اخبار

مقاله ای را امروز دوستی فرستاد درباره تشکیک در اصالت كتاب كافی نوشته آقایی كه از نوشته اش پیدا است اهل اطلاع نیست. من معمولاً قصد پاسخگویی به هر نوشته ای را ندارم. اینجا به این نوشته پاسخ می دهم چرا که بحث مربوط است به اصالت کتاب کافی که مهمترین کتاب شیعه امامیه است.

می دانيم که مسائل الموصليات اول شریف مرتضی شامل سه بحث مهم بوده: یکی درباره وعيد؛ ديگری ابطال قياس و سوم بحث اعتماد (از بحث های مهم در کلام طبيعی). متأسفانه تاکنون نسخه ای از این کتاب مهم شريف مرتضی پیدا نشده است.

پیش و پس از الغدیر کتابهای دیگری دربارۀ امامت بوده‌اند و خواهند بود. دربارۀ کتابهای آینده فعلاً سخنی نداریم. ولی کتابهای گذشته، امامت را عمدتاً در بستر حدیثی یا کلامی یا تلفیقی از این دو رویکرد بررسی کرده بودند.

در سال های اخیر یکی از پدیده های شایع در میان نویسندگان شیعه و سنی و البته با گرایشاتی گاه سیاسی زده اقبال و توجه دوباره به احادیث علائم ظهور و آخر الزمان و فتن و ملاحم و اشراط الساعه است؛ سنتی که ریشه های آن به سنت ادیان کتاب مقدس می رسد. از نقطه نظر حدیث شناسی غالب روایات شیعه و سنی در این زمینه ها مشکل سندی دارد. من بحثم اینجا البته بحثی سندی و از نقطه نظر سنتی نیست.

برخلاف مرحوم دکتر زریاب که در دائره المعارف چند سالی با ایشان مراوده داشتم و از خدمت آن استاد گرانمایه بهره می بردم من با مرحوم زرین کوب ارتباطی شخصی نداشتم، جز چند باری و آن هم زمانی که اواخر عمر استاد هفته ای شاید یک روز به مرکز می آمد.

برخلاف تصور عمومی تاریخچه اهتمام علمای شیعه به نهج البلاغه در حد اهتمامی همگانی چندان زیاد نیست. نخستین شروح را علمای اهل سنت از میان معتزله و سنیان دیگر بر این کتاب نوشتند و حتی نخستین اهتمام ها برای روایت آن بیشتر از ناحیه علمای اهل سنت و یا معتزله خراسان بود.

دو نگاه درباره سنت اسلامشناسی غربی وجود دارد: یک نگاه به کلی منفی است و آن را و به ویژه آنچه تحت عنوان شرقشناسی شناخته می شود را به عنوان هجمه بر علیه اسلام و فرهنگ اسلامی می شناسد.

برای ورود به بحث، نخست گفتاری از حضرت با تفسيری از ابن ابي الحديد را اينجا نقل می کنيم: شرح نهج البلاغة لابن أبى الحديد ؛ ج‏۷ ؛ ص۳۳ به بعد ۹۱ و من كلام له ع لما أراده الناس على البيعة بعد قتل عثمان رضي الله عنه‏

به پیشنهاد دوستی اوائل این مقاله را امشب خواندم. نویسنده می نویسد که از عصر بغداد سلجوقی تا دوره صفوی بر اساس شمارگان و تاریخ نسخه های خطی که در فهرست ها از آثار ابن بابویه صدوق بررسی کرده می توان نتیجه گفت که در این فاصله زمانی آثار شیخ صدوق به شکل محدودی در دسترس علمای شیعه و یا مورد توجه و علاقه آنها بوده.

در کتاب دلائل الامامة منسوب به ابن رستم طبري تعدادی روایت به نقل از هارون بن موسی التلعکبري ديده می شود در موضوع قائميت و علائم ظهور و ملاحم و رجعت که تلعکبري، بنا به این گزارش ها، آنها را از شخصی به نام ابو علي الحسن بن محمد النهاوندي نقل کرده است.