآخذ به صورتهای شنهی، شنوی و اشنوئی (سهروردی، 8، 98، 137؛ واعظ، 37؛ جامی، 360؛ نیز نك‍ : حمدالله، 673) و جز آنها (نك‍ : یاقوت، 1 / 285؛ سمعانی، 1 / 276) آمده است.
اشنویه | مژگان نظامی نام بخش، دهستان و شهری در شهرستان نقده از استان آذربایجان غربی. این نام در منابع به شكلهای گوناگون آمده است : اُشْنُه (اصطخری، 182؛ ابن حوقل، 336؛ حسینی، 296؛ یاقوت، 1 / 284؛ ابن واصل، 4 / 202؛ بغدادی، 1 / 85)، اُسنه ( حدود العالم، 158؛ سهراب، 48)، اُشنو (جوینی، 2 / 160؛ ابوالحسن، 466)، اوشنی (اسكندربیك، 2 / ...
اصالت وجود | غلامحسین ابراهیمی دینانی \e(a)sālat-e vojūd\، عنوان‌ بحثی‌ فلسفی‌ دایر بر اينكه‌ آنچه‌ به‌ واقعيت‌ عينی‌ موجودات‌ تحقق‌ می‌بخشد، هستی‌ آنها ست‌ و ماهيت‌ يا چيستی اشياء امری‌ اعتباری‌ است‌ كه‌ عقل،‌ آن‌ را از حدود وجودی‌ آنها انتزاع‌ می‌كند و از واقعیت‌ مستقل‌ خارجی‌ برخوردار نیست.
اسماعیل بن عبدالله بن عبدالرحیم |
آجودان باشی | بخش تاریخ آجودان‌باشی، محمدحسین خان (یا حسین خان) مقدم مراغه‌ای ملقب به صاحب‌اختیار و نظام‌الدوله (د 1283ق / 1866م)، نخستین شخصیت نظامی و سیاسی ایران كه به مقام آجودان‌باشی (ه‍ م) رسیده است. وی از اعقاب آقاخان مقدم از امیران مشهور دورۀ صفوی و خواهرزادۀ میرزاجعفرخان مشیرالدوله بود كه در زمان فتحعلی شاه (1185-1250ق / 177...
آجودان باشی | بخش تاریخ آجودان‌باشی، حسنعلی‌خان خویی (د 1277ق / 1860م) از امیران عصر ناصری كه به مقام آجودان‌باشی رسید و در 1264ق / 1848م از كار بركنار شد، ولی در 1271ق / 1855م با سمت پیشكار عبدالصمد میرزا عز‌الدوله، پسر سوم محمدشاه قاجار، عازم حكومت قزوین شد و 6 سال پس از آن از جهان درگذشت. حسنعلی خان دیگری از طایفۀ افشار كه از پیش...
آجودان باشی | بخش تاریخ آجودان‌باشی، جهانگیرخان پسر سلیمان‌خان سهام‌الدوله و برادرزادۀ منوچهرخان معتمدالدوله (1249-1309ق / 1832-1891م)، سیاست‌پیشۀ برجستۀ روزگار ناصرالدین شاه قاجار. از مهاجران ارامنۀ تِفْلیس بود و به علت مقام و احترام پدر، از توجه شاه برخوردار گشت و ترقی بسیار كرد. در 1273ق / 1856م، قرارداد پاریس (در مسألۀ هرات) را ...
اسلام و ایمان |
اسلامیه | عباس سعیدی اِسْلاميّه‌، شهر كوچكی‌ در بخش‌ مركزي‌ شهرستان‌ فردوس‌ (استان‌ خراسان‌). نام‌ پيشين‌ اين‌ شهر باغستان‌ بود ( فرهنگ‌ جغرافيايی‌ آباديها...، 5) كه در سرشماري‌ 1355ش‌ به‌ اسلاميه‌ تبديل‌ يافت‌ ( فرهنگ‌ آباديها...، 21/ 201). اين‌ شهر در 34 و 10 عرض‌ جغرافيايی‌ و 58 و 15 طول‌ شرقی‌ (مفخم‌ پايان‌، 1/ 54)، در ارتفاع...
اسلامبول |
اسلم خان کشمیری |
اسلام آباد | مجید سمیعی اِسْلام‌ آباد، نام‌ چند شهر و ناحيۀ هند در دورۀ زمامداري‌ مسلمانان‌. كهن‌ترين‌ مأخذ دربارۀ نام‌ اسلام‌ آباد در هند مربوط به‌ سدۀ 9ق‌/ 15م‌ و حكومت‌ خلجها در مالوه‌ است‌ كه‌ قلعه‌اي‌ را، نزديك‌ هوشنگ‌ آباد در مركز هند، بدين‌ نام‌ می‌خوانده‌اند (كرمانی‌، 29-30؛ دي‌، اوپندرانات‌، 97 -96 ؛ فرشته‌، 2/ 243- 244). م...
