1395/12/10 ۰۸:۱۸
تأسیس «کانون» به عنوان زیرمجموعه مؤسسات امام موسی صدر در سال ۱۳۸۳ با نام پروژه گفتگو اتفاق افتاد. در این کانون با الهام از روش امام موسی صدر در تعامل با ادیان دیگر و با مطالعه آثار اندیشمندان، طرح گفتگو تدوین شد. امام صدر همیشه توصیه می‌کردند که از بزرگان بیاموزید
اشاره: پنجمین گردهمایی سالانه کانون گفتگوی مؤسسات امام موسی صدر، پنجم اسفند ۱۳۹۵ در تالار ایوان شمس برگزار شد. در این همایش ضمن سخنرانی دکتر صدرعاملی ـ مسئول کانون گفتگوـ میزگردی با عنوان «گفتگو و دیگری» نیز برگزار شد و در ادامه برخی از راهنمایان کانون گفتگو از تجربیات گفتگویی خود برای حضار در همایش گفتند و در پایان یک تمرین دسته‌جمعی گفتگویی با شرکت همه حاضران برگزار شد. آنچه در پی می‌آید، متن سخنرانی بانو صدر عاملی با موضوع «مفهوم گفتگو»ست.
چرایی رویکرد ما به گفتگو
تأسیس «کانون» به عنوان زیرمجموعه مؤسسات امام موسی صدر در سال ۱۳۸۳ با نام پروژه گفتگو اتفاق افتاد. در این کانون با الهام از روش امام موسی صدر در تعامل با ادیان دیگر و با مطالعه آثار اندیشمندان، طرح گفتگو تدوین شد. امام صدر همیشه توصیه می‌کردند که از بزرگان بیاموزید، اما به آن اکتفا نکنید و راهکارهای مناسب با مقتضیات زمان را فرا بگیرید. از زمان تشکیل «کانون گفتگو»، مرحوم دکتر صادق طباطبایی بسیار به ما کمک می‌کرد و اکنون در زمان دومین سالگرد وفات ایشان هستیم.
پس از بررسی و تحقیق‌های بسیار، اهداف کانون در این موضوعات تدوین شد: «پرورش مهارت‌های گفتگو»، «شناسایی و برطرف کردن موانع گفتگو در جامعه»، «پایدار ساختن فرهنگ گفتگو در جامعه»، «جمع‌آوری تجربیات ملی و منطقه‌ای» و «ایجاد ارتباط حضوری و مجازی بین علاقه‌مندان به گفتگوی واقعی».
اما سؤال اینجاست که چرا مؤسسات امام صدر به گفتگو روی آورده‌اند؟ متاسفانه گفتگو در میان مردم رو به فراموشی است و تعامل اجتماعی چندانی میان مردم صورت نمی‌گیرد. درنتیجه خلاقیت‌ها نیز کم شده و جامعه به تعالی نمی‌رسد. اکنون موانع بسیاری بر سر راه با هم اندیشیدن و تفکر جمعی وجود دارد، بر این اساس متأسفانه اخلاق اجتماعی با بحران مواجه شده است. ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که چون گفتگو وجود ندارد، بنابراین نمی‌توان چندان به آن جامعه گفت!
معنای گفتگوی واقعی
گفتگو در ذات انسان قرار دارد و آدمی اساسا موجودی اجتماعی است. بنابراین گفتگو ساده‌ترین راه برای مدنیت است و برای پیشرفت انسان نیز امری ضروری است. گفتگو فقط به معنای رد و بدل کردن اطلاعات نیست، بلکه ذهن‌ها و شعورها را با هم مرتبط می‌سازد و در نهایت بدل به وسیله‌ای برای دسترسی به حوزه‌های مشترک انسان می‌شود. ما با گفتگو ریشه‌های سخنمان را متوجه می‌شویم و جویای سخنان دیگری نیز می‌شویم. با گفتگو، به ریشه سوءتفاهمات پی می‌بریم و به این نتیجه می‌رسیم که گفتگوی واقعی سازنده وجود است. در گفتگوی واقعی توجه به همبستگی بین انسان‌ها و انسان و جهان وجود دارد. بیان گفتگوکننده بر مخاطب تأثیر می‌گذارد و روند گفتگو به مثابه مدل فرستده و گیرنده نیست.
گفتگوهای تأثیرگذار در جهان امروز
مقوله گفتگو در طول تاریخ وجود داشته، اما رویکرد امروز دارای معنای تازه‌ای است. بحثهای علمی نیلز بور و آلبرت انیشتین در تاریخ علم مشهور است و بور در کتابی به نام «مسأله فیزیک اتمی» به ثبت آنها پرداخت. این دو دانشمند بارها با یکدیگر صحبت کردند، اما چون گشودگی به هم نشان نمی‌دادند، به بی‌فایده بودن آن رسیدند. شاید اگر گفتگوی خود را به معنای واقعی دنبال می‌کردند، به نظریه‌های جدیدتری دست می‌یافتند.
گفتگوهای دیوید بوهم (فیزیکدان) با کریشنا مورتی (عارف بودایی) هم بسیار مشهور است. پس از این گفتگوها، بوهم بسیار به موضوع علاقه‌مند شد و کتابهایی درباره گفتگو نوشت. همچنین گفتگوهای کریشنا مورتی با هیوستن اسمیت هم بسیار مشهور است. در این گفتگوها هر دو از نقدهای تند علیه یکدیگر استفاده می‌کردند، اما فضای همدلی در گفتگو حاکم بود. در جامعه معاصر ایران نیز گفتگوهای تأثیرگذار هانری کربن (اندیشمند و فیلسوف برجسته فرانسوی) و مرحوم علامه طباطبایی بسیار مشهور است. این گفتگوها نتایج مهمی در بر داشت و کتابهای مهمی از دل آن تولید شد.
مهارت فراموش‌شده
متأسفانه نارسایی‌هایی در جامعه ما وجود دارد که باید از آنها عبرت گرفت. گفتگو گرچه بدیهی و ساده به نظر می‌رسد، اما با پیچیده‌شدن روابط اجتماعی، موانعی بر سر راهش به وجود می‌آید. گفتگو یک مهارت فراموش‌شده است و قواعد و اصولی دارد.
ما گفتگو را در کارگاه‌ها یاد می‌گیریم. در کارگاه‌ها از یک سو مهارت‌ها آموزش داده شده و از سوی دیگر خودشناسی اعضا مورد توجه قرار می‌گیرد. راه و روش مطلوب بر محور مهارت‌هایی است که بر اثر تجارب علمی به دست آمده و در واقع از راه آموزش‌های معمولی، قابل انتقال نیست. مهم، فراهم کردن فضایی است تا افراد بتوانند خود گفتگو را بیاموزند و به موانع گفتگو در وجود خویش پی ببرند.
محتوای فعالیت‌های کارگاه‌ها بیشتر تجربیات و خاطرات شرکت‌کنندگان است. برای تنظیم برنامه کارگاه‌ها و تمرین‌ها از شناختی که از تحقیقات علمی به دست آمده نیز کمک گرفته می‌شود. عموم فلاسفه بر این باورند که بینش انسان گزینشی است و نمی‌تواند همه چیزها را برداشت کند؛ بنابراین باید پرده‌هایی را که روی شناخت چیزها وجود دارد، کنار زد. برای این منظور این راهکارها مناسب به نظر می‌آیند: «به تعلیق درآوردن برداشت‌های خود به طور موقت»، «بر ساختار ذهن خود نظارت داشتن» و «داشتن ذهن باز و گشودگی».
این سه موضوع در قالب تمرین‌هایی در کارگاه‌ها تعلیم داده می‌شود. در این کارگاه‌ها مهارت‌های گفتگو یعنی موضوعاتی چون «احترام تام»، «از دل سخن گفتن»، «پرهیز از شتاب»، «ذهن باز»، «خوب گوش دادن»، «جانبداری سازنده» و «موضوع یاد گیرنده» نیز آموزش داده می‌شوند.
کاربردهای گفتگو
به طور کل در همه جنبه‌های زندگی به گفتگو نیاز داریم. برای مثال، جامعه مدنی با گفتگو شکل می‌گیرد و تنها با گفتگوهای جمعی می‌توان نیازهای اجتماعی را شناخت. همچنین ارزش‌های اخلاقی نیز با گفتگو رشد پیدا می‌کنند. در مواقع بحران اجتماعی برای تحول در منش انسان‌ها تنها معرفی ارزش‌ها کفایت نمی‌کند. در راستای گفتگو می‌توان ارزش‌ها را در طول زمان آموزش داد.
گفتگوی بین نسلها و ایجاد معنای مشترک نیز به وسیله مهارت گفتگو شکل واقعیت به خود می‌گیرد. همچنین با گفتگو می‌توان به حل چالش‌های بین سنت و تجدد (مدرنتیه) رسید. گفتگو می‌تواند آرا و شکاف میان آرای سنت‌گرایان و متجددان را از بین ببرد و پلی بین آنها ایجاد کند. فهم مشترک بین سنت‌گرایان و متجددان با گفتگو شکل می‌گیرد و آنها آرای همدیگر را خواهند شناخت.
در نهایت گفتگو باعث محافظت از محیط زیست نیز می‌شود؛ چه، گفتگو با دیگران، زمینه گفتگو با طبیعت و ارتباط آگاهانه با آن را فراهم می‌سازد. ارتباط آگاهانه و منصفانه با طبیعت، همان گفتگو با طبیعت است؛ بنابراین احترام در این گفتگو نیز صدق پیدا می‌کند.
کارگاه‌های کانون گفتگو
در کانون گفتگوی مؤسسات امام موسی صدر سه نوع کارگاه وجود دارد: «آشنایی با گفتگو»، «پرورش راهنمای گفتگو» و «توانمندسازی والدین». یادگیری کارگاهی نیز ویژگی‌ها و نکات مثبتی را در بر دارد. در این نوع یادگیری، طرف راست مغز نیز که متعلق به خاطرات است، فعال می‌شود؛ چرا که در گفتگو خاطرات نیز مهم است. کارگاه‌ها بر تجربیات افراد استوار است. کارگاه محلی برای یادگیری و مهارت در تغییر رفتار است. اکثر افرادی که در کارگاه‌ها شرکت کرده‌اند، از آن راضی بوده و گفته‌اند که ارتباطشان با دیگران بهتر شده است. همچنین همه شرکت‌کنندگان در این کارگاه‌ها مدام تلاش کرده‌اند تا توانمندی‌ها و دانشی را که فراگرفته‌اند، به دیگران انتقال دهند.
منبع: روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید