هنر و معماری

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

بهرام میرزای صفوی | یدالله غلامی مایانی , ملیحه مهدوی بَهْرامْ میرْزا صَفَوی‌، ابوالفتح‌ (923- 19 رمضان‌ 956ق‌ / 1517- 11 اكتبر 1549م‌)، شاه‌زادۀ هنرمند و ادیب‌، فرزند شاه‌ اسماعیل‌ اول‌ صفوی‌. او در مراغه‌ از مادری‌ كه‌ دختر یكی‌ از بیكهای‌ موصللو بود، زاده‌ شد (اسكندربیك‌، 44؛ سومر، 124).
بهرامی | فاطمه کریمی بَهْرامی‌، مهدی‌ (1284-1330ش‌ /1905-1951م‌)، باستان‌شناس‌ نامدار ایرانی‌. او در تهران‌ زاده‌ شد و در خانواده‌ای‌ فرهنگی‌ پرورش‌ یافت‌. آموزش‌ ابتدایی‌ و متوسطه‌ را در تهران‌ به‌ پایان‌ رساند و زبانهای‌ كهن‌ ایرانی‌ را از هرتسفلد ــ كه‌ در ایران‌ اقامت‌ داشت‌ ــ آموخت
بهزاد، حسین | فریبا افتخار بِهْزاد، حسین‌ (1273-1347ش‌ /1894- 1968م‌)، نگارگر نامدار ایرانی‌. وی‌ در تهران‌ به‌ دنیا آمد. پدرش‌، میرزا فضل‌ الله‌ اصفهانی‌ در قلمدان‌‌سازی‌ و به‌ ویژه‌ در نقاشی‌ آبرنگ‌ شهرتی‌ داشت‌ (ناصری‌‌پور، 14، 32؛ میربها، 73).
بهزاد، کمال الدین | معصومه فرهاد بِهْزاد، كمال‌الدین‌، نامدارترین‌ نقاش‌ ایرانی‌. او در زمان‌ سلطنتِ آخرین‌ حكمران‌ تیموری‌،سلطان‌ حسین‌ بایقرا (سل‍ 873-911ق‌ /1468-1505م‌) در هرات‌ به‌ اوج‌ شهرت‌ در حرفۀ خود رسید.
بیات ترک، آواز | منصوره ثابت زاده بَیاتِ تُرْك‌، آواز، یا بیات‌ زند، از آوازهای‌ 5گانۀ موسیقی دستگاهی ایران‌ و از متعلقات‌ دستگاه‌ شور (كیانی، مبانی ... ، 102، هفت‌ دستگاه‌ ... ، 29). بیات‌ را نام‌ طایفه‌ای‌ از تركان‌، و شعبه‌ای‌ از موسیقی دانسته‌اند
بیات اصفهان | حسین میثمی بَیاتِ اِصْفَهان‌، آواز، یكی از آوازهای‌ اصلی در ردیف‌ و نظام‌ دستگاهی موسیقی كلاسیك‌ ایران‌.
بیات کرد، آواز | حسین میثمی بَیاتِ كُرْد، آواز، یكی از آوازهای‌ متداول‌ در موسیقی كلاسیك‌ ایران‌ و از متعلقات‌ دستگاه‌ شور. عده‌ای‌ بیات‌ كرد را مرتبط با مقام «بیاتی» (مسعودیه‌، 48)، و برخی نیز آن‌ را همان‌ مقام «كردی» (بركشلی، 55) دانسته‌اند...
بیانی، مهدی | فاطمه کریمی بَیانی‌، مهدی‌ (1286-1346ش‌ /1907- 1968م‌)، كارشناس‌ نامیِ شناختِ خطوط اسلامی‌ و نسخه‌های‌ خطی‌، بنیان‌گذار كتابخانۀ ملی‌ و از مروجان‌ فن‌ كتابداری‌ و ایجاد كتابخانه‌ در ایران‌. او از خانوادۀ مستوفیان‌ فراهان‌، و نوادۀ میرزاسلمان‌ بیان‌السلطنه‌، رئیس‌ بیوتات‌ سلطنتی‌ بود كه‌ نام‌ خانوادگی‌اش‌ برگرفته‌ از لقب‌...
بی بی خانم، مجموعه | لیزا گلمبک بیْ‌بیْ‌خانُم‌، مَجْموعه‌، بناهای‌ مسجد جامع‌ و مدرسه‌ ـ آرامگاه‌ سرای‌ مُلك‌ خانم‌، همسر تیمور در سمرقند. این‌ دو بنا میان‌ سالهای‌ 801- 808ق‌ /1399-1405م‌ روبه‌روی‌ دروازۀ شمالی‌ (باب‌ الحدید)، ساخته‌ شد.
