اخبار

برای معرفی ايران به دنیا و نشان دادن مساهمت ايرانيان در فرهنگ و تمدن جهانی و اسلامی ما به تداوم انتشار دو دانشنامه فارسی، يکی دائرة المعارف بزرگ اسلامی و ديگری دانشنامه جهان اسلام نياز داريم. دائرة المعارف بزرگ اسلامی در چند سال اخير به دليل مشکلات مالی نتوانسته همانند سابق فعاليت کند. کمک به اين مرکز برای ارتقای سطح علمی و پژوهشی کشور بسيار مهم است.

از تفاسیر کهن اهل بیت (ع) یکی تفسیر ابوالجارود متن مهمی بوده و دیگری تفسیر ابو حمزه ثمالی. هر دو این تفاسیر بعدها در منابع سنی، امامی و زیدی نقل شده. از جابر حعفی هم روایات تفسیری در منابع بعدی نقل شده. روشن است که هر چه به این راویان در تفسیر نسبت داده شده را نمی توان کاملا از آنها دانست اما به هرحال این نشان می دهد که از همان زمان امام باقر (ع) تفسیر قرآن مورد اهتمام ائمه شیعه قرار داشته.

حسن انصاری پژوهشگر مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در یادداشتی به نقد و بررسی کتاب جانشینی محمد (ص) پرداخته است:

مناسبات میان دو گرایش عمدۀ شیعه، یعنی امامیه و زیدیه، از همان آغاز شکل گیری این دو گرایش وجود داشته است. گرچه در کوفه رجال شیعه در گرایش های مختلفی دسته بندی می شدند، اما در قرن دوم هجری با وجود نزاع های حاد میان زیدیه و امامیه، شاهد یک داد و ستد فرهنگی میان این دو فرقه هستیم که به ویژه در حدیث شیعی خود را نشان می دهد. پس از آغاز غیبت صغرای امام عصر (ص) زمینۀ اجتماعی برای نزدیکی دو فرقه و یا دست کم، کم رنگ شدن نزاع عا میان آنان ایجاد شد؛ چرا که در غیبت امام غایب، طبعاً حساسیت امامیه نسبت به دعاوی امامت از سوی رهبران زیدی کم تر شد..

درباره تقیه و ابعاد آن هنوز تحقیق جامعی صورت نگرفته منتهی یک نکته معمولا در این زمینه مورد غفلت قرار می گیرد و آن اینکه می بایست برای درک ابعاد تقیه در فقه شیعی در سده های دوم و سوم یعنی تا قبل از سال ۲۶۰ ق و آغاز دوران غیبت به مناسبات فقهای سنی و دولت و به ویژه سهم خلیفگان در فرایند تدوین فقه اسلامی توجه داشت.

من گاه و بیگاه می بینم برخی این بحث را مطرح می کنند که علم اصول در ادوار و سده های اخیر تورم پیدا کرده و حاوی مباحثی است که ارتباطی با فرایند اجتهاد و تفقه در احکام شرعی ندارد. نتیجه هم گرفته می شود که باید علم اصول را پاکسازی و مختصر و مفیدش کرد. اگر از نقطه نظر ضرورت ها و بایسته های آموزشی این سخن گفته شود شاید وجهی داشته باشد. آن هم برای کسانی که می خواهند آموزش متوسطی درباره مباحث علم اصول داشته باشند.

«مصباح‌الشریعه» کتابی است منسوب به امام صادق(ع) که همواره صحت این انتساب از سوی محققین مورد تردید بوده است؛ برخی از علمای شیعی بر این باورند که مولف اثر یکی از سران صوفیه، من جمله «قشیری» بوده است.

احسان یارشاطر امروز چشم از جهان فروبست. مردی که قریب هشت دهه از عمر پربرکت خود را در خدمت ایران و فرهنگ ایرانی بود. روحش شاد و قرین رحمت حق باد. هر کس به ایران و فرهنگ ایرانی خدمت کند شایسته نامی ماندگار است اما یارشاطر از آن نادره کاران برجسته روزگار بود که نامش در آسمان فرهنگ ایرانی برای همیشه خواهد درخشید.

اینکه مکتب تفکیک با نظام های فلسفی و کلامی مخالف است و هرگونه نظر ورزی استدلالی عقلی را مردود می شمارد گرچه از دیدگاه اهل تحصیل درست نیست اما به هرحال قابل درک است اما یکی از مشکلات اهل فلسفه و کلام با مکتب تفکیک ارائه تاریخ‌نگاری متفاوت و البته غیر مستندی است از سوی آنان برای کلام و فلسفه که طبعا از این یکی نباید به سادگی گذشت. در این تاریخنگاری همه علمای شیعه الا قلیلی از آنها مخالف فلسفه و حکمت جلوه داده می شوند.

در نوشته ای که چند سال پيش از نويسنده اين سطور ابتدا در سايت کاتبان و سپس در کتاب بررسی های تاريخی منتشر شد درباره اهميت کتاب البرهان ابن وهب کاتب (اوائل سده چهارم قمری) به تفصيل سخن گفته شد. در آنجا گفتيم که او دانشمندی امامی مذهب بود. همچنين گفتيم که ابن وهب به علم اصول فقه توجه داشته و آثاری هم بنابر گزارش خودش در موضوعات مرتبط با اين دانش نگاشته بوده است که متأسفانه به دست ما نرسيده است.