از شمار خرد هزاران بیش / هادی حیدری

1394/3/9 ۱۱:۳۷

نوشتن درباره شخصیتی که دریای بی‌کران علم و ادب و اخلاق بود، کاری سخت دشوار و حساس است. هرکدام از کسانی که حتی جرعه‌ای از دریای وجودی زنده‌یاد استاد دکتر صادق آئینه‌وند نوشیده‌اند، بی‌شمار حکایت‌ها و روایت‌ها از این شخصیت فرهیخته و کم‌نظیر در سینه دارند. اولین ویژگی شاخص استاد که در نخستین دیدار با ایشان در ذهن و دل می‌نشست، آرامش و متانت، گشاده‌رویی و خوش‌خلقی بود. این ویژگی بی‌تردید از ایمان و اعتقاد به خداوند بزرگ ناشی می‌شد که: «الا بذکرالله تطمئن‌القلوب».

نوشتن درباره شخصیتی که دریای بی‌کران علم و ادب و اخلاق بود، کاری سخت دشوار و حساس است.

هرکدام از کسانی که حتی جرعه‌ای از دریای وجودی زنده‌یاد استاد دکتر صادق آئینه‌وند نوشیده‌اند، بی‌شمار حکایت‌ها و روایت‌ها از این شخصیت فرهیخته و کم‌نظیر در سینه دارند.

اولین ویژگی شاخص استاد که در نخستین دیدار با ایشان در ذهن و دل می‌نشست، آرامش و متانت، گشاده‌رویی و خوش‌خلقی بود. این ویژگی بی‌تردید از ایمان و اعتقاد به خداوند بزرگ ناشی می‌شد که: «الا بذکرالله تطمئن‌القلوب».

رفتار و سیره عملی دکتر آئینه‌وند در جامعه، جلوه کامل اخلاق و رفتار شخصی ایشان در خانواده بود. احترام به همسر، فرزندان و نوادگان و دامادهای‌شان، فردی را به تصویر می‌کشید که به جوهر دین دست یافته و جلوه‌های رحمانی آن را در اخلاق و رفتار خویش متجلی کرده است.

نگاه ایشان به افراد، فارغ از دریچه‌های محدود ایدئولوژیک، براساس «انسانیت» بود. برهمین‌اساس بود که آدم‌های متفاوتی با دیدگاه‌های رنگارنگ و مختلف، شیفته و مجذوب شخصیت وارسته این استاد فرزانه می‌شدند.

حضور کم‌نظیر گروه‌های مختلف با گرایش‌های متنوع در تشییع پیکر ایشان، جلوه‌هایی از همین صفات بود.

دکتر آئینه‌وند اساسا شخصیتی «همگرا» داشتند؛ تمام تلاش ایشان در یافتن «اشتراکات» میان آدم‌ها بود، نه نقاط افتراق و جدایی.

هرگز فراموش نمی‌کنم سال‌های اولی که افتخار دامادی‌شان را یافته بودم، همواره توصیه می‌کردند در زندگی زناشویی، به‌دنبال حداقل مشترکات باشیم و آن اشتراکات را برجسته و گسترده کنیم.

این ویژگی در رفتار اجتماعی ایشان هم به باور بسیاری از دوستان و همکاران و شاگردان‌شان، بروز و ظهوری پُررنگ داشت.

آدم‌های «خدایی»، نگاه معنوی و فرامادی پیدا می‌کنند. درست همانند دکتر صادق آئینه‌وند که نمونه درخشان انسان‌هایی بود که به جست‌و‌جوی جهانی آرمانی زیسته‌اند. همین ویژگی از ایشان انسانی وارسته ساخته بود. گشاده‌دستی و سخاوت از مهم‌ترین صفات این استاد فرزانه بود.

به حق و حقوق انسان‌ها توجه و حساسیتی ویژه داشت و اگر فردی، کوچک‌ترین قدمی برای ایشان برمی‌داشت، چندین برابر آن قدم، محبت و توجه ویژه دریافت می‌کرد.

«آزادگی» ایشان زبانزد خاص و عام بود؛ هرگز وابستگی‌های قدرت و ثروت را برنمی‌تافتند و همین ویژگی، انسانی آزاده از وی ساخته بود. در برابر ظلم به انسان‌ها، هرگز سکوت نمی‌کردند و به اَشکال مختلف واکنش نشان می‌دادند و تلاش می‌کردند از افراد، دل‌جویی شود.

بسیار باگذشت و عیب‌پوش بودند و حاضر نمی‌شدند آبروی انسانی ریخته شود. «دین» در نگاه استاد آئینه‌وند، همان «اخلاق» بود؛ حلقه گمشده‌ای که در روزگار ما باید با چراغ به دنبال آن گشت.

ایشان نمونه کامل مسلمانی بودند که دین را می‌شد در تمام حرکات و رفتارشان باور کرد. هیچ‌‎کدام از رفتارهای‌شان، نمایش دینداری نبود، بلکه باوری قلبی و ایمانی بود. هرگز از دین، دکانی برای دنیای‌شان نساختند.

هیچ‌چیز، ایشان را بی‌قرار نمی‌کرد، مگر وقت اذان که همچون بنده‌ای سرگشته به‌دنبال آرامش هم‌کلامی با معبود، وضو می‌ساختند و به نماز می‌ایستادند.

در تمامی این سال‌ها به‌جرئت می‌گویم هرگز کلمه‌ای به دروغ از زبان‌شان نشنیدم. اما علاوه‌بر تمام این ویژگی‌ها، آنچه دکتر صادق آئینه‌وند را در حوزه نظری از دیگران متمایز می‌کند، اهتمام و توجه ویژه ایشان به علم‌اندوزی، پژوهشگری و جست‌وجوگری است.

همواره حدیثی از امیرالمؤمنین، حضرت علی‌(ع)، در اتاق کارشان بر دیوار بود که:

«العلم سلطان، من وجده صال و من لم یجده صیل علیه»

علم، قدرت است. هرکس آن را بیابد، غلبه پیدا خواهد کرد و هرکس به آن دست نیابد، بر او غلبه خواهند کرد. «خِرَدورزی» ناشی از این علم‌آموزی، میوه مبارکی بود که در اندیشه این استاد فرزانه فروتن متجلی و مشهود بود. برهمین‌اساس، اندیشه روشن آن بزرگوار از هرگونه جمود و تحجر و قشری‌گری فاصله می‌گرفت و با تسلط مثال‌زدنی به زبان عربی و دستیابی به منابع اصلی تاریخ اسلام و دین تلاش می‌کرد تصویری درست و عقلانی از دین و تاریخ به‌دست دهد.

به‌خاطر همین تلاش‌های‌شان برای نوشتن درست تاریخ اسلام بود که بسیاری لقب «پدر علم تاریخ اسلام» را برازنده ایشان دانسته‌اند.

دکتر صادق آئینه‌وند همواره تأکید بر «عصری‌سازی» تاریخ داشتند. تلاش ایشان در پیوند گذشته به حال برای عبرت‌اندوزی و بهره‌گیری برای داشتن آینده‌ای بهتر، مثال‌زدنی و درخور توجه است.

به‌ویژه در سال‌های گذشته، استاد از رشد گروه‌های تکفیری و افراطیون مذهبی، که در جای‌جای جهان در تلاش برای به‌تصویر‌کشیدن چهره‌ای خشن از اسلام هستند، بسیار ناراحت و متأثر بودند.

آخرین کتاب دکتر صادق آئینه‌وند، که امسال در بیست‌و‌هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی شد، باتوجه به همین دغدغه‌ها، گردآوری و منتشر شده است.

کتاب «سیره و سخن پیامبر

خدا (ص)» برای به‌تصویر‌کشیدن چهره مهربان و رحمانی اسلام و پیامبر گرامی اسلام (ص) تدوین شده است و استاد آئینه‌وند در دوران بیماری و زمانی‌که بر تخت بیمارستان بودند، آخرین تصحیحات آن را انجام دادند، اما افسوس که درگذشت ناباورانه ایشان، مجال دیدن نسخه‌های منتشر‌شده آن را نداد. تصویری که استاد، با عشق از پیامبر عزیز اسلام(ص) ارائه می‌کردند چنان دقیق و با صحت تاریخی بود که گویی هم‌عصر آن بزرگوار زیسته‌اند.

از خداوند متعال می‌خواهم به همگی ما صبر و شکیبایی تحمل این مصیبت طاقت‌سوز را عطا کند و امیدوارم با تلاش و همّت دوستان، شاگردان و خانواده زنده‌یاد استاد دکتر صادق آئینه‌وند، بتوانیم برای گسترش سیره نظری و عملی ایشان در جامعه، گام‌های مؤثر و مفیدی برداریم.

گمان مبر که به پایان رسید کار مغان

هزار باده ناخورده در رگ تاک است

روزنامه شرق