ارک

اَرَك‌، یا اركه‌، شهر كوچكی‌ در سوریه‌، واقع‌ در استان‌ حمص‌. چنانكه‌ در منابع‌ آمده‌، ارك‌ به‌ هنگام‌ فتح‌ شام‌ توسط مسلمانها، اركه‌ خوانده‌ می‌شده‌ است‌ (واقدی‌، 1/ 13- 18، جم‍ ؛ بلاذری‌، 154). برخی‌ از نویسندگان‌ معاصر آن را به‌ صورت‌ اراك‌ آورده‌اند (ابونصر، 134؛ ابوخلیل‌، 35). فلات‌ حلب‌ در شمال‌ غربی‌، ورود فرات‌ در شرق‌ آن‌ واقع‌ شده‌ است‌. شهرهای‌ مجاور آن‌ عبارتند از: تدمر در جنوب‌ غربی‌، سُخنه‌ در شمال‌ شرقی‌ و سُوی در جنوب‌ شرقی‌ (همو، 26؛ فاعور، 43؛ مونس‌، 111) و نیز عُرْض كه‌ در نزدیكی‌ آن‌ قرار گرفته‌ است‌ (عبدالمؤمن‌، 1/ 57؛ ابوعبید، 1/ 139). 
در ربیع‌الآخر 13ق‌ ابوبكر سپاهی‌را به‌ فرماندهی‌ خالد بن‌ ولید روانۀ شام‌ كرد (واقدی‌، 1/ 13؛ طبری‌، 3/ 406؛ طلس‌، 62). زمانی كه‌ خالد بن‌ ولید شهر ارك‌ را در محاصره‌ داشت‌، بطریقی‌ به‌ نمایندگی از طرف‌ امپراتور روم‌ بر ارك‌ فرمان‌ می‌راند، و حكیمی‌ سالخورده‌ به‌ نام‌ سمعان‌ كه‌ دانا به‌ علوم‌ پیشینیان‌ بود، پس‌ از آگاهی‌ از مشخصات‌ خالد و سپاهیانش‌ با توجه‌ به‌ نشانه‌هایی‌ كه‌ در كتابهای‌ كهن‌ دیده‌ بود، فتح‌ مسلمانان‌ و شكست‌ رومیان‌ را پیشگویی كرد. وی‌ مردم‌ را از جنگ‌ بر حذر داشت‌ و سفارش‌ به‌ تسلیم‌ شهر كرد. اهالی‌ ارك‌ كه‌ به‌ او اعتماد بسیار داشتند، نزد بطریق شهر رفته‌، از او تقاضای‌ صلح‌ كردند. سرانجام‌، نیروهای‌ نظامی رومیان‌ كه‌ پس‌ از محاصرۀ شهر توسط سپاه‌ خالد، در باروی شهر پناه‌ گرفته‌ بودند، بدون‌ هیچ‌ مقاومتی‌ استحكامات‌ دفاعی شهر را به‌ سپاه‌ خالد بن‌ ولید تسلیم‌ داشتند و براساس‌ معاهدۀ صلحی‌ به‌ پرداخت‌ جزیه‌ گردن‌ نهادند. پس‌ از آن‌ سپاه‌ خالد راه‌ سخنه‌ را در پیش‌ گرفت‌ (واقدی‌، 1/ 14؛ بلاذری‌، همانجا؛ ابن‌اثیر، 2/ 409؛ اكرم‌، 354- 355). 
ارك در دوران‌ حاكمیت‌ نمایندگان‌ روم‌، پاسگاه‌ مرزی‌ مسیر عراق‌ به‌ شام‌ بود و رومیان‌ كاروانها را در آنجا متوقف‌ می‌كردند (واقدی‌، همانجا). 
به گفتۀ یاقوت‌ (1/ 210)، این‌ شهر دارای‌ نخلستانها و مزارع‌ زیتون‌ فراوان‌ بوده‌ است‌. 

مآخذ

ابن‌ اثیر، الكامل‌؛ ابوخلیل‌، شوقی‌، اطلس‌ تاریخ‌ العربی‌، دمشق‌، 1405ق‌/ 1985م‌؛ ابوعبید بكری‌، عبدالله‌، معجم‌ مااستعجم‌، به‌كوشش‌ مصطفی‌ سقا، بیروت‌، 1403ق‌/ 1983م‌؛ ابونصر، عمر، مع الجیش‌ العربی‌ فی صدر الاسلام‌، بیروت‌، 1969م‌؛ اكرم‌، ا.ی‌.، سیف‌الله‌ خالد بن‌ ولید، ترجمۀ صبحی‌ جابی‌، بیروت‌، 1408ق‌/ 1988م‌؛ بلاذری‌، احمد، فتوح‌ البلدان‌، به‌كوشش‌ عبدالله‌ انیس‌ طباع‌، بیروت‌، 1407ق‌/ 1987م‌؛ طبری‌، تاریخ‌؛ طلس‌، محمد اسعد، تاریخ‌ العرب‌، بیروت‌، دارالاندلس‌؛ عبدالمؤمن‌، صفی‌الدین‌، مراصد الاطلاع‌، به‌كوشش‌ علی‌ محمد بجاوی‌، بیروت‌، 1373ق‌/ 1954م‌؛ فاعور، علی‌ و یگران‌، الاطلس‌ الجدید للعالم‌، بیروت‌، 1986م‌؛ مونس‌، حسین‌ و دیگران‌، اطلس‌ تاریخ‌ الاسلام‌، قاهره‌، 1407ق‌/ 1987م‌؛ واقدی‌، محمد، فتوح‌الشام‌؛ به‌كوشش‌ عبدالحمید احمد حنفی‌، قاهره‌، 1368ق‌؛ یاقوت‌، بلدان‌.

ناهده‌ فوزی‌