مقاله

شهید مطهری دوران طلبگی خود را از فریمان و خراسان در حوزه مشهد شروع كرده و سپس به قم منتقل شدند. عمدتا دوره‌ای كه به قم وارد شدند به فضای فكری وسیع‌تر با تنوع فكری-فلسفی بیشتری قدم گذاشتند چرا كه حوزه خراسان نسبت به قم حوزه بسته‌تری است اما علامه طباطبایی كه به عنوان مدرس فلسفه در قم و در زمان امام خمینی(ره) اندیشه‌های فلسفی را مطرح می‌كردند با فیلسوفان جهانی مثل هانری كربن آشنایی داشتند و اندیشه غرب در حقیقت در حوزه مطرح بود.

استاد مرتضی مطهری، فقیهی عقل محور با ذهن و اندیشه فلسفی بود. بیش از همه تحت تاثیر علامه‌طباطبایی قرار داشت و عقل محوری ایشان باعث شد مطالعات خود را از سطح كتاب‌های حوزه عبور دهد و به مطالعه دیگر آثار فیلسوفان مغرب زمین روی بیاورد و تقریبا فلسفه‌های مطرح امروز مثل فلسفه كانت، دكارت، راسل، هیوم و مانند آنها را از راه ترجمه بشناسد. شناخت عمیق استاد مطهری نسبت به فلسفه و فیلسوفان امروز، ذهن او را نسبت به تفسیری كه از اسلام داشت با دیگر فقیهان متفاوت كرده بود تا جایی كه نسبت به بسیاری از عالمان امروزی ذهنی بازتر و فكری بلندتر داشت. تعقل محوری شهید مطهری بیشتر با شیعه‌های عقل گرا و اعتدالیون نزدیك بود بنابراین در كتابی كه درباره اقتصاد اسلام نوشت كه بعدها جلوی آن گرفته شد، عدالت را مبنا و محور همه احكام قرار داد و معتقد بود در جامعه اسلامی حكمی را می‌توان مبنا قرار داد و شرعی قلمداد كرد كه از عدالت سرچشمه گرفته باشد.

به واقع هسته اصلی توسعه كشور از آموزش‌و‌پرورش شروع خواهد شد و بار اصلی و سنگین پیشرفت كشور برعهده آموزش و پرورش است زیرا آموزش است كه نقش كلیدی و پایه‌ای در پرورش نسل‌های آینده و پیشرفت كشورها برعهده دارد و از همین‌رو است كه چندین دهه است رقابتی جهانی برای توسعه و روزآمد كردن آموزش‌و‌پرورش در سطح جهان به راه افتاده است؛ رقابتی برای تربیت نسل آینده كه به بار نخواهد نشست مگر آنكه اهمیت و جایگاه آن در ذهن تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان كشور به درستی احساس شود و جا بیفتد.

اگر مهمترین خدمت استاد شهید، آیت‎‎الله مرتضی مطهری(۱۲۹۸ـ ۱۳۵۸ش) را به جامعه دینی در قرن حاضر، ارائه دقیق و مستند و روزآمد ایدئولوژی اصیل اسلامی بدانیم، گزاف نگفته‌ایم. در دهه ۵۰ شمسی که تبلیغات گروهها‏‎ی چپ و ظهور گروههای اسلام‌گرای التقاطی به اوج خود رسیده بود، مطهری چونان میزان و ترازویی دقیق به میدان آمد و به‌ نیکی سره را از ناسره جدا کرد. او اسلام‌شناسی آگاه، عالمی زمان‏‎شناس، دانشمندی دردآشنا و فیلسوفی توانا بود و همچون شمع در جمع دینداران فرهیخته و دردمند، افروخت و حجت را بر تاریک‌اندیشان و تیره‌دلان تمام کرد. مطهری در پاسخگویی به شبهات روز و مقابله با انحرافات فکری و عقیدتی تا آنجا پیش رفت که جانش را نیز در این راه گذاشت و به خیل شهیدان اسلام پیوست.‏

13 بهمن ۱۲۹۸ خورشیدی بود. در فضای فریمان و در محیط خانواده‌ای روحانی و اصیل و پاک، ستاره‌ای تابناک درخشید و خداوند مجید به حاج شیخ محمدحسین مطهری و همسرش سکینه پسری بخشید. و پدر ـ‌ پسر ـ را به عشق مرتضی علی(ع) «مرتضی» نامید. نوزاد فرخنده‌پی‌ دوران کودکی را پشت سر نهاد و در نوجوانی با شور و شوقی فراوان نخست نزد پدر و سپس در مکتب به دانش‌آموزی پرداخت.