بی بی شهربانو، بقعه | مهبانو علیزاده بیْ‌بیْ شَهْرْبانو، بُقْعه‌، زیارتگاهی‌ در دامنۀ جنوبی‌ كوهی‌ به‌ همین‌ نام‌ در حاشیۀ جنوب‌ شرقی‌ ری‌ كهن‌. این‌ مكان‌ به‌ باور شیعیان‌، به‌ عنوان‌ آرامگاه‌ شهربانو، دختر یزدگرد سوم‌ و همسر امام‌ حسین‌(ع‌) (قمی‌، 196؛ ابن‌ بابویه‌، 369) مورداحترام‌ است‌.
پاسارگاد | علی موسوی پاسارْگاد، یا پازارگاد، نخستین‌ تختگاه‌ امپراتوری‌ نوپای‌ هخامنشی‌ كه‌ كورش‌ كبیر (سل‍ 559-530 ق‌م‌) احتمالاً پس‌ از پیروزی‌ بر لیدی‌، آن‌ را در حدود سال‌ 547ق‌م‌ پی‌ افكند.
پته دوزی |
پرده | تقی بینش , هومان اسعدی پَرْده‌، اصطلاحی‌ در موسیقیِ ایران‌ و جهان‌ اسلام‌ كه‌ در حوزه‌های‌ زمانی‌ و مكانی‌ مختلف‌ به‌ معنی‌ مرتبط اما متفاوتی‌ در پیوند با سیستم‌ مُدال‌ و نیز ساختار سازهای‌ زهی‌ به‌كار رفته‌ است‌.
پرچین کاری | فریبا افتخار پَرْچینْ كاری‌، گونه‌ای‌ تزیینِ بنا با سنگهای‌ نیمه‌ قیمتی‌ در معماری‌ شبه‌ قارۀ هند. در این‌ هنر برای‌ ایجاد نقشهای‌ تزیینی‌ قطعه‌های‌ كوچكی‌ از سنگهای‌ رنگی‌ در مرمر نشانده‌ می‌شود
پریزاد، مدرسه | محمد مرتضایی پَریزاد، مَدْرِسه‌، از بناهای‌ دورۀ شاهرخ‌ تیموری‌ (سل‍ 807-850ق‌ / 1405-1446م‌) در مشهد، واقع‌ در مجموعۀ آستان‌ قدس‌ رضوی‌. مشهور است‌ كه‌ بانی‌ آن‌ پریزاد، ندیمۀ گوهرشاد آغا، همسر شاهرخ‌ بوده‌ است‌.
پل | ولفرام کلایس پُل‌، سازه‌ای‌ كه‌ عبور از روی‌ مانع‌ را ممكن‌ می‌سازد. این‌ سازه‌ گذرگاهی‌ برای‌ عبور از روی‌ موانعی‌ مانند آبراهها، دره‌های‌ عمیق‌ و جز آن‌ است‌ كه‌ معمولاً بخشهای‌ جداگانۀ شهرهای‌ دو سوی‌ یك‌ رودخانه‌، بزرگ‌راهها، خطوط راه‌آهن‌ و گذرگاهها را به‌هم‌ می‌پیوندد
پوپ | ناصر نوروز زاده چگینی پوپ‌، آرتور اپهام‌ (آرثر آپم‌) (1259- 1348ش‌ / 1881-1969م‌)، مورخ‌ آمریكایی‌ هنر، به‌ویژه‌ هنر ایران‌، پیشگام‌ در معرفی‌ هنر و تمدن‌ ایرانی‌ و سازمان‌دهندۀ نمایشگاهها، كنگره‌ها و پژوهشهای‌ ایران‌شناسی‌ در جهان‌.
اخیضر | نوشین دخت نفیسی اُخَیضِر، بنایی‌ تاریخی‌ شامل‌ دژ، كاخ‌ و مسجد، واقع‌ در صحرای‌ «وادی‌ عُبید» عراق‌، 40 كیلومتری‌ جنوب‌ غرب‌ كربلا و حدود 193 كیلومتری‌ جنوب‌ بغداد. مجموعه‌ای‌ ساخته‌ شده‌ رو به شمال‌ كه‌ بخش‌ مسكونی‌ آن‌ در داخل‌ حصار جای‌ دارد.
