کهنه یادداشت

پیش از آنکه امپراطوری اسلامی تشکیل شود و نهضت تمدن خود را به اوج برساند، در سرزمین هایی که بعد جزو قسمت شرقی آن گردید مراکز فرهنگی مهمی وجود داشته است که سرچشمه های فرهنگ و تمدن عظیم اسلامی محسوب می شده است.

امروزه در اکثر ممالک اسلامی مخصوصاً در محافل دانشگاهی افکار فلسفی که از مغرب زمین سرچشمه گرفته و در آن دیار رشد و نمو کرده است با علاقه و شوق فراوان مورد بررسی قرار می گیرد. این افکار در کلاس ها تدریس می شود و دانشجویان آن را فرا می گیرند تا حدی که اکثر آنان که دست پروردۀ دستگاه تعلیم و تربیت جدید هستند خیلی بیشتر با یک متفکر درجه دوم اروپایی آشنا هستند تا با بزرگترین حکمای اسلامی.

مسئلۀ چهار جهت اصلی، یا کوست، در ایران قبل از اسلام و در کتب پهلوی و نیز تف آن، با آنچه در کتب فارسی و عربی آمده است، هنوز به طور کامل حل شده است.

«ابومحمد» حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع)، امام دوم از ائمه اثنی‌عشر(ع) و چهارمین معصوم از چهارده معصوم(ع)، فرزند نخست علی بن ابی‌طالب(ع) از حضرت فاطمه(ع) است. تولد آن حضرت بنا به قول بیشتر مورخان در مدینه و روز سه‌شنبه ۱۵ رمضان سال دوم هجری اتفاق افتاده است و این روز بنا به تقویم وستنفلد مطابق است با روز سه‌شنبه ۱۲ مارس سال ۶۲۴م.

خیام مانند هر کس دیگر روزی دیده به دنیا گشود و روزی دیگر چهره در نقاب خاک نهان کرد. وقایع نگار تاریخ ولادت و وفات او را ثبت و احیاناً سوانح ایام و پیشامدهای روزگار او را در دفتر یادها ضبط کرده است.

آقایان محترم، برای این جانب نهایت افتخار است که در این مجلس شریف که مرکب از فضلاء جهان است و در یکی از مرکز مهم تاریخی و فرهنگی عالم اسلام تشکیل یافته است سخن بگویم.

قصه ها و تمثیلات مثنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی، مقدمۀ واقعی شناخت مثنوی و راه ورود به اقلیم ناشناختۀ آن است.

چند سال بیشتر از جنگ جهانسوز اول نگذشته بود که در آلمان به عنوان دانشجو در دانشگاه برلین ثبت نام کردم. آن جنگ جهانی که تا آن زمان بزرگترین قتال در تاریخ بشر بود، حوالی سیزده میلیون نفوس کشته و بیست و دو میلیون زخمی داد و نزدیک دویست میلیارد دلار خسارت بار آورد و ممالک و سرزمین هایی را ویران ساخت.

اندیشۀ ملت ایران یکی از پایه های اساسی علم، و کوشش‌های فکری او از وسائل عمدۀ پیشرفت قافلۀ دانش در عالمست. بیان سرگذشت این اندیشۀ جواّل و مجاهدت‌های پرثمر آن، در یک گفتار میسر نیست و اگر من سخنی در اینجا گویم اندکی از آن بسیار و مشتی از آن خروار است.

بنا به روایت ویرژیل، پس از آنکه یونانیان، مقاومت سپاهیان تروا را درهم شکستند، انه یکی از قهرمانان تروا، با عده ای از هموطنان خود به مهاجرت پرداخت و چون به ایتالیا رسید، در ناحیه ای که بعدها شهر رم در آن به وجود آمد مستقر شد.