مجالس عزاداری تهران / دکتر احمد مهدوی دامغانی - بخش اول

1397/6/19 ۰۷:۵۸

با فرارسیدن ماه محرم و ایام سوگواری بر سالار شهیدان و آموزش درس وفا و مجاهدت و درد دین و مردم داشتن، از این پس طی چند شماره مطالب ارجمندی خواهیم داشت به قلم پربار و شیرین استاد مهدوی دامغانی در‌باره مجالس عزاداری حضرت سید‌الشهدا(ع) در طول سنوات ۲۰ تا ۵۰‌ شمسی در تهران که از جهات متعدد حائز اهمیت است.

اشاره: با فرارسیدن ماه محرم و ایام سوگواری بر سالار شهیدان و آموزش درس وفا و مجاهدت و درد دین و مردم داشتن، از این پس طی چند شماره مطالب ارجمندی خواهیم داشت به قلم پربار و شیرین استاد مهدوی دامغانی در‌باره مجالس عزاداری حضرت سید‌الشهدا(ع) در طول سنوات ۲۰ تا ۵۰‌ شمسی در تهران که از جهات متعدد حائز اهمیت است.

بسم‌الله الرحمن الرحیم. الحمدلله ‌رب‌العالمین و صلی‌الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین و سلام‌الله علی‌الحسین و علی اصحاب‌الحسین.

اقامه مجالس عزاداری حضرت خامس آل عبا سیدالشهداء صلی الله علیه که از همان روز عاشورای سال۶۱ آغاز شد و تا قیام قیامت برقرار خواهد بود، هر روز و هر سال از روز و سال پیش باشکوه‌تر برگزار خواهد شد، از اصلی‌ترین و مهمترین بنیادها و شعائر تشیع است و «چراغی است که ایزد آن را برفروخته است» و مسلم است که شعله‌ای چراغ دائماً فروزان‌تر خواهد بود؛ همچنان‌که شواهد تاریخی مکرّر به آن گواهی می‌دهد. مقصد این فقیر ناچیز از این نوشته، یادآوری بعضی از این مجالس در طهران در طول سالهای ۱۳۶۴ تا ۱۴۲۰ قمری (۱۳۲۴ تا ۱۴۰۰) شمسی است که خدای تعالی بانیان آن مجالس را بیامرزاد و البته ان‌شاء‌الله در حال حاضر هم لابد بعضی از مجالسی که در منازل افرادی تشکیل می‌شده به وسیله بازماندگان همان بانیان وابسته به صورت مهمتر تشکیل می‌شود.

قبل از ذکر آن مجالس، باید با ذکر جمیل و نام نیک وعّاظ و مذکرین و «روضه‌خوانان» آن ایام را که نوکران خاص حضرت ابی‌عبدالله الحسین علیه‌السلام‌اند این نوشته را مزین کنم. خدای تعالی درجات آنان را عالی فرماید و سید‌الشهداء علیه‌السلام میزبان کریم آنان در بهشت باد.

قدیمی‌ترین واعظ مشهوری را که من‌بنده در تهران دیده و پای وعظش نشسته و از فرمایشاتش بهره ‌برده‌ام، مرحوم مغفور حاج میرزا عبدالله تهرانی سبوحی رحمه ‌الله علیه است و آخرین واعظی که از آن نوع دیده‌ام، مرحوم مغفور دوست ارجمند و همدوره تحصیلی عزیز گرامی‌ام دکتر محمدجواد مناقبی طاب‌‌ثراه است. مرحوم حاج میرزا عبدالله سبوحی «شیخ الطائفة» وعاظ طهران شناخته می‌شد. آن مرحوم در اواخر دهه ۲۰ شمسی از دنیا رفت.

از دو واعظ بسیار فاضل و مقبول‌القول و معتمد نیز که در همان دهه و یا اوائل دهه‌ ۳۰ از دنیا رفتند، باید نام ببرم: اولی مرحوم مغفور سید محمدباقر بحرالعلوم قزوینی، و دیگری مرحوم سیدجعفر کشفی بروجردی است که این ‌دو به علم و هم به تقوا و حسن بیان معروف بودند. خداشان بیامرزاد که بسیار بسیار مورد ارادت و احترام عامه می‌بودند. بعضی از اَهمّ وعاظ مشهوری که از لحاظ حسن شهرت و اقبال عامّه و خوش‌بیانی و پرهیزگاری در طی سالهایی که موضوع این نوشته است، مورد توجه عموم بودند و مقبولیت و محبوبیت داشتند، و مجالسی را که در این مقاله شرح مختصری خواهم داد، اداره می‌فرمودند (و بدون هیچ مناسبتی در تقدیم یا تأخیر نام شریف آنان، با حذف عناوین علمی و روحانی آنان و) تا آنجا که به یاد دارم، به عرض می‌رسانم:

مرحومان مغفوران حاج شیخ عباسعلی محقق خراسانی (که پس از وفات مرحوم حاج میرزا عبدالله واعظ سُبّوحی تهرانی، شیخ‌الطائفة وعاظ به شمار می‌رفت (متوفی در اسفند ۱۳۴۲)، مرحوم آقای حاج مقدس تهرانی،۱ حاج شیخ محمود حلبی تولایی (رض) متوفی در رمضان ۱۴۱۷ قمری، حاج شیخ عباسعلی اسلامی سبزواری (مؤسس مدارس «تعلیمات جامعه اسلامی» که یکی از مهمترین مؤسسات تعلیماتی ابتدایی برای حفظ عقاید اصولی نوباوگان محسوب می‌شد)، حاج سلطان‌الواعظین شیرازی (مؤلف کتاب «شبهای پیشاور»)، حاج شیخ جعفر خندق‌آبادی،۲ شیخ محمدتقی فلسفی(ره)، شیخ حسینعلی راشد، سید محمدباقر مولوی عربشاهی سبزواری (که مرحومان آقایان تولایی و شیخ حسینعلی راشد و سید محمدباقر عربشاهی از دانشمندترین وعاظ ایران بودند)، میرزا علی‌اکبر واعظ تبریزی، سید ابوالفضل کمالی سبزواری، حاج آقا احمد طباطبایی‌ قمی (امام جماعت مسجد نوبنیاد ارگ)، شیخ اسماعیل معتمد خراسانی، حاج میرزا علی محدث قمی (فرزند بزرگ رضوان جایگاه، خلد آشیان، آقای حاج شیخ عباس قمی رض)، سید محمدعلی صدرائی اشکوری، اعتمادزاده (پدر) و بعدها اعتمادزادة پسر، شیخ محمود کفایی تهرانی، شیخ عباس مهاجرانی و…

البته وعاظ محترم فراوان دیگری هم زینت مجالس عزاداری بودند که قصور حافظه‌ام موجب فراموشی نام آنها شده است. در طول سه دهه ۳۰ تا ۶۰، مشهورترین واعظ و سخنور تهران، مرحوم آقای فلسفی بود و درگیری‌های آن مرحوم در طول این مدت با دولت‌های وقت و شهامت او در بیان نظراتش (و رذالت دستگاه‌های امنیتی در مزاحمت‌هایی که برای آن مرحوم فراهم می‌آورد) نیز معروف است رحمه‌الله علیه. اسامی امکنه و خیابان‌ها و محلات بر اساس شهرت همان ایام است.

پی‌نوشت‌ها:

۱ـ خداش رحمت فرماید و بر درجاتش بیفزاید که به معنای واقعی و معهود «مذکر» و «واعظ» بود. سابقاً هم در جایی عرض کرده‌ام که من‌بنده آنقدر که مجذوب و متذکر از فرمایشات سه واعظ معظم یعنی مرحومان: حاج آخوند ملاعباس تربتی (راشد) و آخوند ملا غلامرضا یزدی و حاج مقدس تهرانی شده‌ام، مجذوب واعظ دیگری به آن حد نشده‌ام (رحمه ‌الله علیهم). مرحوم حاج مقدس در نهایت سادگی و اتّعاظی که داشت، سخن می‌گفت. ایشان در اوائل دهه ۳۰ و بلاعقب از دنیا رفت و به‌راستی از مصادیق حدیث شریف: «… قَلَّ تُراثُهُ و قَلّت بواکیه» بود، رضوان‌الله علیه.

۲ـ واعظ بسیار مقبول‌القول و فاضل که اغلب مجالس منعقده در جنوب تهران و خاصه در خیابان‌های مولوی و شاپور و خانی‌آباد و از جمله مسجد قندی خانی‌آباد را اداره می‌فرمود رحمه ‌الله علیه.

منبع: روزنامه اطلاعات