اخبار

منوچهر ستوده، فرزند خلیل، شماره شناسنامه 285، بخش 9 تهران، متولد تهران، بازارچه سرچشمه، کوچه صدیق‌الدوله از بخش عودلاجان از محله‌های قدیم تهران، اصلاً اهل مازندران هستم. پدربزرگم آقا شیخ موسی از یاسل نور که منطقه ییلاقی و کوهستانی آنجا محسوب می‌شود با پسر عموهایش به تهران آمد. آقای دکتر غلام‌حسین‌خان صدیقی که وزیر دکتر مصدق بودند، نوه عموی من هستند. پس از آنکه در دوره رضاشاه ثبت احوال تأسیس شد و مردم صاحب نام خانوادگی شدند، پدر من در هنگام گرفتن شناسنامه اسم خانوادگی «صدیقی» را عوض کردند و «ستوده» گذاشتند.

«استاد دکتر منوچهر ستوده درگذشت»، این جمله‌ای به‌ظاهر کوتاه است، اما در بطن خود گزاره‌ای است بس بلند، شاید به بلندای بیش از یک سده عمر پژوهشگری بی‌مانند و بی‌جانشین. ستوده 103 سال بزیست و آنگاه که چشم از جهان فروبست، کماکان امید به ماندنش داشتیم. کیست که بیش از صد سال زیستن جملگی مشتاقان قلمش و تشنگان اندیشه‌اش هنوز امید به دانه دانه خوشه‌چینی از خرمن دانشش داشته باشند

خاموشی بچه کوچه صدیق‌الدوله بازارچه نواب سرچشمه در بیستم فروردین ماه سال جاری در بیمارستان طالقانی چالوس، به ما می‌گوید: نادره مردی از میان ما رفت که بعید است روزگار بار دگر چنین سترگ‌مردی را به عالم فرهنگ، جغرافیا و تاریخ ایران تقدیم دارد.

دکتر منوچهر ستوده هم رفت؛ مثل بسیاری از بزرگان تاریخ و فرهنگ این سرزمین که در چند سال گذشته از میان ما رفتند، بسیاری از بزرگان درباره ویژگی‌های او نوشته‌اند و پس از این هم خواهند نوشت. نگارنده هم که در سال‌های گذشته، چه در تهران و چه در کوشکک و سی‌سرای چالوس، بارها شرفیاب محضر ایشان شده است، دوست دارد بخشی از آنچه را احساس می‌کند، برای شناخت بهتر دکتر ستوده لازم است، در اختیار دوستداران وی قرار دهد.هرچند در جامعه ما، دکتر ستوده بیشتر به منزله یک جغرافیدان شناخته شده،

مبتکر فیلم۲ از زندگی منوچهر ستوده اصرار داشت که درباره آن همدم عزیز در فیلم سخنگویی کنم. چون از گفتار می‌پرهیزم گفتم بگذارید چند سطری بنویسم. در سخن گفتن «تپق» زدن پیش می‌آید ولی در نوشتن می‌توان برخطای قلم پیشگیری کرد.

ضمن عرض تسلیت به مناسبت درگذشت دانشمند بزرگ ایران، شادروان استاد منوچهر ستوده، باید از فرصت استفاده کنم و سپاسگزاری کنم از بنیاد موقوفات محمود افشار و همۀ کسانی که در این موقوفات هستند و نهایت سعی شان را در کمک به استاد انجام دادند. مجالسی که برای بزرگداشت یا یادبود دانشمندان، هرجا و هروقت، منعقد می شود، از اشرف مجالسی است که ذکر مناقبِ شخصی و کوشش های علمی دانشمندان در آن می رود. این مجالس علاوه بر آنکه بزرگداشت نفس علم و تحقیق است، بزرگترین مشوق برای محققان جوانی است که حیات علمی آن دانشمندان را پیش چشم دارند و می کوشند به پیروی از آن ها راه روند. شادروان استاد منوچهر ستوده از آن دانشمندانی است که حیات پربار علمی او می تواند بهترین راهنمای فرزندان ایران برای میهن دوستی و عشق به تحقیق در وجوه مختلف تاریخ و فرهنگ و جغرافیا و ادب و زبان این سرزمین بزرگ و الهی باشد.

