«شاهنامه» را آد‌م‌‌های بسیاری است. هنگامی‌که این دفتر سترگ و شگرف را باز می‌کنیم، با داستان‌ها و ماجراهای زیادی روبه‌رو می‌شویم: شیرین و تلخ؛ جان‌افزا و جان‌گزا؛ زیبا و زشت؛ پسند و ناپسند؛ و در هر داستان، آدم‌‌های چندی چهره‌گشایی می‌کنند.

«حکیم عمرخیام نیشابوری، یگانه بلبل دستان سرای گلشن شعر و شاعری ایران است که ترانه‌های دلپذیر و نغمات شور انگیز او دنیا پسند است؛ تا کنون هیچ یک از شعرا و نویسندگان و حکما و اهل سیاست این سرزمین به اندازه ی او در فراخنای جهان شهرت عام نیافته اند.» (مجتبی مینوی)

در داستان بهرام گور و لنبک آب کش پس از این که لنبک به پذیرایی از بهرام می ایستد بیتی است بر اساس آن: برید آن که لنبک بدو داد شاه ببنچید/ ببخشید / بپیچید / بخندید و بنهاد بر پیشگاه به توجه به ضبط نسخه های شاهنامه و یکی دو قرینۀ دیگر، احتمالا صورت درست فعل مصراع دوم «ببنجید» است.

نام ها از گذشته تاکنون مهمترین عامل هویّت بخشی و تمایز افراد در جامعه بوده اند. نوع انتخاب نام علاوه بر اینکه گویای نگرش فرد به خود، جامعه و طبیعت است، اندیشه دینی و مذهبی او را نیز آشکار می سازد. در پژوهش های تاریخی و اجتماعی با مراجعه به متون تاریخی و بررسی اسامی خاص متداول در هر دوره می توان بافت قومیتی و مذهبی و پراکندگی اجتماعی هر دوره را سنجید.

علم نجوم و ستاره شناسی به دلیل کاربردهای مختلفی که در زندگی انسان ها داشته، یکی از مهم ترین علوم بشری می باشد که در ادوار تاریخی گذشته مورد توجه مردم و صاحبان حکومت قرار گرفته است. و به تبع آن، باعث توجه و اهمیت دادن به منجمان و تربیت آن ها شده است. در دوره صفویه نیز پادشاهان به ستاره شناسی و اطلاع از اوضاع و احوال و سرنوشت افلاک که توسط منجمان و اخترشناسان صورت می گرفت

از آغاز دهه ۴۰ جنبشی در ترجمه و تألیف و آموزش و پژوهش علوم انسانی به وجود آمد که مخصوصاً کوششی برای آزادشدن از ادبیات حزب توده بود. (در طی مدتی قریب به بیست سال حزب توده خود را متصدی درک و حل مسائل فرهنگی و اجتماعی کشور می‌دانست) و مهمتر اینکه «مؤسسه تحقیقات اجتماعی» تأسیس شد، گروه‌های جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و مردم‌شناسی و جمعیت‌شناسی پدید آمدند

تعریف مفاهیم ‌صوت و نغمه از دیدگاه فارابی، بوعلی، صفی الدین و قطب الدین از موضوعات پایه ای موسیقی شناسی است. کاربرد فرضیه پردازانه مفاهیم کهن تر موسیقی تا چه اندازه راه گشای اجراهای عملی در موسیقی ایران بوده یا تا چه اندازه رابطه بین فرضیه و عمل را نگاه داشته اند پرسشی همیشگی است که مبحث آن تا روزگار ما ادامه دارد٠

درك لحظه‌لحظه محضر انسان‌های بزرگ همراه است با دقیقه‌های ژرف و اثرگذار و به یادماندنی. برای نگارنده درك حضور استاد دكتر محمدعلی موحد چنین بوده و هست، اگرچه نه فقط در مقایسه با دوستان و یاران و شاگردان نزدیك استاد كه در مقام سنجش با بسیاری از رفقای روزنامه‌نگار نیز بسیار كم ایشان را از نزدیك دیده‌ام و همواره محضرشان را در جلسات و محافل سخنرانی‌ها و نشست‌های علمی درك كرده‌ام.

مشاهد مقدّس امام علی (ع) و امام حسین (ع) و دیگر امامان مدفون در عراق، با ساخت بناهای بزرگ بر آنها در سده سوم و چهارم هجری، رفته‌رفته مورد توجه و اهتمام روزافزون عموم مسلمانان قرار گرفت. در آن دوره، شهرهای بغداد و کوفه، دو مبدأ بسیار مهم برای سفرهای حج بود و بسیاری از کاروان‌هایی که از سرزمین‌های شرقی اسلامی همچون ایران، خراسان و آسیای میانه راهی سفر حج می‌شدند

17 اردیبهشت كه گذشت، پنجمین سالگرد درگذشت دكتر صادق آئینه‌وند از اساتید تراز اول تاریخ اسلام و یادآور وداعی تلخ با مردی بود كه در عمر پربارش در بازشناسی مفاهیم بنیادی دین از هیچ كوششی دریغ نورزید. اسلامی كه او بدان مومن بود استوانه‌اش «رواداری» بود و از چارچوب‌های تنگ و خشك برخی مدعیان دو آتشه اسلام كه خود را با آنها به جامعه و جهان معرفی می‌كردند، نشانی نداشت.

یکی از مهمترین و قابل تأمل‌ترین نکات زندگی سراسر ایهام و ابهام غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیامی مشهور به عمر خیام نیشابوری (۴۴۰ـ ۵۲۶ق) نسبت او با ابوعلی سینا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین عقلهای فلسفی در جهان اسلام و بلکه جهان است. تبیین این رابطه بر بنیاد مستدل‌ترین دلایل عقلی و تاریخی تا حدود زیادی می‌تواند در زدودن ابهامات از حیات و اندیشه‌های خیام به‌ویژه در باب ارزیابی برخی اشعار منسوب به وی مؤثر باشد.

۱ـ یکی از مسائل مهم در همه جهان و مخصوصاً در کشوری مثل کشور ما این است که علم در چه وضع است و چه می‌کند و به کجا می‌رود؟ رأی و نظر شایع و غالب این است که علم مشکلی ندارد و آموزش و پژوهش توسعه کافی یافته و بعضی شئون آن شاید بیش از حد انتظار پیشرفت داشته است.

خیام، شاعر رباعی‌گوی اصلاً برای کسی مطرح نبود و آن خیام مورد تکریم و بزرگداشتِ خاص و عام، خیامِ حکیم و عالم و منجم بود که به روایت بیهقی با شمس‌الملوک خاقان بخارا بر یک تخت می‌نشست و مقرب ملکشاه سلجوقی بود و سرانجام نیز در حال سجده و مناجات پس از نماز عشا جان به جان آفرین تسلیم کرد.

ترجمه، در مقام یک عمل، می‌تواند دو قسم معنا داشته باشد؛ معنای خاص و معنای عام. در معنای خاص، ترجمه «شغل» است، یعنی پیشه‌ای که شخص از طریق آن روزگار می‌گذراند و سر برج مبلغی دستش را می‌گیرد. کسی که «مترجمی» می‌کند، ابتکار عمل ندارد. اعلام کرده که مترجم است و بعد از آن کاری نمی‌تواند بکند جز این‌که منتظر رسیدن «سفارش» بماند.

با درگذشت نجف دریابندری، چند سال عقیم آخر عمر او پایان یافت. در این سال‌ها، او درخت میوۀ پُرباری بود که شاخ و برگ و جلوۀ نباتی دارد اما نه شکوفه در آن به چشم می‌خورد نه میوه‌ای به بار می‌آورد. حواس پنج‌گانه‌اش برسرِ جاست: می‌بیند، می‌شنود، می‌چشد، می‌بساود؛ فقط از سخن‌ گفتن محروم است یا بهتر بگوییم پرهیز دارد.