مقاله

«اومانیسم» مکتبی فلسفی و ادبی است که منشأ پیدایش آن را یونان قدیم می دانند. این مکتب بر ارزش و مقام انسان ارج نهاده و او را میزان همه چیز قرار می دهد. اوج تجلی اومانیسم در قرون وسطی بود که راهی نو برای تقابل با استبداد کلیساهای قرون وسطی ایجاد کرد. «آزادی»، «خود مختاری»، «خود رهبری»، «خویشتن شناسی» و شناخت ابعاد مختلف استعدادهای انسان از جمله موضوعات مهمّی است که در این مکتب مورد تأکید قرار گرفته اند.

کمال‌الدین ابوالفضل عبدالرزاق بن احمد بن محمد بن احمد شیبانی بغدادی، معروف به ابن صابونی یا ابن فوطی (642-723 ق.) از مورخان و راویان حدیث در دوران حکومت ایلخانیان است. از جمله آثار او می‌توان به مجمع الآداب فی معجم الالقاب[1] اشاره کرد که در زمره‌ تراجم بزرگ قرار می‌گیرد و علی‌رغم از میان‌رفتن بخش‌های زیادی از آن، اطلاعات مهمی را در دسترس قرار می‌دهد.

یهودیان بیش از 2700 سال در ایران ریشه دارند و به تعبیری از نخستین ساکنان فلات ایران و مناطقی دیگر که امروز کردستان نامیده می‌شود بوده‌اند، اما منابع دقیقی از زندگی یهودیان در ایران تا پیش از قرن نوزدهم وجود ندارد. تنها می‌توان گفت به تبع شرایط زندگی آن روزها زندگی یهودیان هم ترکیبی بوده است از فقر و ادبار و تنگدستی که هنوز رنگ مدرنیته، به مفهوم ایرانی آن، نگرفته بود.

آنچه امروز در مورد آن صحبت خواهیم کرد «مکتب کمبریج»[۱] است؛ ضرورت پرداختن به چنین مکتبی آن است که از یک سو بر شیوه‌ی تاریخ‌نگاری فکری تأثیرات شگرفی بر جای گذاشته و از سوی دیگر نیز هر فرد در مواجهه با «تاریخ فکری»[۲] نیازمند است اولاً، شیوه‌های تاریخ‌نگاری و روش‌شناسی‌های موجود در تاریخ‌نگاری‌ها فکری را به‌خوبی بشناسد؛ ثانیاً، به نتایج و دستاوردهای آن‌ها در زمینه‌ی تاریخ‌نگاری اندیشه‌ی سیاسی وقوف یابد و ثالثاً، به ارزیابی‌ها موجود هم از شیوه‌ی تاریخ‌نگاری و هم از نتایج تاریخ‌نگاری آن‌ها آگاه شود؛ بعد از کسب چنین معرفتی، فرد باید بتواند آن‌ها را در عمل به کار بندد و از مواد گذشته‌ی تاریخی خویش شرحی بسنده به دست دهد.

سر جان رنكین گودی (٢٠١٥-١٩١٩) مشهور به جك گودی، انسان شناس اجتماعی برجسته بریتانیایی در كنار مهم ترین آثارش چون فناوری، سنت و دولت در آفریقا (١٩٧١) و اهلی كردن ذهن وحشی (١٩٧٢) كتابی نیز با عنوان سرقت تاریخ (٢٠٠٦) دارد كه در آن می كوشد با نقد نگرش شرق شناسانه در راستای نظریه اش درباره تاریخ مشترك و واحد جهانی بر مشابهت ها در عناصر فرهنگی و تمدنی در جوامع مختلف تاكید كند. این كتاب در سال ١٣٩٣ با ترجمه نرگس حسن لی توسط نشر امیركبیر منتشر شد.

از دیرباز سه جریان فکری را می‌توان در مواجهه با اندیشه‌های جدید و مکتب‌ها و فرهنگ‌های نو متمایز کرد؛ اصولاً در یک جریان، نفی کامل و مطلق نواندیشی رقم می‌خورد و به هر آنچه رنگ تازگی و نواندیشی دارد مهر «بدعت» می‌زند و آن را ناروا می‌شمارد. جریان دوم، به قبول دربست و احیاناً تغییر یا حذف دیدگاه‌های موجود اقدام می‌کند و به نوعی در برابر اندیشه‌های جدید دچار خودباختگی می‌شود و در جریان سوم، به تحلیل اندیشه‌های جدید و قبول بخشی و رد برخی دیگر می‌پردازد.

شعر خاقانی در نگاه نخست برای خواننده دشوار و دیرآشناست. اگر خواننده با شعر او مأنوس شود، از زیبایی‌ها و مفاهیم آن بهره‌مند می‌شود. خاقانی در ابداع صورت‌های دل‌انگیز خیال اگر بی‌نظیر نباشد، کم‌نظیر است. شیوه‌ تازه‌ای که خاقانی در شعر فارسی ابداع کرده است، به‌ سبب استحکام لفظ و ترکیبات تازه و نازک‌اندیشی و کاربرد استادانه‌ صنایع ادبی، زبانزد است.

توجه دادن به این مهم است که موضع حکومت نسبت به مردم، نمی‌تواند موضعی برخواسته از تبعیض و یا متأثر از یک جریان خاص باشد، برای اینکه مردم، فراتر از باورهایشان، حقوق انسانی برابری دارند. نمی‌شود مثلاً در آبرسانی به مردم و یا در تأمین غذا و بهداشت و امنیت و تحصیل و دیگر مایحتاج عمومی، بعضی را بر بعضی دیگر مقدم داشت، برای اینکه اولاً وضع و حال مردم در سرنوشت هم اثرگذار است، ثانیاً حکومت، نقش مدیر ارشد یک جامعه را دارد که باید فراجریانی عمل کند

نسخه هاى منظوم فراوانى با موضوعات مختلف دینى، حماسى و تاریخى از سده هاى نخست تا چهاردهم قمرى به زبان هورامى کتابت شده اند. نسخۀ منظوم گفت وگوى حضرت رسول (ص) و امام على (ع) یکى از این نسخه هاست که خود بخشى از نسخه اى خطى است که با نام خاوران نامه [هورامى] در کتابخانۀ ملى تهران نگهدارى مى شود.

سفینۀ تبریز به قول زنده یاد، استاد حائرى، کتابخانه اى بین الدّفتین است که مجموعه اى از علوم ومعارف اسلامى- ایرانى را در خود گنجانده و شمارى از رسائل و مطالب مکتوب در آن منحصر بفرد است. محققان، مجموعۀ گرانمایۀ ابوالمجد تبریزى را بیشتر به حیث نسخه شناسى یا به لحاظ دارا بودن ارزش هاى ادبى و تاریخى، بررسى کرده اند، در حالى که مشتمل بر فواید و نکاتى در حوزه علوم و فنون نیز هست.