عصر روز چهارشنبه، بیست و پنج فروردین ماه سال یکهزار و سیصد و نود و پنج، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار با همراهی گنجینۀ پژوهشی ایرج افشار، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، کتابفروشی آینده و مجلۀ بخارا میزبان جلسۀ یادبود استاد منوچهر ستوده، ایرانشناس و محقق ایرانی (به مناسبت درگذشت ایشان) بود. این جلسه با عنوان «مرثیۀ سرو کهن» با حضور اساتید و بزرگانی چون: دکتر سید مصطفی محقق داماد، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، سید کاظم موسوی بجنوردی، دکتر نصرالله پورجوادی، پروفسور کارلو چرتی، دکتر میلاد عظیمی، علی امیری، ماندانا صدیق بهزادی، فریبا افکاری، ناهید طباطبائی، توفیق سبحانی، دکتر احسان اشراقی، ماکان ستوده(فرزند دکتر ستوده)، هرمز همایونپور، هوشنگ ستوده( برادر دکتر ستوده)، روزبه زرین کوب، دکتر محمد علی موحد، مریم بیات، عنایت الله مجیدی، محمد افشین وفائی، دکتر عبدالله جاسبی، رضا یکرنگیان، دکتر سرمد قباد، قدرت الله مهتدی، دکتر محمد اسلامی، مصطفی نوری، شهلا طهماسبی، کمال اجتماعی، احمد اقتداری، علی اصغر علمی برگزار شد.

همچنانکه همیشه گفته ام یکی از ستون های اصلی تأسیس ، تثبیت و تداوم دائرة المعارف بزرگ اسلامی اساتید نامدارآن بوده وهستند. بی تردید دکترمنوچهر ستوده یکی از مهم ترین استوانه های علمی مرکز بودند و درگذشت او خلأ بزرگی را در مرکز ایجاد خواهد کرد .سابقه آشنایی من با دکتر ستوده به نخستین روزهای تأسیس دائرة المعارف در سال 1363 بر می گردد . در آن تاریخ ما برای نگارش مدخل "آب انبار" به مشورت با متخصص و صاحب نظری در این حوزه نیازمند شدیم وجناب آقای عنایت الله مجیدی برای این منظور ایشان را به من معرفی کردند . این کار ، باب همکاری دکتر ستوده را با دائرة المعارف گشود و در همین زمان برای نخستین بار در جلسه ای به همراه آقای مجیدی ، دکتر ستوده را دیدم .

به‌گمانم استاد زنده‌یاد منوچهر ستوده به‌قدر وسعت خویش عمری نیکو کرد و از زندگی به تمام معنا لذت برد و مرگی زیبا و با عزت‌نفس داشت. اما مرگ او و ‌آدمیانی چون او که اسوه‌های زندگی فرهنگی دوره ما هستند اسبابی است تا مروری هرچند کوتاه انجام دهیم بر قله‌های بلندی که طی کردند و آثار درخشانی که آفریدند. آنچنان‌که نگارنده از خلال صحبت‌ها و گفت‌وگوهای ایشان در خاطر دارد که او در مدرسه آمریکایی البرز درس خواند و چون پدرش رئیس مدرسه ابتدایی بود؛ از ایشان پول نمی‌گرفتند اما از آنها کار می‌کشیدند و نکته جالب توجه اینکه او منشی و تلفنچی ساموئل جردن آمریکایی معروف بود که بنای یکی از فرهنگی‌ترین و دوران‌سازترین مدارس را در ایران گذاشت؛ همویی که خیابان جردن به نامش است و متأسفانه و بی‌دلیل این خیابان را تغییر‌نام دادند درحالی‌که خدمتی که این فرهنگی مرد عاشق فرهنگ ایران کرد بر کمتر کسی پوشیده بوده و هست.

مراسم یادبود این ایران‌شناس و پژوهشگر فقید چهارشنبه، 25 فروردین، از ساعت 16 تا 19 با حضور محقق داماد، کاظم بجنوردی، نصرالله پورجوادی، میلاد عظیمی، کارلو چرتی و علی دهباشی برپا می‌شود.