اسماءالله |
اسلی | مهران ارزنده اِسْلی‌، يا ايسلی‌، رودي‌ در شرق‌ مغرب‌ (مراكش‌) كه‌ به‌ علل‌ تاريخی‌ و سياسی‌ شهرت‌ يافته‌ است‌. اين‌ رود كه‌ از كوههاي‌ مغاز در نواحی‌ مرزي‌ ميان‌ مغرب‌ و الجزاير سرچشمه‌ می‌گيرد، مسافتی‌ حدود 100 كم را از جنوب‌ غربی‌ وَجده در دشتهاي‌ اَنجاد به‌ سوي‌ شمال‌ شرقی‌ طی‌ می‌كند و پس‌ از عبور از وادي‌ مويله‌ به‌ ...
اسماء | رضوان مساح اَسْماء (د 73ق‌/ 692م‌)، دختر ابوبكر بن‌ ابی‌ قحافه‌ از صحابۀ پيامبر(ص‌)، از نخستين‌ گروندگان‌ به‌ اسلام‌ و نيز راوي‌، مشهور به‌ ذات‌النطاقين‌. در 27 پيش‌ از هجرت‌ در مكه‌ زاده‌ شد (ابن‌ عساكر، 10؛ ابن‌ اثير، علی‌، 5/ 392؛ نووي‌، 2/ 329). وي‌ در كودكی‌ در مكه‌ به دعوت‌ پدر خويش‌ ابوبكر اسلام‌ آورد و هجدهمين‌ ...
اسلام آباد | مجید سمیعی اِسْلام‌ آباد (اننت‌ ناگ‌)، شهر و ناحيه‌اي‌ در استان‌ كشمير جنوبی‌، در جنوب‌ شرقی‌ درۀ كشمير در شمال‌ سلسله‌ جبال‌ پير پنجال‌ در 43 و 47 عرض‌ شمالی‌ و 75 و 12 طول‌ شرقی‌.
اسلام شهر | عباس سعیدی اِسْلام‌ شَهْر، شهر و شهرستانی‌ به‌ همين‌ نام‌ در استان‌ تهران‌.
اسلام آباد | علیرضا نقوی اِسْلام‌آباد، پايتخت‌ جديد جمهوري‌ اسلامی‌ پاكستان‌. اين‌ شهر كه در نزديكی‌ راولپندي‌ قرار دارد، در اكتبر 1959/ مهر 1338 به‌ جاي‌ شهر كراچی‌ به‌ عنوان‌ پايتخت‌ پاكستان‌ برگزيده‌ شد و در فوريۀ 1960 نام‌ اسلام‌ آباد براي‌ آن‌ انتخاب‌ گرديد (ذبيح‌، 241؛ نلسن‌، 147 ؛ اردو...، 2/ 702-703).
اسلام آباد غرب | مژگان نظامی اِسْلام‌آبادِ غَرْب‌، نام‌ شهرستان‌ و شهر مركز آن‌ واقع‌ در استان‌ كرمانشاه‌.
اسم | زهرا خسروی اِسْم‌، يكی‌ از اقسام‌ سه‌گانۀ كلمه در دستور زبان‌ عربی‌ (اسم‌، فعل‌ و حرف‌). عالمان‌ صرف‌ و نحو بيش‌ از دو قسم‌ ديگر كلمه‌ به‌ بررسی‌ و تعريف‌ اسم‌ پرداخته‌اند. نخستين‌ اشاره‌اي‌ كه‌ به‌ اسم‌ شده‌، همان‌ است‌ كه در روايت‌ ابوالاسود دؤلی‌ (ه م‌) در قرن‌ 1ق‌/ 7م‌ آمده‌ است‌ (نك‍ : ه‍ د، 5/ 188). چند دهه‌ پس‌ ا...
اسلام گرای | یوسف رحیم لو اِسْلام‌گِراي‌، نام‌ چندتن‌ از خانها و خان‌زادگان‌مسلمان‌ دودمان‌ چنگيزي‌ «گِراي‌» از نسل‌ جوچی‌ كه‌ از سدۀ 9 تا 12ق‌/ 15 تا 18م‌ در شبه‌ جزيرۀ كريمه‌ فرمان‌ می‌راندند:
اسلیمی | محمدحسن سمسار اِسْلیمى، یكى از 7 طرح اصلى در نگارگری سنتى ایران (نک‍ : نویدی، روضةالصفات، 50). اسلیمى را نمودار تجریدی درخت، به ویژه تاك دانسته‌اند كه با گردشها و پیچشهای پى در پى و هماهنگ شاخه‌های آراسته به برگها و نیم برگها و گرههای آن از پایه‌ای كه بند اسلیمى خوانده مى شود، مى روید و با آهنگ منظم و ساختار چشم نوازی كه م...