سخنرانی حمید رضا جلایی پور در همایش «هشت دهه علوم اجتماعی در دانشگاه تهران» من در این فرصت كوتاه كوشش می‌كنم به عنوان یكی از علاقه‌مندان به آموزش و تحقیقات علوم اجتماعی ارزیابی خود را از فرآیند آموزش و تحقیقات علوم اجتماعی (یا گفتار علوم اجتماعی) در ایران در ١٣ فراز زیر ارایه دهم. هشت فراز این ارزیابی به تغییرات مثبت گفتار علوم اجتماعی اشاره دارد و پنج فراز آن به وجه آسیب‏شناسانه این فرآیند توجه می‌كند.

یکی از پرسش‌های کلیدی هر جامعه و تک‌تک اعضای آن، «پرسش از هویت» و «کیستی افراد» است. این امر یکی از مسائل همیشگی علوم‌ انسانی و اجتماعی بوده ‌است که محققان بسیاری را به خود مشغول کرده ‌است. مسأله هویت همیشه نسبتی معنادار با «عرصه‌های فرهنگی» و «قلمروهای سیاسی» داشته ‌است. در دوره مدرن، مسأله هویت ذیل مقوله دولت – ملت‌ها تعریف ‌شده است و به همین سبب هویت در دوره مدرن، معنایی متفاوت از هویت در دوران سنت داشته و دارد.

هشت دهه علوم اجتماعی در دانشگاه تهران، فراخوانی به تامل در این پیشینه است. این هشت دهه چه دستاوردهایی داشته است؟ آیا این دستاوردها را می‌توان در درون دانشگاه محصور كرد؟ آیا می‌توان از این دستاوردها خارج از دانشگاه نیز سخن گفت؟ «در- خارج» از دانشگاه چگونه موقعیتی است؟ علوم اجتماعی در این موقعیت، چه بیان‌هایی می‌یابد؟ نگاهی به تجربه شریعتی (مرحوم دكتر علی شریعتی)، در و خارج از دانشگاه می‌تواند طرح پاسخی باشد.

جامعه‌شناسی یعنی علم ارایه تحلیل معین و واقعی از مسائل معین و واقعی مردم. مردم ایران، دست‌كم ظرف ١٠ سال گذشته، فقیرتر شده‌اند. عصر روز دوشنبه یوسف اباذری، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، در حالی كه استادان و دانشجویان كثیری برای شنیدن حرف‌های او در تالار ابن خلدون دانشكده علوم اجتماعی جمع شده بودند، به تشریح مكانیزم‌هایی پرداخت كه در پس روندهای فقیرسازی فزاینده مردم و جامعه ایران وجود دارد و از قضا هنوز هم هست. تضعیف جامعه‌شناسی و قالب كردن علوم و فنون بازار آزادی به همگان مكانیزمی است كه در حال حاضر هم ادامه دارد؛ مكانیزمی كه در پیوند با عقب‌نشینی دولت از انجام وظایف اقتصادی و اجتماعی خود در حق مردم است.

حضرت ابوجعفر محمدبن علی‌(ع) نهمین امام از ائمه اثنی عشر(ع) و یازدهمین معصوم از چهارده معصوم است. تولد آن حضرت به اشهر اقوال در مدینه در پانزدهم یا نوزدهم رمضان سال ۱۹۵ق و وفات ایشان در آخر ذوالقعده سال ۲۲۰ق در بغداد اتفاق افتاد. روز تولد آن حضرت را دهم رجب نیز گفته‌اند. خطیب بغدادی در تاریخ بغداد وفات آن حضرت را روز سه‌شنبه پنجم یا ششم ذی‌‌الحجه سال ۲۲۰ق گفته است. مزار آن حضرت در مقابر قریش نزدیک قبر جدش امام موسی‌الکاظم(ع) است.