کهنه یادداشت

در 1297 خورشیدی که من پس از تحصیل از اروپا به ایران بازگشتم با میرزا عبدالعظیم خان گرکانی (که یکسال بعد در موقع تأسیس سجل احوال ظاهراً نام خانوادگی قریب را انتخاب نمود) آشنا و در 1299 در دارالفنون با او همکار شدم.

نگارنده در سال 1332 هجری شمسی فهرستی از نام برخی از آثار علمی نثر فارسی که تا پایان قرن پنجم نوشته شده در مقدمۀ کتاب قراضۀ طبیعیات به مناسبت ارتباط موضوع آن کتاب با امور و مسائل علمی و بیان توجه ایرانیان در قرنهای ابتدائی دورۀ اسلامی به تصنیف این نوع کتابها ترتیب داده منتشر ساخت

سرگذشت ملتی که از قرنها پیش بر سر راه حوادث بزرگ زیسته و پنجه در پنجۀ دشواری های گوناگون در انداخته است، مطلبی نیست که با چند مأخذ محدود به سامان رسد و آسان به دست آید. این سرگذشت پر حادثه را که مقرون به کوشش های مداوم در راه ایجاد و نشر نضتهای فکری و هنری بوده است باید از راههای مختلف تنظیم کرد.

از زمانی که تجار و سیاحان فرنگی به ایران آمدند، بخصوص در قرون شانزدهم و هفدهم میلادی که دورۀ افتتاح روابط سیاسی و تجاری با دولت صفوی بود علمای فرنگ کتابهای متعدد چه از نوع سفرنامه و گزارش و چه ترجمۀ کتب ادبی فارسی مانند گلستان (که به زبان لاتینی در سال 1680 انتشار یافت) تألیف و طبع کردند.

در جرائد پایتخت مقالاتی دیده شد با عنوان « اظهار صاحب نظران دربارۀ تغییرات جدید خط فارسی» و روی هم رفته معلوم شد که این موضوع در مجلس شورای ملی عنوان شده و وزارت فرهنگ درصدد برآمده است که قواعد املاء و رسم الخط را تثبیت نماید.

در تاریخ زبانهای ایرانی سه دوره می توان تشخیص داد: الف- دورۀ زبانهای باستانی ایران، یعنی از آغاز پیدایش زبانهای کهن ایرانی از زبان مشترک هند و ایرانی که تقریباً از اوائل هزارۀ دوم پیش از میلاد شروع می شود و تا قرن چهارم و سوم پیش از میلاد امتداد می یابد.

بعضی از حضار محترم ممکن است به خاطر داشته باشند چند سال پیش در همین مکان اجتماع حاصل کرده و دربارۀ یکی از متفکران بزرگ - که نام او بر مکتبی که امروز ما آن را مکتب اصفهان می نامیم حکمفرمایی می کند – بحث کردیم.

پرداختن به تیرگان و دیگر جشن های ایران باستان از این روی ارزشمند است و هژیر، که شناخت این جشن ها رفتار آدمی را در برگزاری آن ها مستدل می کند و به آن معنی می بخشد.

آئین هندو مجموعه ایست وسیع از نوشته های آسمانی و عقاید گوناگون و مکاتب فلسفی و افسانه های مقدس و اساطیری که نظم و ترتیب خلل ناپذیر آن علی رغم پیچیدگی و تعدد و تنوع مطالب، شگفت آور و شایان تحسین است.

کلمۀ تاریخ در زبان فارسی به دو معنی استعمال می شود: اول به معنی وقت و موقع معین که آنرا به فارسی«سالمه» و به زبان های بیگانه Date گویند مانند تاریخ هجری یا تاریخ میلادی که حسای سنوات را از نقطۀ مبدأ ان معین می کنند.