اسماء بنت یزید | فرامرز حاج منوچهری اَسْماءْ بِنْت‌ يَزيد (د پس‌ از 60ق‌/ 680م‌)، يكی‌ از زنان‌ صحابه‌ كه‌ خطابۀ او نزد پيامبر اكرم‌(ص‌) شهرتی‌ ويژه دارد.
اسماعیل بن اسحاق ازدی |
الاسماء الحسنی |
اسماعیل انقروی |
اسماء بن خارجه | محمدمهدی امینی اَسْماءِ بْن‌ خارِجه‌ (د 82ق‌/ 701م‌)، از اشراف‌ و بزرگان‌ كوفه‌. آگاهيهاي‌ مربوط به‌ خاندان‌ اسماء براي‌ درك‌ سرگذشت‌ و مواضع‌ او در برابر حوادث‌ كوفه در سالهاي‌ ميانی‌ سدۀ 1 ق‌ بسيار مهم‌ است‌. وي‌ از قبيلۀ بنی‌ فزاره‌ بود (كلبی‌، جمهرۀ...، 434). پدرش‌ خارجۀ بن‌ حِصن‌ در 9ق‌/ 631م‌ پس‌ از غزوۀ تبوك‌ در شمار...
اسماء بنت عمیس | حسن یوسفی اشکوری اَسْماءْ بِنْت‌ عُمَيْس‌ (د پس‌ از 40ق‌/ 660م‌)، از زنان‌ صحابی‌. پدرش‌ عميس‌ بن‌ مَعَد، از قبيلۀ قحطانی‌ بنی‌ خثعم‌ بن‌ انمار و مادرش‌ هند دختر عون‌ بن‌ زهير حِميري‌ بود (كلبی‌، 1/ 356، 358).
اسماعیل بن بلبل | صادق سجادی اِسْماعیل بن بُلْبُل‌، ابوالصقر (مق جمادی‌ الاول‌ 278/ اوت‌ 891)، از دیوانیان‌ و وزرای‌ خلفای‌ عباسی‌ در سدۀ 3ق‌.
اسماعیل، امام زاده | یدالله غلامی مایانی اِسْماعيل‌، اِمام‌زاده‌، بقعۀمتعلق‌ به‌يكی‌ از اعقاب ‌امام‌ حسن‌(ع‌) در اصفهان‌. سلسله‌ نسب‌ اسماعيل‌ در كتيبۀ بقعه‌ ذكر شده‌ است‌ (نك‍ : گدار، 139 ؛ قس‌: جابري‌، 186). جايگاه‌ امام‌زاده‌ اسماعيل‌ در تاريخ‌ عالم‌آراي‌ عباسی‌ محلۀ «كليار» نوشته‌ شده‌، و صورت‌ كلمه‌ حاكی‌ از اين‌ است‌ كه‌ به‌ نحوي‌ با اطلاق‌ كن...
اسماء و احکام | ناصر گذشته اَسْماءْ وَ اَحْكام‌، عنوان‌ يكی‌ از مسائل‌ كلامی‌ است‌ كه‌ متكلمان‌ دربارۀ آن‌ بحثهاي‌ مهم‌ و مفصلی‌ كرده‌اند و غالب‌ كتابهايی‌ كه در زمينۀ علم‌ كلام‌ نوشته‌ شده‌، از اين‌ بحث‌ خالی‌ نيست‌. منظور از «اسماء» اين‌ است‌ كه‌ وصفهايی‌ چون‌ ايمان‌، كفر، معصيت‌، طاعت‌، ظلم‌، عدل‌، جور و فسق‌ بر چه‌ مسما و موصوفی‌ د...
اسماعیل، مولای | ابوالحسن دیانت اِسْماعيل‌، مولاي‌، ابوالنصر المظفر بالله‌ ابن‌ محمد شريف‌ بن‌ علی‌ شريف‌ حسنی‌ علوي‌ طالبی‌ (1056-27 رجب‌ 1139ق‌/ 1646- 9 مارس‌ 1727م‌)، از اشراف‌ سجلماسه‌ (سرهنگ‌، 86؛ بستانی‌، 13/ 290؛ زركلی‌، 1/ 324) و دومين‌ سلطان‌ از شرفاي‌ فلالی‌ و از مشهورترين‌ فرمانروايان‌ علوي‌ مراكش‌. در برخی‌ نسب‌نامه‌ها و مآخذ نا...
اسماعیل اول صفوی | مهدی کیوانی اِسْماعيل‌ اَوَّل ‌صَفَوي‌ (سلـ 907 -930ق‌/ 1501-1524م‌)، نخستين‌ پادشاه‌ سلسلۀ صفويه‌، ملقب‌ به‌ ابوالمظفر بهادر خان‌ حسينی‌ فرزند سلطان‌ حيدر و نوادۀ دختري‌ اوزون‌ حسن‌ آق‌ قويونلو.
اسماعیل | عنایت الله رضا اِسْماعيل‌، شهري‌ در استان‌ (اُبلاست‌) ادسا در جمهوري‌ اوكرائين‌. نام‌ اين‌ شهر در زبان‌ روسی‌ ايزمائيل‌ و در زبان‌ مولداويايی‌ سمريل‌، سميل‌ و نيز سيميل‌ بوده‌ كه‌ از واژۀ اسلاوي‌ زمی‌ به‌ معناي‌ مار و يا اژدها مشتق‌ شده‌ است‌. اين‌ واژه‌ همچنين‌ عنوانی‌ براي‌ برخی‌ اميران‌ و اشراف‌ مولداوي‌ بوده‌ است‌ (EI2,...
اسماعیل (ع) | فرامرز حاج منوچهری اِسْماعيل‌ (ع‌)، فرزند ابراهيم‌ خليل‌ (ع‌)، پيامبري‌ الهی‌ كه‌ ميان‌ مسلمانان‌ به‌ عنوان‌ ذبيح‌ شناخته‌ می‌شود و نسب‌ پيامبر اكرم‌(ص‌) بدو می‌رسد. نام‌ وي‌ در منابع‌ اسلامی‌ غالباً عجمی‌ و مركب‌ از دو واژۀ «اسمع‌» و «ايل‌» (به‌ معناي‌ «خدايا بشنو») دانسته‌ شده‌ است‌ و گفته‌اند كه‌ ابراهيم‌(ع‌) به‌ هنگام‌ درخو...
اسماء و صفات | احمد پاکتچی , نجیب مایل هروی اَسْماءْ وَ صِفات‌، دو اصطلاح‌ در علم‌ كلام‌ كه‌ مراد از آن‌ نامها و صفتهاي‌ ذات‌ باري‌ است‌. مباحث‌ مربوط به‌ اسماء و صفات‌ در طول‌ تاريخ‌ كلام‌ و عرفان‌، مسيري‌ پر فراز و نشيب‌ را طی‌ كرده‌ است‌؛ به‌ نحوي‌ كه‌ فارغ‌ از اين‌ تحول‌ تاريخی‌، به دست‌ دادن‌ تعريفی‌ فراگير براي‌ مفاهيم‌ اين‌ دو اصطلاح‌ در دوره‌ها...
اسماعیل بن احمد سامانی | صادق سجادی , هایده لاله اِسْماعيل‌ بْن‌ اَحْمَدِ سامانی‌، ابوابراهيم‌ (شوال‌ 234- صفر 295ق‌/ 849 -907م‌)، امير سامانی‌ و بنيان‌گذار دولت‌ بزرگ‌ سامانيان‌. اطلاعات‌ ما دربارۀ احوال‌ اسماعيل‌ ، خاصه‌ پيش‌ از مرگ‌ برادرش‌ امير نصر، بيشتر مبتنی‌ بر تواريخ‌ محلی‌ و دودمانی‌ ايران‌، به‌ويژه‌ تاريخ‌ بخاراي‌ نرشخی‌ است‌، اما آثاري‌ چون‌ وفي...
اسماعیل بن قاسم |
اسماعیل شهید | محمدجواد شمس اِسْماعیل‌ شَهید، محمد اسماعیل‌ (1193- ذیقعدۀ 1246ق‌/ 1779- مۀ 1831م)‌)، فرزند عبدالغنی و نوادۀ شاه‌ ولیالله دهلوی‌، از علمای‌ هند و یكی از رهبران‌ مسلمان‌ در مبارزه‌ با سیكهای‌ تندرو. وی‌ به‌ شاه‌ اسماعیل‌ نیز شهرت‌ داشت‌.
اسماعیل صدقی |
اسماعیل بن نجید |
اسماعیل پاشا نشانچی | علی اکبر دیانت اِسْماعیل‌ پاشا نِشانْچی‌ (مق 1101ق‌/ 1690م‌)، صدراعظم‌ سلطان‌ سلیمان‌ دوم‌ عثمانی‌. تاریخ‌ تولد اسماعیل‌ دانسته‌ نیست‌، اما از آنجا كه‌ هنگام‌ مرگ‌، 70 ساله‌ بوده‌ (عثمان‌زاده‌، 114)، می‌توان‌ گفت‌ كه در حدود سال‌ 1031ق‌ متولد شده‌ است‌. از خانواده‌ و تبار وی‌ نیز هیچ‌ آگاهی‌ در دست‌ نیست‌. او اصلاً از قصبۀ ...
اسماعیل عادلشاه |
اسماعیل حقی عالیشان | ناصر شعاریان ستاری اِسْماعیل‌ حَقّی عالیشان‌ (1288-1363ق‌/ 1871-1944م‌)، ادیب‌، سیاستمدار، زندگی نامه‌نویس‌ و مترجم‍‍‌ معاصر ترك‌. نام‌ او با پسوند الدم‌ نیز آمده‌ است‌ (نك‍ : اوزگه‌، III/ 1351؛ «دائرةالمعارف‌ دیانت‌»، XI/ 21).
اسماعیل صفا | جلال خسروشاهی اِسْماعیل‌ صَفا (1284- 1319ق‌/ 1867-1901م)‌)، ادیب‌ و شاعر ترك‌. پدر وی‌ محمد بهجت‌ (1244- 1295ق‌/ 1828- 1878م‌) شاعری‌ از مردم‌ طرابوزان‌، و مأمور عالی رتبۀ حكومت‌ عثمانی در مكۀ معظمه‌ بود و اسماعیل‌ در دوران‌ خدمت‌ پدرش‌ در آن‌ شهر زاده‌ شد (اینال‌، 1552 ؛ بانارلی، 997). برخی از منابع‌ تاریخ‌ تولد وی‌ را 18...
اسماعیل بن نوح | ابوالفضل خطیبی اِسْماعیل‌ بْن‌ نوح‌، ابو ابراهیم‌ منتصر (مق 395ق‌/ 1005م‌)، آخرین‌ امیر سامانی‌.
اسماعیل بن خلف | احمد زرنگار اِسْماعیل‌ بْن‌ خَلَف‌، ابوطاهر اسماعیل‌ بن‌ خلف‌ بن‌ سعید بن‌ عمران‌ انصاری‌ سَرَقُسطی‌ اندلسی‌ (د 455ق‌/ 1063م‌)، مُقری‌، ادیب‌ و عالم‌ مالكی‌ مصر. كنیۀ او را ابوالطیب‌ نیز نوشته‌اند (ذهبی‌، 1/ 341). برپایۀ انتساب‌ او به‌ سَرَقُسطه‌ و اندلس‌، چنین‌ می‌نماید كه‌ اصل‌ او از آن‌ دیار بوده‌ باشد (زاهد، 5). وی‌ ...
اسماعیل بن سبکتگین | ابوالفضل خطیبی اِسْماعیل‌ بْن‌ سَبُكْتَگین‌ (د پس‌ از 389ق‌/ 999م‌)، برادر محمود غزنوی‌ و رقیب‌ او در آغاز حكومت‌ كه‌ پس‌ از مرگ‌ پدر یك‌ چند در غزنه‌ فرمان‌ راند.
اسماعیل دوم صفوی | مهدی کیوانی اِسْماعیل‌ دُوُّم‌ صَفَوی‌، ابوالمظفر شاه‌ اسماعیل‌ دوم‌ (سلـ 984- 985ق‌/ 1576-1577م‌)، فرزند دوم‌ شاه‌ طهماسب‌ اول‌، و سومین‌ فرمانروای‌ صفوی‌.
اسماعیل حقی بروسوی | حسین لاشیء اِسْماعیل‌ حَقّی‌ بُروسَوی‌، (یا اسكداری‌، اسكوداری‌) (1063 - 1137ق‌/ 1653- 1725م‌)، مفسر، شاعر و از مشایخ‌ فرقۀ جَلوتیه‌. كنیۀ او ابوالفدا، نام‌ پدرش‌ مصطفی‌ و جدش‌ بایرام‌ قاووش‌ پسر شاه‌ خدابنده‌ بود. پدر اسماعیل‌ در استانبول‌ می‌زیست‌ و یك‌ سال‌ پیش‌ از تولد وی‌ به‌ سبب‌ آتش‌ گرفتن‌ خانه‌ و از هم‌ پاشیدگی...

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام