مقاله

سیره علوی مملو از عدالت قضایی است. روایاتی که از آن حضرت در فقه قضا و اصول قضاوت نقل شده، از یک سو و وقایع و مرافعاتی از مردم که بر آن حضرت عرضه شده و او میان آنان قضاوت کرده یا مراجعات خود ایشان به قضات جهت استیفای حقوق خود، همگی شواهد مستندی بر اهمیت عدالت قضایی نزد حضرت می‌باشد. ایشان عدالت را برای احقاق حق لازم می‌شمرند و تأکیدشان برای اعطای حق به صاحب آن را می‌توان دلیل عمده ایشان به اهمیت عدالت قضایی در اسلام در نظر گرفت. داستان‌های مختلف منقول در مورد ایشان همچون دادن طفل به مادر حقیقی (ر.ک: سیدبن طاوس۱۳۷۰: ۱۸۷-۱۸۶) یا رجوع ایشان به همراه یهودی به قاضی (ر.ک: مجلسی ۱۴۰۳ ج۴۱: ۵۶) مؤید نگرش حقیقی ایشان به مفهوم عدالت می‌باشد. نظام قضایی حضرت مرکّب از اصول کلی قضاوت است که مجموعاً به کمک هم، عدالت قضایی در حکومت اسلامی را تأمین می کنند.

اشاره: نهمین مجموعه درس‌گفتارهایی دربارة ناصر خسرو به بحث و تحلیل «خردورزی از دیدگاه ناصر خسرو» اختصاص داشت که با سخنرانی دکتر غلامرضایی در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. آنچه در پی می آید، بخشهایی از سخنان ایشان است:

مضامین عربی در شعر فارسی برخی از شاعران فارسی نیز از مضامین اشعار عربی در اشعار خود استفاده می‌کردند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نام مهندس سیحون را برای اولین‌بار از پدرم، حاج‌محمدحسن فراستی، شنیدم. او که یک معمار تجربی است و به‌تازگی قدم به ٩٠سالگی گذاشته، هنر و فن معماری را در محضر پدرش در روستایی از توابع شهر خمین یاد گرفته بود. پدربزرگ و جدش هم معمار بودند. او پس از مهاجرت به تهران در ایام جنگ جهانی‌اول به‌مرور بر ابعاد کارش افزود و تبدیل به پیمانکار آرشیتکت‌های نام‌آور تهران شد. در آن زمان اجرای طرح‌های مهندس سیحون برای بسیاری از معماران تجربی و پیمانکاران سنتی اعتبار بزرگی به‌همراه می‌آورد، ولی وی هیچ‌گاه موفق به اجرای طرح‌های مهندس سیحون نشد. او که نقشه‌کشی را هم به‌طور تجربی و با ایستادن بالای سر آرشیتکت‌ها یاد گرفته بود، شب‌ها تا پاسی از شب برای ساختمان‌هایی که می‌ساخت، نقشه می‌کشید و سپس آنها را برای تأیید و به‌منظور گرفتن جواز ساختمان به یک آرشیتکت می‌داد.

سومین سالگرد زنده‌یاد «فریده ماشینی» است. ارزش انسان‌ها به تفکر، اندیشه و اندیشه‌ورزی و تلاش برای عمل به آرمان‌ها و باورهاست. آنچه نوع بشر را از هم متمایز و برتر می‌کند، دانایی و توانایی فکری است. تحقیق و مطالعه، پرسش و پرسشگری و پیگیری مطالبات، آنگاه ارزش مضاعفی پیدا می‌کند که اندیشیدن همراه با نیازهای زمان و مکان باشد و اندیشه‌ای نوین برای برون‌رفت از وضع موجود به‌سمت مطلوب ارائه کند. در این میان اندیشه‌ورزی پیرامون مسائل چالشی، به‌ویژه در ابعاد ملی و بین‌المللی ارزش و اهمیت بیشتری دارد و شهامت و جسارت نواندیشی برای تبیین مسائل چالشی، امری بسیارسخت و درعین‌حال ارزشمند، لذت‌بخش و ماندگار است.

نوشتن درباره شخصیتی که دریای بی‌کران علم و ادب و اخلاق بود، کاری سخت دشوار و حساس است. هرکدام از کسانی که حتی جرعه‌ای از دریای وجودی زنده‌یاد استاد دکتر صادق آئینه‌وند نوشیده‌اند، بی‌شمار حکایت‌ها و روایت‌ها از این شخصیت فرهیخته و کم‌نظیر در سینه دارند. اولین ویژگی شاخص استاد که در نخستین دیدار با ایشان در ذهن و دل می‌نشست، آرامش و متانت، گشاده‌رویی و خوش‌خلقی بود. این ویژگی بی‌تردید از ایمان و اعتقاد به خداوند بزرگ ناشی می‌شد که: «الا بذکرالله تطمئن‌القلوب».

چند روزی است که مخالفان تدبیر و اعتدال، رسانه‌های خود را میدان یورش به دولت کرده‌اند و با انواع و اقسام راه‌ها، حتی ساختن لطیفه و پراکندن آن در فضای مجازی، می‌کوشند مردم را از پشتیبانی دولتی که با زحمت و تحملِ دشواری‌های بسیار بر سر کار آورده‌اند، پشیمان کنند. رفتار توهین‌آمیز برخی از آنها، به‌ویژه با شخص وزیر محترم و کاردان امور خارجه و هیأت باتدبیر مذاکره‌کننده که پیوسته از سوی مقام‌معظم‌رهبری حمایت شده‌اند، مشکوک است و کوچک‌ترین نشانه‌ای از انتقاد سازنده و احیانا ارائه راه‌حل در سخنان ایشان نمی‌توان یافت و همین موضوع به‌مراتب بر شک و تردید نسبت به اهداف و مقاصد آنها می‌افزاید، زیرا هر عاقلی با اندک‌تأمل می‌فهمد که تضعیف سرباز خط مقدم جبهه، با جنگیدن به‌نفع دشمن تفاوتی ندارد.

عدالت از جمله مفاهیمی است که بشر در عمق فطرت خویش به ارزش و تعالی آن ایمان داشته و همواره به دنبال راهکارهایی برای اجرای آن بوده است. در نظام حقوقی اسلام نیز عدالت به عنوان یک اصل مهم و اساسی مطرح بوده تا جایی که تحقق آن در جامعه یکی از مهمترین اهداف بعثت انبیا برشمرده شده است. یکی از حوزه‌های مهمی که می‌تواند باعث تحقق این هدف شود اجرای عدالت و احقاق حق در مقام قضاوت و داوری است که از آن به «عدالت قضایی» تعبیر می‌شود.

فرافکنی ـ عیب و تقصیر خود را به دوش دیگران افکندن ـ از آسیب‌ها و گرفتاری‌های بزرگِ اجتماعیِ ماست که در سطحی بسیار گسترده در بین طبقات و قشرهای گوناگون جامعه، از پایین‌ترین مراتب گرفته تا بالاترین مدارج و از افرادِ کوچه و بازار گرفته تا دولت مردان، رائج است. وسعت و شدت شیوعِ این عارضة روان‌شناختی (Psychologic)، تا حدود زیادی، معرف و نشانة رواجِ روحیات اجتماعیِ ناپسندی از قبیل «مسئولیت‌ناپذیری»، «خودمبرّا بینی»، «واقعیت گریزی»، «فریب‌کاری» و امثال آن است که اغلب جنبة ناخودآگاه دارند.

نگاهی گذرا بریکی از تازه ترین تألیفات استاد عبدالرفیع حقیقت مطالعه کتاب مورد بحث ـ تاریخ نهضت های فکری ایرانیان-نگارنده را برآن داشت تا در معرفی آن کوششی هرچند ناچیز درمیان آورد.