مقاله

درگذشت استاد کریم مجتهدی خسران جبران‌ناپذیری برای جامعه‌ی علمی و فرهنگی و به‌ویژه برای دانشگاه است. روح جست‌وجوگری سرانجام پس از نه دهه تلاشی بی‌وقفه به آرامش ابدیت پیوست.

مرد خودش بود. خودِ خودش بود، كریم مجتهدی. به سبب همین صداقت و شجاعت و شفافیت ناب، ارتباط داشتن و كار كردن با او بسیار دشوار بود كه به قول ابوالفضل بیهقی «صعب مردی بود».

جمالزاده، سید محمدعلى. نویسندۀ نخستین مجموعۀ داستان جدید ایران و از مهم‌ترین چهره‌هاى ادبیّات فارسى در قرن بیستم. در سال ۱۳۰۹ق/۱۲۷۰ش در اصفهان متولّد شد. پدرش سید جمال‌الدّین واعظ اصفهانى (۱۲۷۹ـ ۱۳۲۶ق) خطیب مشروطیت بود.

روشنفكر در نگاه كلی كسی است كه تلاش می‌كند از افقی فراتر از نگاه رسمی و معمول به فرهنگ و جامعه خویش بنگرد. كسی كه پرسش‌های زیادی از جانب سنت و قبیله‌اش برایش مطرح شده و اكنون به دنبال پاسخ‌هایی برای آنها است و بدین منظور باید در وسعتی فراگیر هم از سنت خود بگذرد هم از قبیله. بنابراین روشنفكر در وضعیت بغرنجی قرار دارد.

زورخانه‌ یکی از مظاهر تجلی فرهنگ پهلوانی ایران است. جایی که ورزشکاران با آداب خاصی به آن وارد می‌شدند، به گود پا می‌گذاردند و در آن میان به زورآزمایی و کشتی می‌پرداختند. قدمت زورخانه‌های کنونی را هفتصد سال و همزمان با دوران زندگی پوریای ولی برآورد کرده‌اند. اما ریشه‌های این ورزش باستانی بسیار دورتر از این تاریخ است.

تاریخ آغازین متن قرآن یکی از حوزه‌هایی است که در دهه‌های اخیر شاهد پیشرفت‌های چشمگیری بوده، هرچند تنها تعدادی محدود از نسخ بسیار قدیمی قرآن، یا اجزای قابل توجه آن تا به امروز بر جای مانده است. یکی از این نمونه‌ها مصحفی است که بخش اعظم آن در دو نسخۀ محفوظ در کتابخانۀ حرم مقدس در مشهد باقی مانده است.

یکی از معروف ترین آیات قرآن با این کلمات آغاز می‌شود: «اللَهُ نُورُ السَمَاوَاتِ وَ الأَرضِ: خدا نور آسمان‌ها و زمین است» (نور، 35) و در ادامه، تمثیلی می‌آید که بسیاری از فلاسفه و عارفان تأویلش کرده‌اند. مشهورترین آنها «مشکات الأنوار »(چراغدان نورها) نوشته غزالی است.

از میان صدها فرهنگ لغت فارسی که در طول تاریخ در دست است، تقریباً و همگی بر پایۀ نظام الفبایی واژه ها سامان یافته است. یعنی برای مراجعه بدان یکراست باید سراغ واژه رفت ودر حوزه های فلسفی، عرفانی، تاریخی و ادبی به گزارش یک واژه و گاهگاهی شواهدی از متون کهن و یا معاصر را در دامنۀ آن دید.

احسان شواربی، باستان‌شناس و پژوهشگر موزۀ تاریخ هنر وین در اتریش، از بازشناسی و انتشار خوانش تازۀ سنگ‌نبشتۀ مهمی از شمال پاکستان خبر داد که به نظر می‌رسد کهن‌ترین کتیبۀ یادمانی شناخته‌شده به زبان فارسی نو باشد.

گاهی پذیرش اینکه چیزی وجود نداشته است، بیش از آنکه بخواهد مایۀ تاسف باشد، می‌تواند بستر و امکانی برای پدید آمدن یا ساختن آن چیز باشد. فلسفۀ اسلامی (در معنایی حقیقی‌تر از آنچه امروز در ذهن داریم) نیز چیزی از این جنس است؛ شاید لازم باشد وجود نداشتنش را بپذیریم تا بتوانیم به وجودش بیاوریم.