جهانی از فرهنگ ایرانی در ورای آثار مکتوب / کاظم موسوی بجنوردی

1395/1/26 ۱۰:۴۴

ضمن عرض تسلیت به مناسبت درگذشت دانشمند بزرگ ایران، شادروان استاد منوچهر ستوده، باید از فرصت استفاده کنم و سپاسگزاری کنم از بنیاد موقوفات محمود افشار و همۀ کسانی که در این موقوفات هستند و نهایت سعی شان را در کمک به استاد انجام دادند. مجالسی که برای بزرگداشت یا یادبود دانشمندان، هرجا و هروقت، منعقد می شود، از اشرف مجالسی است که ذکر مناقبِ شخصی و کوشش های علمی دانشمندان در آن می رود. این مجالس علاوه بر آنکه بزرگداشت نفس علم و تحقیق است، بزرگترین مشوق برای محققان جوانی است که حیات علمی آن دانشمندان را پیش چشم دارند و می کوشند به پیروی از آن ها راه روند. شادروان استاد منوچهر ستوده از آن دانشمندانی است که حیات پربار علمی او می تواند بهترین راهنمای فرزندان ایران برای میهن دوستی و عشق به تحقیق در وجوه مختلف تاریخ و فرهنگ و جغرافیا و ادب و زبان این سرزمین بزرگ و الهی باشد.

دبا: عصر روز چهارشنبه، بیست و پنج فروردین ماه سال یکهزار و سیصد و نود و پنج، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار با همراهی گنجینۀ پژوهشی ایرج افشار، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، کتابفروشی آینده و مجلۀ بخارا، میزبان جلسۀ یادبود و نکوداشت استاد منوچهر ستوده، ایرانشناس و محقق ایرانی بود.

این جلسه با عنوان «مرثیۀ سرو کهن» با حضور اساتید و بزرگانی چون: دکتر سید مصطفی محقق داماد، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، سید کاظم موسوی بجنوردی، دکتر نصرالله پورجوادی، پروفسور کارلو چرتی، دکتر میلاد عظیمی، علی امیری، ماندانا صدیق بهزادی، فریبا افکاری، ناهید طباطبائی، توفیق سبحانی، دکتر احسان اشراقی، ماکان ستوده(فرزند دکتر ستوده)، هرمز همایونپور، هوشنگ ستوده( برادر دکتر ستوده)، روزبه زرین کوب، دکتر محمد علی موحد، مریم بیات، عنایت الله مجیدی، محمد افشین وفائی، دکتر عبدالله جاسبی، رضا یکرنگیان، دکتر سرمد قباد، قدرت الله مهتدی، دکتر محمد اسلامی، مصطفی نوری، شهلا طهماسبی، کمال اجتماعی، احمد اقتداری، علی اصغر علمی برگزار شد.

آنچه در زیر می خوانید متن سخنرانی سید کاظم موسوی بجنوردی، رئیس دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، است که در این مراسم ایراد شد.

بسم الله الرحمن الرحیم

ضمن عرض تسلیت به مناسبت درگذشت دانشمند بزرگ ایران، شادروان استاد منوچهر ستوده، باید از فرصت استفاده کنم و سپاسگزاری کنم از بنیاد موقوفات محمود افشار و همۀ کسانی که در این موقوفات هستند و نهایت سعی شان را در کمک به استاد انجام دادند.

مجالسی که برای بزرگداشت یا یادبود دانشمندان، هرجا و هروقت، منعقد می شود، از اشرف مجالسی است که ذکر مناقبِ شخصی و کوشش های علمی دانشمندان در آن می رود. این مجالس علاوه بر آنکه بزرگداشت نفس علم و تحقیق است، بزرگترین مشوق برای محققان جوانی است که حیات علمی آن دانشمندان را پیش چشم دارند و می کوشند به پیروی از آن ها راه روند. شادروان استاد منوچهر ستوده از آن دانشمندانی است که حیات پربار علمی او می تواند بهترین راهنمای فرزندان ایران برای میهن دوستی و عشق به تحقیق در وجوه مختلف تاریخ و فرهنگ و جغرافیا و ادب و زبان این سرزمین بزرگ و الهی باشد.

او روزهای بسیار در گرما و سرما، در شرایط سخت و دشوار، جای جای خاک میهن را به پای استوار خود پیمود، نه فقط "از آستارا تا استرباد" بلکه از تاشکند تا سمرقند و از سمرقند تا بخارا و خوارزم و و مرو و سرخس، تا از میراث برجای مانده از گذشتگان این مرز و بوم، بناهای کهن و کتیبه ها و سنگ نبشته های چند صد ساله و هزار ساله، نکته های بدیع به دست آورد و بر گوشه های نه چندان روشن تاریخ فرهنگ این سرزمین پاک پرتوی بیفکند.

 استاد دکتر منوچهر ستوده از معدود دانشمندان کشور ما بود که ایران شناسی را فقط در کتاب ها و کتابخانه ها نمی دید و به درستی پی برده بود که جهانی از فرهنگ ایرانی در ورای آثار مکتوب به جای مانده از آن دوران های پر شکوه موج می زند و از طریق همان آثار است که می توان بخش چشمگیری از فرهنگ و تمدن ایران را سراغ گرفت. شاید کمتر جایی از ایران و جهان ایرانی یعنی جاهایی بسیار فراتر از مرزهای کنونی، باشد که پای منوچهر ستوده بدان نرسیده باشد. نبضِ جان او نیز با طبیعت ایران در پیوند و هماهنگی بود. آنچه استاد ستوده از این راه گردآورد و با کمال سخاوت، که شیوۀ  اهل علم راستین است، در اختیار محققان قرار داد، در نوع خود کم نظیر و بلکه بی نظیر است.

خدمات استاد ستوده در طی سال ها تدریس و تعلیم در زمینه های مربوط به تاریخ و جغرافیای ایران زمین نیز ستودنی است و جمله آثاری که در همین زمینه ها به دست نشر سپرده، از بهترین مآخذ برای شناخت تاریخ و فرهنگ و جغرافیای مرز و بوم ماست؛ چه آثاری که خود تالیف کرده و غالبا حاصل تحقیقات میدانی و مشاهده های اوست؛ و چه آثاری که تصحیح و انتشار علمی آن ها را برای همان منظور بزرگ لازم می شمرده است.

ستوده از عمق جان به ایران عشق می ورزید و بیهوده نیست که در فهرست آثار کمتر دانشمندی در روزگار ما، همچون او اشاره به نام شهرها و مناطق ایران و جهان ایرانی دیده می شود. آثاراو همچون آثار دوست دیرین و یار همگام او در گلگشت وطن زنده یاد استاد ایرج افشار، بخش فاخری از ایران شناسی را تشکیل می دهد و شناخت درست و دقیق ادواری از تاریخ و فرهنگ ایران بدون مراجعه به آثار او ممکن نیست.

برای مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی بسی مایۀ مباهات است که استاد ستوده علاوه بر عضویت در شورای عالی علمی مرکز دایرۀ المعارف بزرگ اسلامی از نخستین مؤلفان مقالات دائرة المعارف بود و سپس با اهداء کتابخانۀ ارزشمند و گنجینۀ بی مثال خویش، بسی بر غنای کتابخانۀ مرکز مذکور افزود. کتابخانه ای تخصصی در زمینه های تاریخ و جغرافیای ایران که طی سالیان دراز، و بعضا با جست و جو و کوشش های زیاد، آن را گرد آورد و بدین وسیله در دسترس محققان قرار داد. استاد ستوده نیز همچون دیگر دوستان و یاران بی مثال خویش، آرزو داشت که ایران شناسی همچنان برقرار و پررونق بماند و آیندگان همچون نسل پیش از خود، شناسایی و نگهداری و معرفی این میراث گران سنگ بشری را وظیفۀ محتوم خویش بشناسند و تا حد ممکن بدان اهتمام ورزند. ستوده ایران را از پنجرۀ مازندران می نگریست، همواره سرسبز و خرم و اینک که جسم او در آن خاک خرم و پاک آرام گرفته، یقین دارم که یاد و خاطرۀ او نیز همیشه خرم و با صفا خواهد بود."