ادیان و عرفان

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

ابراهیم حقی |
ابراهیم ادهم، ابو اسحاق | فتح الله مجتبایی اِبْراهیمِ اَدْهَم، ابواسحاق ابراهیم بن ادهم بن منصوربن یزید بن جابر (یا عامربن اسحاق) تَمیمی عِجْلی، عارف و زاهد معروف سدۀ 2 ق / 8 م. در تذکره‌ها پدر او را از ملوک خراسان گفته‌اند و دربارۀ علت و چگونگی پیوستن او به طریق زهد و تجرد داستانهای مختلف نقل شده است. بنابر یکی از این روایات ابراهیم در قصر شاهی بر تخ...
آیة الملک | سید علی آل داوود آیةُ‌الْمُلْک، یا اَلْفیّه، منظومه‌ای دینی و عرفانی بر وزن مثنوی مولانا جلال‌الدین رومی، در هزار بیت، سرودۀ حسین‌بن عبدالله خوئی حسینی (زنده در1260 ق / 1844 م) که آن را در 1258 ق / 1842 م سروده است. سراینده در این اثر مطالب عرفانی و مذهبی را درهم آمیخته و با آوردن آیات قرآنی و احادیث نبوی به مدح حضرت امیر (ع)...
آل عبا |
اَبدال (جمع بدل) | حسین لاشیء
اَبدال چشتی | حسین لاشیء
ابراهیم ادهم | فتح الله مجتبایی
ابن ابی الربیع، ابو عبدالله | قهار مقیمی
جُفری | محدثه امینی
ابن اهدل، ابوبکر | ابوالفتح حکیمیان اِبْنِ اَهْدَل‌، ابوبكر بن‌ ابی‌القاسم‌ بن‌ احمد بن‌ محمد يمنی‌ (984- 1035 ق‌/ 1576-1626 م‌)، زاهد، مدرس‌، مفتی‌ و شاعر. وی‌ از خاندان‌ اهدل‌ بود كه‌ در تاريخ‌ به‌ تصوف‌ و تفقه‌ شهرت‌ دارند و سلسله‌ نسبش‌ با اختلاف‌ روايات‌، به‌ عون‌ بن‌ موسی‌ كاظم‌ (ع‌) می‌رسد (مُحبّی‌، 1/ 64، 67).
ابن باکویه شيرازی | حسین لاشیء اِبْنِ باكويۀ شيرازی‌، ابوعبدالله‌ محمد بن عبدالله بن‌ عبيدالله‌، از مشايخ‌ بزرگ‌ صوفيه‌ در سدۀ 4 و اوايل‌ سدۀ 5 ق‌/ 10 و 11 م‌. شهرت‌ او در منابع‌ عربی‌‌ به‌ صورت‌ ابن‌ باكويه‌، و ابن‌ باكو، و در كتب‌ فارسی‌‌ گاهی‌‌ به‌ شكل‌ باكو و باكويه‌ ضبط شده‌ است‌. نام‌ او و نام‌ پدرش‌ در اكثر منابع‌ معتبر قديمی‌‌ به‌ ...
آملی، بهاءالدین | صمد موحد آمُلی، بهاءالدین حیدربن علی بن حیدر علوی حسینی (720- پس از 782 ق / 1320-1380 م)، عارف شیعی امامی. پس از تحصیل دانشهای متداول زمان در آمل و خراسان و اصفهان به مشاغل دیوانی پرداخت و به خدمت فخرالدوله شاه غازی بن زیار از ملوک رستمدار طبرستان درآمد و از خواص مجلس او گردید و سرانجام به وزارت رسید. در 30 سالگی تحول...
آندره، تور | مجدالدین کیوانی آنْدْره، تور (1885-1947 م)، اسلام‌شناس لوتری مذهب، سوئدی، استاد الهیات و اسقف شهر لینكوپینگ در جنوب غربی استكهلم. زندگی‌نامه آندره در ونا دیده به جهان گشود و در استكهلم درگذشت. تحصیلات عالی خود را در دانشگاه اوپسالا (شهری در شمال باختری استكهلم) به پایان برد و در 1927 م به استادی رشتۀ الهیات دانشگاه استكهلم ب...
ابرار | رسول شایسته
ابراهیم مجذوب | بخش عرفان اِبْراهیمِ مَجْذوب، از صوفیان قرن 7ق / 13م و معاصر شیخ شهاب‌الدین سهروردی و نجیب‌الدین علی بن بزغش شیرازی. وی در میان صوفیه شهرت داشته است و جنید شیرازی در شدّالازار در شرح احوال نجیب‌الدین علی بن بزغش از او یاد كرده و او را از «مجانین العقلاء» به شمار آورده است. ابراهیم مردی مجذوب و شوریده حال بوده و جنید شی...
ابراهیم (ع) | صادق سجادی
ابن بزاز | صمد موحد اِبْنِ بَزّاز، پسر اسماعيل‌ بن‌ حاجی‌ محمد اردبيلی‌ (زنده‌ در 759 ق‌/ 1358 م‌)، از دراويش‌ توكلی‌. نام‌ وی‌ را توكل‌ (حاجی‌ خليفه‌، 2/ 1080) و توكلی‌ (تربيت‌، 234؛ مشكور، 217؛ كسروی‌، «نژاد و تبار صفويه‌»، 2/ 361) ذكر كرده‌اند (قس‌: آقابزرگ‌، 15/ 50). از زندگانی‌ وی‌ اطلاعی‌ در دست‌ نيست‌، فقط می‌دانيم‌ كه‌ ا...
ابن بغوی |
ابن جلاء | مینا حفیظی اِبْنِ‌جَلاّء، ابوعبدالله‌ احمد بن‌ يحيی‌ جلاء (د 306 ق‌/ 918 م‌)، از صوفيان‌ نامدار شام‌. سلمی‌ (ص‌ 166) و به‌ تبع‌ وی‌ انصاری‌ (ص‌ 295) نام‌ وی‌ را محمد نيز گفته‌اند، ولی‌ احمد را درست‌تر دانسته‌اند. خود او دربارۀ شهرت‌ پدرش‌ به‌ «جلاء» گفته‌ است‌: پدرم‌ زنگ‌ از آهن‌ نمی‌زدود، بلكه‌ با سخنان‌ خود زنگ‌ گناها...
ابن شهاب |
ابن حرزهم | مسعود جلالی مقدم اِبْنِ حِرْزِهِم‌، علی‌ بن‌ اسماعيل‌ بن‌ محمد بن‌ عبدالله‌ (د 559 ق‌/ 1164 م‌)، فقيه‌ و صوفی‌ مغربی‌. وی‌ اهل‌ فاس‌ بوده‌ و كنيه‌اش‌ را ابوالحسن‌ گفته‌اند و نسبش‌ را به‌ عثمان‌ بن‌ عفّان‌ رسانده‌اند (ابن‌ زيات‌، 71، 147؛ ابن‌ ابی‌ زرع‌، 265؛ ابن‌ ابّار، 3/ 232). ضبط ديگر نام‌ او ابن‌ حِرِزم‌ و ابن‌ حرازِم‌ اس...
ابن حمویه |
ابن خفیف | فتح الله مجتبایی اِبْنِ خَفيف‌، ابوعبدالله‌ محمد بن ‌خفيف ‌بن ‌اَسفكُشاذ (اسفكشار) ضبّی‌ (د 371 ق‌/ 981 م‌)، معروف‌ به «شيخ‌ كبير»، از مشايخ‌ بزرگ‌ صوفيۀ فارس‌ و مؤسس‌ سلسلۀ خفيفيّه‌. شاگرد او ابوالحسن‌ ديلمی‌ كتابی‌ در سيرت‌ استاد خود نوشته‌ و از ديده‌ها و شنيده‌های‌ خود نكات‌ و روايات‌ بسيار دربارۀ احوال‌ و اخلاق‌ او نقل‌ ك...
ابن رفاعی | حسین لاشیء اِبْنِ‌رِفاعی، ابوالعباس احمد بن علی بن احمد (محرم 500- 578 ق/ سپتامبر 1106-1182 م)، از مشاهیر صوفیه و مؤسس طریقۀ رفاعیه (بطائحیه یا احمدیه). پدر وی از مغرب به عراق آمد و در قریۀ ام عبیده از قراء بطائح ــ میان بصره و واسط ــ ساكن شد و در آنجا با خواهر شیخ منصور زاهد ازدواج كرد و احمد ثمرۀ این پیوند بود و ازای...
ابن سراج | حسین لاشیء اِبْنِ سَرّاج، عزالدين محمد بن علی بن عبدالرحمن قرشی دمشقی (د 747 ق/ 1346 م)، محدث و صوفی. او به ابن المرابط نيز معروف بوده و كنيه‌اش را ابوالعلاء هم نوشته‌اند (بغدادی، هديه، 2/ 144). ابن سراج از احمد بن شيبان حديث شنيده و نقل كرده، و مدتی منصب قضای شربكختا (؟) را نيز به عهده داشته است (ابن حجر، 5/ 321). برخی...
ابن سبعین | فتح الله مجتبایی اِبْنِ سَبْعين، ابومحمد قطب‌الدين عبدالحق بن ابراهيم بن محمد بن نصر بن سبعين مرسی رقوطی، عارف، زاهد و فيلسوف اندلسی. ولادت او را اغلب مؤلفان در 614 ق/ 1217 م نوشته‌اند (يونينی، 2/ 460؛ ابن كثير، 13/ 261؛ فاسی، 5/ 355) و چون زادگاه او رَقوطه، از نواحی مُرسيه بوده است، او را مرسی و رقوطی گفته‌اند (ابن تغری بردی...
جزولی، ابوعبدالله | سعید ضرابی زاده جَزولی، یا جُزولی، ابوعبدالله محمد بن سلیمان (د 869 یا 870ق / 1465 یا 1466م)، از مشایخ نامدار شاذلی در مغرب و بنیان‌گذار طریقۀ جزولیه در آنجا. جزولیِ دیگری با همین نام و نام پدر وجود دارد که فقیه و مفتی بوده، و در 863 ق / 1459م درگذشته است (باباتنبکتی، 538؛ سخاوی، 7 / 258، 259).
جزولیه | فاطمه لاجوردی جَزولیه، یکی از طریقه‌های مهم و تأثیرگذار صوفیه در مغرب، منسوب به ابوعبدالله بن سلیمان جزولی (د 869 یا 870 ق / 1465 یا 1466م). طریقۀ جزولیه، که ادامۀ طریقۀ شاذلیه در مغرب به شمار می‌آید، پیرامون شخصیت و تعالیم صوفی نامدار مغربی، ابوعبدالله محمد بن سلیمان جزولی شکل گرفت و بیش از هر چیز بر محورهایی چون تابعیت م...
جعفر خلدی | زهرا حسینی جَعْفَرِ خُلْدی، جعفر بن محمد خلدی خَوّاص بغدادی (253- رمضان 348ق / 867- نوامبر 959م)، صوفی و محدث بغدادی. وی در بغداد به دنیا آمد و بنا بر برخی روایات، منسوب به خُلد ــ یکی از محلات بغداد ــ بود که جماعتی از اهل علم و زهد نیز از آنجا برخاسته بودند. لقب او خواص (حصیرباف) و کنیه‌اش ابومحمد بوده است (خواجه عبدا...
جلال‌الدین بخاری |
جلال‌الدین تبریزی | مسعود فریامنش ابوالقاسم، صوفی سده‌های 6 - 7ق / 12-13م، و مروّج طریقۀ سهروردیه در بنگال. جلال‌الدین در تبریز به دنیا آمد و همچون پدرش که از نام و احوال او اطلاعی در دست نیست، دست ارادت به صوفی ناشناخته، بدرالدین ابوسعید تبریزی داد (قلندر، 151؛ حسن دهلوی، 123؛ فرشته، 2 / 375).
جلال‌الدین تهانیسری |
جلوتیه | لیلا رحیمی بهمنی از طریقه‌های عرفانی آسیای صغیر و بالکان، منسوب به عزیز محمود هُدایی (950- 3 صفر 1038ق / 1543- اول اکتبر 1628م)، که گاه هُداییه نیز خوانده می‌شود. نام این طریقه از اصطلاح صوفیانۀ «جلوت»، به معنای ترک موطن و هجرت، و نیز آشکار شدن و ظهور گرفته شده است.
جمال‌الدین اردستانی | حمیرا ارسنجانی مشهور به پیرجمال (د 879 ق / 1474م)، صوفی، شاعر و مؤلف. تخلص او جمالی است و گاه پیرجمال عراقی، فضل‌الله جمالی و نیز عاشق اصفهانی نیز نامیده شده است و طریقه‌ای با عنوان پیر جمالیه منسوب به او ست. برخی منابع نام وی را احمد، برخی دیگر محمد، و برخی هر دو نام را ذکر کرده‌اند (کاشفی، 232؛ حاجی‌خلیفه، 2 / 1611؛ چیمه،...
جمال‌الدین گیلانی | محدثه امینی از صوفیان سده‌های 6 و 7ق و پیرشیخ زاهد گیلانی. آگاهیهای ما دربارۀ زندگی و شرح احوال جمال‌الدین‌ محدود به گزارشهای پراکنده‌ای از ارتباط او با مریدش شیخ زاهد است که در برخی منابع صوفیه آمده است.
جمال‌الدین گیلی | محدثه امینی از صوفیان سدۀ 7ق و از خلفای شیخ نجم ‌الدین کبرى. از جزئیات زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. وی ظاهراً پس از کنار گذاشتن منتخباتی که از علوم عقلی و نقلی گرد آورده بود، و با ترک گفتن مباحثات علمی، دست ارادت به نجم ‌الدین کبرى داد.
جمال‌الدین هانسوی | علیرضا ابراهیم احمد بن محمد حنفی چشتی (580-659 ق / 1184-1261م)، از مشایخ چشتی در شبه‌قارۀ هند و یکی از خلفای فریدالدین گنج شکر (د 664 ق). دربارۀ جزئیات زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست؛ تنها می‌دانیم که نسبت او به ابوحنیفه (د 155ق / 772م)، پایه‌گذار فقه حنفی می‌رسد (لعلی، 284).
جمالیه |
جمال و جلال | علیرضا ابراهیم واژۀ جمال، از مصدر «جَمُلَ»، به معنای خوبی صورت و سیرت است. جلال نیز از ریشۀ «جَلَلَ»، به معنای بزرگی است. کاربرد این الفاظ و مشتقات آنها در اشعار دورۀ جاهلی مرسوم بوده، و در موارد مختلفی از جمله وصف خداوند به کار رفته است (ابن منظور، ذیل جلل؛ صفی‌پوری، 1 / 190، 196).
جمع و تفرقه | علی اشرف امامی دو اصطلاح عرفانی در برابر یکدیگر، که بیانگر مفاهیم گوناگونی در مراتب مختلف‌اند؛ از آن جمله، جمع به معنای جمعیت خاطر، مقام جمع و اتحاد میان عاشق و معشوق، و تفرقه به معنای پراکندگی خاطر، اشتغال ذهن به امور دنیوی، و جدایی میان سالک و حقیقت تعریف شده است.
جنید بغدادی | محمدجواد شمس ابوالقاسم جنید بن محمد بن جنید خزّاز زجاج قواریری نهاوندی، از پرآوازه‌ترین عارفان جهان اسلام در سدۀ 3ق / 9م، که نام و آوازه‌اش بر دوره‌های مختلف تاریخ تصوف سایه افکنده، و تعالیم گسترده و آموزه‌های عرفانی دقیق او بر بسیاری از عارفان نامدار و برخی از سلسله‌های عرفانی ــ از جمله سلسلۀ کبرویه ــ تأثیری شگرف نهاده...
جندی | سید محمد سیدی ابو عبدالله بهاء الدین محمدبن یوسف (د ح 732ق / 1332م)، فقیه شافعی و تاریخ نگار یمنی. وی در تاریخی‌که اینک روشن نیست، در جَنَد، مهم‌ترین شهر یمن پس از صنعا، درسده‌های پیشین (مقحفی، 359؛ نیز نک‍ : یاقوت، 2 / 127)، به دنیا آمد (جندی، 1 / 421؛ نیز نک‍ : حوالی، تعلیقات بر قرة‌العیون، 23).
ابن عاشر، ابوالعباس | مسعود جلالی مقدم ابوالعباس احمدبن عمربن محمد، صوفی و زاهد مغربی (د 765ق / 1364م).
ابن عاشور | علی رفیعی علامرودشتی عنوان افراد خاندانی مالکی مذهب که در سده‌های 11-14ق / 17-20م عالمان و قضاتی از آن برخاستند و در تونس عهده‌دار مناصبی شدند.
ابن عباد، ابوعبدالله | حسین لاشیء ابوعبدالله محمد بن ابراهیم نفزی حمیری رُندی (733-792ق / 1333-1390م)، فقیه، خطیب و از مشاهیر صوفیۀ اندلس.
ثاقب | لیلا رحیمی بهمنی ثاقِب، یا ثاقب دده، ثاقب مصطفى، ثاقب مصطفى دده (1062 یا 1063-1148ق/ 1652 یا 1653-1735م)، شاعر ترک و از مؤثرترین مشایخ طریقۀ مولویه.
ابن عراق، ابوعلی | بخش عرفان ابوعلی شمس‌الدین محمدبن علی بن عبدالرحمن (878 ـ صفر 933ق / 1473 ـ نوامبر 1526م)، عارف و شاعر.
ابن عجیبه | فتح الله مجتبایی ابوالعباس احمدبن محمدبن مهدی‌بن عجیبۀ حسنی، عارف، مفسر و دانشمند مراکشی (1160 یا 1161- شوال 1224ق / 1747 یا 1748- نوامبر 1809م).
ابن عریف، ابوالعباس | حسین لاشیء ابوالعباس احمدبن محمد بن موسی بن عطاءالله صَنهاجی، فقیه، محدث و صوفی مشهور اندلسی (481 ـ صفر 536ق / 1088 ـ سپتامبر 1141م).
ابن عروس | فرامرز حاج منوچهری ابوالعباس احمدبن عبدالله بن محمد بن ابی‌بکر ابن‌علی‌بن یشکر بن یحیی بن وتران بن عروس (د 868ق / 1464م)، از صوفیان مشهور تونس در عصر حفصیان.

ادیان و عرفان

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

ادیان و عرفان

ورود به سایت

ثبت نام