اردبیل، مسجد جمعه |
اردستان، مسجد جامع | زرین تاج شیبانی اَرْدِسْتان‌، مَسْجِدِ جامِعِ، یكی‌ از مسجدهای‌ كهن‌ چهار ایوانی‌ بخش‌ مركزی‌ ایران‌. جامع اردستان‌ بخشی‌ از یك‌ مجموعۀ بزرگ‌ بناهای‌ عمومی‌، همچون‌ مسجد، مدرسه‌، حمام‌، حسینیه‌، آب‌انبار، كاروانسرا و بازارچه‌ است‌ كه‌ در مركز محلۀ «محال‌»، از مهم‌ترین محله‌های‌ اردستان واقع‌ است‌. این‌ مجموعه‌ در دوره‌های‌ م...
ارک | ناهده فوزی اَرَك‌، یا اركه‌، شهر كوچكی‌ در سوریه‌، واقع‌ در استان‌ حمص‌. چنانكه‌ در منابع‌ آمده‌، ارك‌ به‌ هنگام‌ فتح‌ شام‌ توسط مسلمانها، اركه‌ خوانده‌ می‌شده‌ است‌ (واقدی‌، 1/ 13- 18، جم‍ ؛ بلاذری‌، 154). برخی‌ از نویسندگان‌ معاصر آن را به‌ صورت‌ اراك‌ آورده‌اند (ابونصر، 134؛ ابوخلیل‌، 35). فلات‌ حلب‌ در شمال‌ غربی‌، ...
ارگ | منوچهر ستوده , پرویز رجبی اَرْگ‌، یا اَرْك‌، دژ یا قلعه‌ای‌ استوار كه‌ درون‌ شهر یا قلعه‌ای‌ بزرگ‌تر بر بلندی‌ بنا می‌شد و مقر حكمرانان‌، یا محل پادشاهان‌ و خدم‌ و حشم‌ ایشان‌ بود.
ارغون کاملی | محمدحسن سمسار اَرْغونِ كامِلی‌، ارغون بن‌ عبدالله‌ (زنده‌ در 745ق‌/ 1344م‌)، خوشنویس نامدار ایرانی كه‌ در كتابت‌ قلمهای‌ ششگانه‌ به‌ویژه‌ ریحان‌ چیره‌دست بود. ارغون‌ را در شمار «استادان‌ سته‌» و از شاگردان یاقوت مستعصمی‌ دانسته‌اند. این‌ مطلب‌ را در هیچ‌یك‌ از تذكره‌های خط و خطاطانِ نوشته‌ شده‌ تا دو سده‌ پس‌ از تاریخ‌ واپ...
استراباد، جامع |
استنساخ |
اسحاق، امام زاده | جواد نیستانی اِسْحاق‌، اِمامْ‌زاده‌، آرامگاه‌ اسحاق‌ بن‌ موسی‌ بن‌ جعفر(ع‌) معروف‌ به‌ مشهد نور، از بناهای‌ دورۀ سلجوقی‌ در شهرستان‌ گرگان‌. این‌ بنا در مركز شهر گرگان‌، درگذر سرچشمه‌ از محلۀ سبزه‌ مشهد قرار دارد و منابع‌ جغرافیایی‌ و تاریخی‌ نیز تنها به‌ ذكر نام‌ آن‌ اكتفا كرده‌، اطلاعاتی‌ دربارۀ ویژگیهای‌ معماری‌ بنا به...
اسدالله کرمانی | محمدحسن سمسار اَسَدُاللّهِ كِرْمانی‌، اسدالله‌ بن‌ بایزید صادقی‌ صوفی‌ كرمانی‌ (د 892ق‌/ 1487م‌)، استاد خوشنویس‌ قلمهای‌ 6 گانه‌ (ثلث‌، نسخ‌، تعلیق‌، ریحان‌، محقق‌ و رقاع‌). او قلم‌ نستعلیق‌ را نیز خوش‌ می‌نوشت‌، شعر می‌سرود و از عارفان‌ نامدار روزگار خود بود (حاجی‌ خلیفه‌، 1/ 711؛ مستقیم‌ زاده‌، 113؛ ایرانی‌، 119-120). مص...
اسدالله شیرازی | محمدحسن سمسار اَسَدُاللّهِ شیرازی‌ (د 1269ق‌/ 1853م‌)، خوشنویس‌ نامدار قلم‌ نستعلیق‌. او از هنرمندان‌ بر كشیدۀ محمد شاه‌ قاجار (سل 1250- 1264ق‌) بود و در دربار او سمت‌ «كاتب‌ سركاری‌» و لقب‌ «كاتب‌ السلطانی‌» داشت‌. گرد آمدن‌ نزدیك‌ به‌ تمامی‌ آثار او در كتابخانۀ كاخ‌ گلستان‌ تهران‌ (سلطنتی‌ پیشین‌) به‌ همین‌ سبب‌ است‌ (بی...
اسلیمی | محمدحسن سمسار اِسْلیمى، یكى از 7 طرح اصلى در نگارگری سنتى ایران (نک‍ : نویدی، روضةالصفات، 50). اسلیمى را نمودار تجریدی درخت، به ویژه تاك دانسته‌اند كه با گردشها و پیچشهای پى در پى و هماهنگ شاخه‌های آراسته به برگها و نیم برگها و گرههای آن از پایه‌ای كه بند اسلیمى خوانده مى شود، مى روید و با آهنگ منظم و ساختار چشم نوازی كه م...
اسماعیل، امام زاده | یدالله غلامی مایانی اِسْماعيل‌، اِمام‌زاده‌، بقعۀمتعلق‌ به‌يكی‌ از اعقاب ‌امام‌ حسن‌(ع‌) در اصفهان‌. سلسله‌ نسب‌ اسماعيل‌ در كتيبۀ بقعه‌ ذكر شده‌ است‌ (نك‍ : گدار، 139 ؛ قس‌: جابري‌، 186). جايگاه‌ امام‌زاده‌ اسماعيل‌ در تاريخ‌ عالم‌آراي‌ عباسی‌ محلۀ «كليار» نوشته‌ شده‌، و صورت‌ كلمه‌ حاكی‌ از اين‌ است‌ كه‌ به‌ نحوي‌ با اطلاق‌ كن...
اسماعیل جلایر | یحیی ذکاء اِسْماعیل جَلایر، از نگارگران‌ صاحب‌ سبك‌ دورۀ ناصری‌. وی‌ نخست‌ از شاگردان‌ دارالفنون‌ بود و سپس‌ به‌ استادی‌ همین‌ مدرسه‌ رسید (معیرالممالك‌، 277؛ كریم‌زاده‌، 1/ 77).
اسماعیل نقاشباشی اصفهانی | یحیی ذکاء اِسْماعیل‌ نَقّاشْباشی اِصْفَهانی (یا محمد اسماعیل‌)، از نگارگران‌ پركار و صاحب‌ سبك‌ و فرنگی ساز در نقاشی روغنی (زیرلاكی) و آبرنگ‌ سدۀ 13ق‌/ 19م‌. كسانی او را برادر كهتر آقا نجف‌علی اصفهانی نقاش‌ نامدار قلمدان‌ و قاب‌ آینه‌ میدانند (سپهرم‌، 25)، اما كریم‌ زاده‌ به‌ استناد قبالۀ ازدواج‌ دختر آقانجف‌ موجود در ...
اشرف الکتاب | یدالله غلامی مایانی زین‌العابدین اصفهانی (د 9 شعبان 1296 ق / 29 ژوئیۀ 1879 م)، فرزند محمدتقی، خوشنویس برجستۀ قلم نسخ. وی در دورۀ محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار خوشنویس دربار بود و «سلطانی» رقم می‌كرد. در زمان ناصرالدین شاه ملقب به اشرف الكتاب شد. نسخ را از آقا محمود اصفهانی آموخت و روش احمد نیریزی (ه‍ م) را سرمشق خود قرار داد (نك...
اصفهان، مسجد امام | سوسن بابایی یكی از مهم‌ترین بناهای عصر صفویه كه پیش‌تر به نامهای مسجد شاه، مسجد سلطانی جدید و جامع عباسی شهرت داشت. این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع شده است و چنانكه از مآخذ برمی‌آید، بنای آن در سومین مرحله از اجرای طرح میدان نقش جهان به فرمان شاه عباس بزرگ (سل‍ 996- 1038 ق / 1588- 1629 م) آغاز گردیده، و در دورۀ...
اصفهان، مسجد جامع | هایده لاله یكی از قدیم‌ترین مسجدهای ایران كه تحولات معماری دوره‌های گوناگون اسلامی را در بردارد.
اکبرشاه، مقبره | مهبانو علیزاده از بناهای برجستۀ دورۀ تیموریان هند در سكندره واقع در 6 میلی آگره.
الاقمر | یدالله غلامی مایانی مسجدی از دورۀ فاطمیان در قاهره. این مسجد در 519 ق / 1125م به دستور مأمون بطائحی، وزیر آمر خلیفۀ فاطمی ساخته شد (مقریزی، الخطط، 2 / 290). الاقمر كه از ابتدا جزو بناهای سلطنتی بود، در رجب 799 / آوریل 1397 به دست یَلبُغا ابن عبدالله سالمی، یكی از امرای برقوق مملوكی، تجدید بنا گردید. این مسجد كه چكیده‌ای از جریان...
حسین سهوی | علیرضا فائض پور حُسِیْنِ سَهْوی (تبریزی)، خوش‌نویس قلم نستعلیق و شاعر سدۀ 10-11 ق/ 16-17 م. نام او را بیشتر منابع تاریخی میرحسین و شمار اندکی میرحسن نوشته‌اند (تقی‌الدین، 1194؛ قاضی احمد، 122؛ نیز نک‍ : مدرس، 322؛ علی‌حسن‌خان، 213؛ شاغل، 173). سهوی تخلص او بود.
حسینیه* |
حسین میرکلنگی | حمیدرضا افسری حُسِیْنِ میرْکُلَنْگی، خوش‌نویس قلم نستعلیق و کتابدار امیران شیبانی بخارا در سدۀ 10 ق/ 16 م. زادگاه او، به گفتۀ خودش، شهر نسف است (نک‍ : آثار)، اما شهرتش به بخارایی، به سبب اقامت طولانی و نشو و نما در این شهر بوده است (عالی، 46؛ قاطعی، 54).
حصار* |
حصار، تپه | کورش روستایی حِصار، تَپّه، یکی از بزرگ‌ترین محوطه‌های پیش از تاریخی شمال شرقی فلات ایران. تپه‌حصار با مساحت دست‌کم 12 هکتار، در حاشیۀ جنوب‌شرقی شهر دامغان واقع است. بر اساس پژوهشهای انجام‌شده، این محوطه از اواخر هزارۀ 5 تا نیمۀ نخست هزارۀ 2 ق‌م مسکون بوده است.
حکاکی، هنر* |
حکیم، مسجد | عباسعلی احمدی حَکیم، مَسْجِد، اثری از دورۀ صفوی در اصفهان که از نظر ساختار معماری، کتیبه‌های بنّایی و ویژگیهای دیگری از این دست، اهمیت دارد.
حلب، جامع | یدالله غلامی مایانی حَلَبْ، جامِع، از بناهای شاخص سوریه، ساخته شده در سدۀ 1 ق/ 7 م، بازسازی شده در سده‌های 6-7 ق، واقع در نزدیکی قلعۀ مشهور حلب، در محلۀ بازارچۀ حاتم (نک‍ : عثمان، 71؛ داوید، نقشۀ 36). این بنا طی سده‌ها، دگرگونیهایی یافته، اما بخشهایی از بنای اولیۀ آن هنوز باقی است.
حلب، ارگ | یدالله غلامی مایانی حَلَبْ، اَرْگ، شاخص‌ترین استحکامات نظامی در دنیای اسلام، واقع در شهر حلب شام. اگرچه منظر عمومی این ارگ متعلق به دورۀ اسلامی است، اما پیشینۀ آن به هزارۀ 3 ق‌م بازمی‌گردد.
حمام* |
حمزه، امام زاده | مریم همایونی افشار حَمْزه، اِمامْزاده، نام چند بنای زیارتی در شماری از شهرهای ایران. از میان آنان بناهایی که به عنوان آرامگاه حمزۃ بن موسی الکاظم (ع) شناخته شده‌اند، به سبب انتساب شاهان صفوی به وی (ﻧﮑ : اسکندربیک، 1/ 7؛ سام میرزا، 8؛ خواندمیر، 4/ 409- 410؛ هدایت، 8/ 4)، بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ ازجمله امامزاده حمزۀ ری، ک...
حمدالله آماسی | حمیدرضا افسری حَمْدُاللهِ آماسی، خوش‌نویس و کاتب نامدارِ ترک در قلمهای شش‌گانه (اقلام سِتّه)، و از هنرمندان صاحب‌سبک عثمانی در سدۀ 9 و 10 ق/ 15 و 16 م.
الحمراء، ارگ | یدالله غلامی مایانی اَلْحَمْراء، اَرْگ، یکی از زیباترین مجموعه بناهای جهان اسلام، واقع در غرناطه، پایتخت دولت بنی‌نصر یا بنی‌احمر (629-897 ق/ 1232-1492 م) در اسپانیا.

هنر و معماری

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

هنر و معماری

ورود به سایت

ثبت نام