مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

اقدام | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اقدام \eqdām\، روزنامه‌ای فارسی که در دو دورۀ مجزا به سردبیری عباس خلیلی در تهران انتشار یافت.
آق حصاری | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه آق‎حصاری \āq-hesārī\، حسن‌ ‎بن طورخان ‌‎بن داوود ‌بن یعقوب، مشهور به «حسن کافی» (951-1025 ق / 1544-1616 م)، فقیه، ادیب و پژوهشگر. وی از مردم بوسنه بود. در آق‌حصار به دنیا آمد، بیش از 20 سال منصب قضاوت آنجا را برعهده داشت و در همان شهر درگذشت. زبانهای عربی، ترکی و فارسی را نیک می‎دانست (زرکلی، 2 / 194). پرهیزک...
آق حصاری | سید علی آل داوود آق‎حصاری \āq-hesārī\، محیی‎الدین محمد بن بدرالدین ‎محمود حنفی صاروخانی رومی (د 1001 ق / 1593 م)، ادیب و شاعر ترک. او در آق‌حصار (شهری در ترکیۀ امروز) زاده شد (زرکلی، 6 / 275؛ محبی 3 / 400). در 963 ق / 1556 م، به مصر سفر کرد و در آنجا منصب قضاوت یافت (عطایی، 321). در 982‌ ق / 1574 م، به مدینه رفت و در آنجا مقا...
آق حصار | بخش جغرافیا آق‌حصار \āq-hesār\، (در ترکی، به معنی بارو و دژ سفید)، شهر تاریخی ثیاتیرا واقع در غرب ترکیه و در دشتی حاصلخیز، در کنار رودخانۀ زابِ بزرگ (لکوس دورۀ باستان). این شهر باستانی که دراصل پلوپیا خوانده می‌شد، ظاهراً توسط لیدیاییها بنیاد نهاده شد، اما در 290 ق‌م، مستعمره‌نشین مقدونیان گردید و نام آن به ثیاتیرا تغییر...
آقچورا | جعفر شعار آقچورا \āqčūrā\، یوسف (1293-1354 ق / 1876-1935 م)، نویسنده، روزنامه‎نگار، مـورخ و سیاستمدار ترک. وی در شهر سیمبیرسک (اُلیانوفسک کنونی)، واقع در کرانۀ راست رود ولگای میانه، زاده شد. پس از گذراندن دورۀ تحصیلات در مدرسۀ نظام (حربیّه) (1314 ق / 1896 م) عضو ستاد ارتش شد، اما به‌سبب گرایش به جنبش ترکهای جوان از ارت...
اقبالیه | نورالله کسایی اقبالیه \eqbāliy(yy)e\، نام دو مدرسۀ معروف به «اقبالیۀ شافعیه»، و «اقبالیۀ حنفیه» در دمشق، مخصوص تعلیم و تعلم پیروان مذاهب شافعی و حنفی در آن دیار که در اوایل سدۀ 7 ق / 13 م، توسط جمال‌الدین اقبال (د 604 ق / 1207 م در قدس) از خادمان دولت ایوبی تأسیس شده، و به همو منسوب گردیده است (ابوشامه، 59؛ نعیمی، 1 / 158-...
اقبالیه | عباس سعیدی اقبالیه \eqbāliy(yy)e\، شهری کوچک در استان قزوین. این شهر در °36 و ´14 عرض شمالی و °49 و ´55 طول شرقی واقع است (مفخم، 1 / 260). اقبالیه دارای موقعیتی دشتی است و در بخش مرکزی شهرستان قزوین (سازمان ... ، 38) و 10 کیلومتری جنوب غربی شهر قزوین، بر سر راه اصلی این شهر به همدان و زنجان قرار دارد ( فرهنگ جغرافیایی ....
اقبال لاهوری | فتح الله مجتبایی اقبال لاهوری \eqbāl-e lāhūrī\‌، محمد (1294-1357 ق‌ / 1877- 1938 م‌)، شاعر و متفكر مسلمان‌ شبه‌ قارۀ هند و پاكستان‌. كسانی‌ كه‌ در زمان‌ حيات‌ اقبال‌ شرح‌ احوال‌ او را نوشته‌اند، تاريخ‌ ولادت‌ او را از روی‌ قراین‌ به‌ اختلاف،‌ سالهای‌ 1870-1872 و 1875-1877م‌ دانسته‌اند (نک‍ : اقبال، 1 / 29- 49).
اقبال آشتیانی | محمد دبیرسیاقی اقبال آشتیانی \eqbāl-e āštiyānī\، عباس (1277-1334 ش / 1898-1956 م)، فرزند محمدعلی، مورخ، نویسنده، استاد دانشگاه، عضو پیوستۀ فرهنگستان ایران و مجمع علمی عربی دمشق.
آقانجفی قوچانی | رمضان علی شاکری آقانجفی قوچانی \āqā-najafī-ye qūčānī\، سید محمد‌حسن ابن سید محمد نجفی (1295-1363 ق / 1878-1944 م)، فقیه، حکیم و ادیب. آقانجفی در روستای خسرویه، از توابع قوچان زاده شد. پدرش سید محمد، که در خسرویه به کشاورزی اشتغال داشت، به تحصیل فرزندش رغبت بسیار نشان می‎داد. به همین سبب، او را به مکتب فرستاد و آقانجفی کتابها...
آقانجفی اصفهانی | سید کاظم موسوی بجنوردی آقانجفی اصفهانی \āqā-najafī-ye esfahānī\، محمدباقر (1234-1301 ق / 1819-1884 م)، فقیه و اصولی امامی، شهره به حُسن اخلاق و پرهیزکاری. آقا‌نجفی ابتدا در اصفهان، و سپس در عراق درس خواند. فقه را در نجف، نزد دایی‌اش، شیخ حسن کاشف‌الغطاء، و شیخ محمدحسن صاحب‌جواهر، و اصول را نزد شیخ مرتضى انصاری آموخت (مدرس، 3 / 404؛...
آقانجفی | محمدعلی مولوی آقانجفی \āqā-najafī\، شیخ محمدتقی (1262-1332 ق / 1846-1914 م)، از علمای مشهور شیعی ایرانی. پدر وی شیخ محمدباقر، از دانشمندان روزگار خود بود و جد وی شیخ محمدتقی رازی، نویسندۀ هدایة المسترشدین، مقام اجتهاد و رهبری داشت (امین، 9 / 19؛ قمی، 2 / 6؛ حاج سیدجوادی، 1 / 57). آقانجفی مقدمات علوم را در محضر پدرش فرا گرف...
آقامحمدخان | آقامحمدخان \āqā-mohammad-xān\، (ح 1155-1211 ق / 1742-1797 م)، رئیس ایل، بنیان‌گذار و نخستین شاه سلسلۀ قاجار (سل‍ 1210-1211 ق / 1795-1797 م). او، پسر بزرگ محمدحسن‎خان قُوانلو، در استراباد زاده شد. مادرش دختر اسکندرخان قوانلو بود (اعتمادالسلطنه، 3 / 23). محمدحسن‎خان بعد از پدر خود، فتحعلی‎خان (سپهسالار طهماسب د...
اقامتگاه | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد اقامتگاه \eqāmatgāh\‌، اصطلاح‌ حقوقی‌ به‌ معنی‌ محل‌ سكنای‌ شخص‌ و مركز مهم‌ امور او. اقامتگاه‌ همچون‌ «اسم‌» از مشخصات‌ هر شخص‌ حقیقی‌ یا حقوقی‌ است‌. اقامتگاه‌ در حقوق‌ داخلی‌ و حقوق‌ بین‌الملل‌ خصوصی‌ دارای‌ اهمیت‌ و آثار گوناگونی‌ است‌. اقامتگاه‌ در فقه‌ اسلامی‌ عنوان‌ خاصی‌ ندارد و مواد 1002 تا 1010 قانو...
اقاله | محسن طیبی شبستری اقاله \eqāle\، اصطلاحی حقوقی مقابل عقد و معنای لغوی آن رهایی، و در حقوق هم تقریباً به همین معنا به کار می‌رود: بر هم زدن معامله با تراضی طرفین.
آقاضیاء عراقی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث آقاضیاء عراقی \āqā-ziyāʾ-e erāqī\، شیخ علی ملقب به ضیاءالدین فرزند آخوند ملا محمد کبیر عراقی ــ اراکی ــ (1278- 1361 ق / 1861-1942م)، فقیه و اصولی بزرگ امامی. وی علوم را در زادگاهش، نزد پدر و چند تن دیگر از فضلای آن دیار فراگرفت و در طلب دانش نخست به اصفهان، و سرانجام به نجف رفت و در مجلس درس آقا سید محمد فشا...
آقاسی | صادق سجادی آقاسی \āqāsī\، حاجی میرزا عباس، پسر میرزا مسلم (1198- 1265 ق / 1784- 1849 م)، از طایفۀ بَیاتِ ایرْوان، سیاست‌مدار و صدراعظم دولت ایران (1251-1264 ق / 1835- 1848 م) در روزگار محمد شاه قاجار (سل‍ 1250-1264 ق / 1834- 1848 م).
آق اردو | عباس زریاب خویی آق‎اردو \āq-ordū\، (اردوی سفید)، سلسله‎ای از خانها و قبایل و لشکریان تابع آنها، از نسل اورده (اوردا، هوردا)، پسر مهتر جوچی، پسر مهتر چنگیز، و نیز نام قلمرو و متصرفات آنان.
آقا دربندی | سید کاظم موسوی بجنوردی آقا دربندی \āqā darbandī\، آخوند ملا آقا بن عابد بن رمضان‌علی بن زاهد شروانی، معروف به «فاضل دربندی حایری» (د 1286 ق / 1869 م)، فقیه، اصولی، رجالی، محدث، متکلم و واعظ شیعی امامی. دربندی در اخلاص و دوستی نسبت به اهل‌بیت پیامبر اسلام (ص)، به‌ویژه نسبت به امام حسین (ع)، شهرت بسیاری داشت (قمی، 153)، چنان‌که در رو...
آقاخانیه |
آقاخان نوری | بخش تاریخ آقا‌خان نوری \āqā-xān-e nūrī\، میرزا نصرالله (1222- 1281 ق / 1807- 1864 م)، از سیاست‌مداران دورۀ قاجار و صدراعظم ناصرالدین شاه. او در 20‌سالگی در دستگاه اللٰهیار خان آصف‌الدوله مقدمات امور دیوانی را آموخت، در 1242 ق / 1826 م در دربار فتحعلی شاه (سل‍ 1212-1250 ق / 1797-1834 م) به سمَت «لشکرنویس» برگزیده شد و پ...
آقاخان کرمانی |
آقاخان | بخش تاریخ آقاخان \āqā-xān\، عنوان امامان بخش عمده‌ای از اسماعیلیان نزاری جهان. پس از مرگ شمس‌الدین محمد (بیست‌وهشتمین امام از شاخۀ نزاریِ مذهبِ اسماعیلیه) در 710 ق / 1310 م، هر دو پسر او، مؤمن‌شاه و قاسم‌شاه، ادعای امامت کردند و بدین‌سان، نزاریه دو دسته شدند: مؤمن‌شاهیه و قاسم‌شاهیه. 5 سده پس از این انشعاب، فتحعلی‌ شاه...
آقا حسین خوانساری | صمد موحد آقا حسین خوانساری \āqā- hoseyn-e xānsārī\، فرزند جمال‎الدین، معروف به محقق خوانساری (1016- 1099 ق / 1607- 1688 م)، دانشمند، فقیه و حکیم شیعی ایرانی در دورۀ صفوی.
آقاجمال خوانساری | سید کاظم موسوی بجنوردی آقا‌جمال خوانساری \āqā-jamāl-e xānsārī\، جمال‎الدین محمد بن حسین بن محمد (د 1125 ق / 1713 م)، محدث، اصولی، حکیم، متکلم و فقیه امامی ایرانی. وی در حوزۀ علمیۀ اصفهان نزد پدرش، آقا‌حسین محقق خوانساری؛ دایی‎اش، ملا محمدباقر محقق سبزواری نویسندۀ ذخیرة المعاد؛ و ملا محمدتقی مجلسی (ه‍ م) درس خواند و سپس در همان حوزه...
آقابزرگ شیرازی | یحیی ذکاء آقابزرگ شیرازی \āqā- bozorg-e šīrāzī\ ، (سدۀ 13 ق / 19 م)، نگارگر ایرانی. او در زمان حکومت محمد شاه و ناصرالدین شاه در دستگاه شاهزادگان قاجار در شیراز کار می‎کرد و به همین سبب، او را «نقاش‌باشی سرکاری» می‎نامیدند (کریم‌زاده، 1 / 3). آقابزرگ در نگارگری، طبیعت‎گرا بود و به صورت‎سازی و چهره‎پردازی دل‌بستگی داشت؛...
آقابزرگ تهرانی | سید کاظم موسوی بجنوردی آقا‌بزرگ تهرانی \āqā-bozorg-e tehrānī\، محمد‌محسن ابن علی بن ‎محمدرضا ‎بن‎ ‎محسن ‎بن علی‎اکبر (11 ربیع‎الاول 1293- 13 ذیحجۀ 1389 ق / 6 آوریل 1876- 20 فوریۀ 1970 م)، ‎فقیه و کتاب‌شناس شیعی امامی.
آقابزرگ | علیرضا همایون فر آقا‌بزرگ \āqā-bozorg\، مسجد و مدرسه‎ای بزرگ و باشکوه در کاشان، منسوب به ملا مهدی نراقی ملقب به آقابزرگ. این مسجد با هزینۀ مردی نیکوکار به نام حاج محمدتقی خانبان و پسرش در نیمۀ سدۀ 13 ق / 19 م، مقارن با پادشاهی محمد شاه قاجار (د 1264 ق / 1848 م) ساخته شده است (نراقی، 254؛ مصطفوی، 1 / 418). مسجد و مدرسۀ آقابزرگ...
آقا بابا خان، مدرسه | بخش هنر و معماری آقا بابا خان، مدرسۀ \madrese-ye āqā bābā xān\، یا مدرسۀ وکیل، اثری بازمانده از سدۀ 12 ق / 18 م در شیراز. این مدرسه به مسجد وکیل متصل است و در جنوب ‌شرقی آن قرار دارد (فرصت، 444؛ امداد، 199). درِ ورودی مدرسه در ضلع‌ جنوبی است. این بنا در اصل جزو بناهای کریم‌خانی است و ساخت آن که با مرگ پادشاه زند ناتمام مانده ...
افیون | یونس کرامتی افیون \afyūn\، معرب اُپیون یونانی، شیره یا عصاره یا صمغِ کپسولهای میوۀ خشخاش سیاه (پاپاوِر سُمنیفرِوم) که در گذشته به‌عنوان مسکّنی بسیار قوی و گاه زهری کشنده به کار می‌رفته است.
افنی | بخش جغرافیا افنی‌ \efnī\، يا ايفنی‌، بخشی از منطقۀ جنوب‌ غربی استان اگادیر کشور مغرب، در ساحل‌ اقیانوس‌ اطلس‌ كه‌ درگذشته‌ (1860- 1969 م‌) مستعمرۀ اسپانیا بود. افنی در میان °29 و ´38 و ´´10 عرض شمالی‌ و‌ °28 و ´54 و ´´3 طول‌ شرقی،‌ در 88 كیلومتری‌ جنوب تیزنیت‌ قرار دارد‌، و با حدود 500‘1كمـ2 مساحت‌، از شمال به‌ وادی بوسد...
افندی | علیرضا ذکاوتی قراگزلو افندی \afandī\، عبدالله‌ بن‌ عيسى‌ بن‌ محمد صالح‌ اصفهانی‌ جيرانی‌ (1066-1130 ق / 1656- 1718 م)، جامع‌ منقول‌ و معقول‌ و متخصص‌ در كتاب‌شناسی‌ و تراجم‌ علما. وی در خانواده‌ای متمكن‌، اهل‌ فضل‌ و تبريزی‌تبار (منتسب‌ به‌ جيران‌ محله، از محلات‌ قديم‌ تبريز) در اصفهان‌ متولد شد. پدرش‌ ميرزا عيسى‌ بيك‌، عالم‌ و مر...
افندی | محسن جعفری مذهب افندی \afandī\، از القاب‌ و عناوين‌ رايج‌ در امپراتوری عثمانی‌ كه‌ در اصل از آفنتس‌ بيزانسی‌، و آفنتس‌ از يونانی‌ كهن‌ آوثنتس‌ به‌ معنی‌ «آقا، سرور، ارباب‌» گرفته‌ شده‌ است ‌(EI1, III / 4؛ ليدل‌، 275).
افلیمون | محمدعلی مولوی افليمون \aflīmūn\، سيماشناس‌ يونانی‌ سدۀ 2 م و مؤلف‌ اثری در همين‌ فن‌. وی در لاذقيه‌ زاده‌ شد و در ازمير به شهرت‌ رسید (سارتن‌، I / 267, 271).
افلوطین | شرف الدین خراسانی افلوطين‌ \aflūtīn\، يا فلوطين‌، پلوتينوس (205-270 م)، فيلسوف‌ یونانی بنيان‌گذار مكتب‌ نوافلاطونی‌. اهميت‌ ويژۀ افلوطين‌ برای انديشۀ فلسفی‌ اسلامی‌ چنان است‌ كه‌ اگر تأثير غيرمستقيم‌ جهان‌‌بينی‌ اين‌ فيلسوف‌ و پيروان‌ وی نمی‌بود، تفكر فلسفی‌ اسلامی‌ در شكل‌ گذشته‌ و كنونی‌ آن‌، به‌ويژه‌ پس‌ از فلسفۀ ابن‌‌رشدی،...
افلاکی | پروانه محمدی افلاكی \aflākī\، شمس‌ الدين‌ احمد عارفی‌ (د 761 ق / 1360 م)، از شاگردان‌ و مريدان شيخ‌ جلال‌الدين‌ عارف‌، نوادۀ جلال‌ الدين‌ محمد مولوی و مؤلف‌ كتاب‌ مناقب‌ العارفين‌. اين‌ كتاب‌ با اينكه‌ از جهت‌ اشتمال‌ بر احوال‌ مشايخ‌ سلسلۀ مولويه‌ و خاندان‌ جلال‌الدين‌ مولوی دارای اهميت‌ و فوايد بسيار است‌، اما از زندگان...
اعتضادالسلطنه | سید علی آل داوود اعتضادالسلطنه \eʾtezād-os-saltane\، عليقلی‌خان‌ (1234- 1298 ق‌ / 1819-1881 م)، از شاهزادگان‌ دانشمند و نوانديش‌ اواسط دورۀ قاجار و پنجاه و چهارمين پسر فتحعلی شاه
اعتباریات | عبدالکریم سروش \eʾtebāriyyāt\، اصطلاحی در فلسفه و کلام اسلامی.
اعاده معدوم | محمد جواد انواری \eʾāde-ye maʾdūm\، مفهومی فلسفی و کلامی که خاستگاه آن اعتقاد به معاد و حشر جسمانی است.
اظهر تبریزی | محمدحسن سمسار \azhar-e tabrīzī\، خوش‌نويس‌ نامدار قلمهای هفت‌گانه‌ (زنده‌ در 880 ق‌ / 1475 م‌).
اظهر، امامزاده |
اظهارنامه | محسن طیبی شبستری \ezhār-nāme\، اصطلاح حقوقی، به معنای اعلام حقی به طرف مقابل و اخطار عواقب‌ اقامۀ دعوی علیه وی.
اظفری گورکانی | محمدسلیم مظهر \azfarī-ye gūrakānī\، محمدظهيرالدين‌ ميرزا علی‌بخت‌ (1172-1234 ق / 1758- 1818 م)، معروف‌ به‌ ميرزا كلان‌، عالم‌، شاعر، مترجم‌، وقايع‌نگار و فرهنگ‌نويس‌ پرآوازۀ هند.
اطولوقس | محمد علی مولوی \otūlūqos\، ریاضی‌دان‌ و ستاره‌شناس‌ یونانی‌ (سده‌های‌ 4 و 3 ق‌م‌). در منابع‌ کهن‌ عربی،‌ به‌‌رغم‌ آنکه‌ از وی‌ و آثارش‌ بسیار یاد می‌شود، دربارۀ روزگار زندگانی‌ و شرح‌حال‌ وی‌ چیزی‌ نیامده‌ است‌.
اطلس | مهبانو علیزاده نوعی پارچه که از ابریشم بافته می‌شود.
اطلس | بخش جغرافیا مجموعه‌ای از نقشه و نمودار اطلاعاتی که به‌صورت کتاب گرد آمده باشد.
اطلس | محمدحسن گنجی رشته‌کوهی در شمال غربی آفریقا. کوههای اطلس با جهت جنوب غربی ـ شمال شرقی، به‌طول 000‘ 2 کمـ از اقادیر (بندری در مراکش) در جنوب غربی تا شهر تونس (پایتخت تونس) در شمال شرقی کشیده شده‌اند (بریتانیکا).
اطلاق و تقیید |
اطفیش | \attafayyeš\، محمد بن‌ يوسف‌ بن‌ عيسیٰ‌ حفصی‌ عدوی مصعبی‌، ملقب‌ به‌ قطب‌الائمه‌ (1236-1332 ق / 1821- 1914 م)، فقيه‌ اباضی‌ مغرب‌.
اطعمه و اشربه | حمید گوینده \atʾeme va ašrebe\، عنوان بابی از ابواب فقه که به بحث دربارۀ احکام خوردنیها و نوشیدنیها اختصاص دارد.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام