1399/7/14 ۰۹:۲۹
انتشار كتاب جغرافیای جامع ایران توسط مركز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در شرایطی كه سال‌هاست این نهاد موثر علمی و فرهنگی ایران بحران مالی را تجربه می‌كند اقدامی قابل ستایش و فوق‌العاده است. هرچند از سال‌های پیش مقالات این كتاب نگارش یافته بود اما به‌سبب مشكلات مالی چاپ و انتشار آن متوقف شد.
انتشار كتاب جغرافیای جامع ایران توسط مركز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در شرایطی كه سال‌هاست این نهاد موثر علمی و فرهنگی ایران بحران مالی را تجربه می‌كند اقدامی قابل ستایش و فوق‌العاده است. هرچند از سال‌های پیش مقالات این كتاب نگارش یافته بود اما به‌سبب مشكلات مالی چاپ و انتشار آن متوقف شد. این تاخیر زمانی به‌رغم وجود همه مشكلات، سرانجام با عنایت ویژه جناب آقای كاظم موسوی‌بجنوردی، ریاست محترم مركز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی با انتشار كتاب جغرافیای جامع ایران در تابستان 1399ش به پایان رسید.پس از این مقدمه كوتاه باید اشاره كرد جغرافیای جامع ایران كتابی نوشكفته است و چنانچه می‌دانیم تا تصورات ذهنی نقاش با قلمویی ظریف بر بوم نلغزد، یا ایده خیالی معمار بر زمین جنبه عینی نیابد، همه‌چیز در تصور بدون نقص جلوه می‌كند. با عینیت یافتن تصورات است كه می‌توان به وجوه مختلف اثر خلق شده نگریست و معایب آن را یافت و به پرداخت آن مبادرت كرد. ویراست نخست جغرافیای جامع هم احتمالا بسان نقشِ بومِ نقاش و ساختمانِ ذهنِ معمار، كاستی‌های شكلی و محتوایی خواهد داشت كه در ویراست‌های بعدی به مدد پایش دوباره ویراست نخستین و زدودن آنها، قوام و انسجام بیشتری خواهد یافت.تلاش برای نگارش جغرافیای ایران به‌صورت جدی دست‌كم از دوره قاجار آغاز شد. یكی از این تلاش‌ها تهیه كتاب كلیات جغرافیای ایران توسط میرزا رضاخان مهندس‌الملك معلم، ممتحن و مولف ریاضیات و هیات نقشه‌كشی مدرسه دارالفنون در اواخر دوره قاجار بود. پس از دوره قاجار در سال‌های 1310 تا 1311ش مسعود كیهان معلم دارالمعلمین عالی، كتاب جغرافیای مفصل ایران را در 3 جلد نگاشت. این كتاب 3 جلدی به‌رغمِ گذشت 90 سال از چاپ آن، همچنان از معتبرترین منابع جغرافیایی ایران است. در سال 1362ش هم كتاب دیگری به نام جغرافیای مفصل ایران توسط ربیع بدیعی در 3 جلد(دو مجلد) چاپ شد. كتاب‌های یاد شده در سطرهای بالا به‌رغمِ اعتبار و اهمیت تاریخی برخی مطالبشان، عمدتا در چارچوب رویكرد سنتی علم جغرافیا تألیف شده‌اند. درحالی كه دانش جغرافیا در بیش از نیم سده اخیر به‌طرز شگفت‌آوری در جهان و با تأخیر بسیار در ایران دگرگون شده است. به‌این‌ترتیب، از سال‌های پیش ضرورت نگارش كتابی درباره جغرافیای ایران با رویكرد نوین دانش جغرافیا احساس می‌شد. كتاب جغرافیای جامع ایران نخستین كتاب تألیف شده جغرافیایی با رویكرد نوین قلمداد می‌شود به‌ویژه آنكه مدیریت علمی آن برعهده استاد عباس سعیدی از بنیانگذاران دانش جغرافیای جدید در ایران و واضع نظریات بدیع در حوزه برنامه‌ریزی فضایی بوده است.یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های كتاب جغرافیای جامع ایران، ارایه تصویر وجوه مختلف وضع موجود جغرافیای سرزمینی ایران در قالب رویكرد نوین فوق‌الذكر است. در این تصویر اوضاع طبیعی، اجتماعی و اقتصادی كشور به‌صورت حوزه‌های اثرگذار بر یكدیگر نمود یافته و اثرات متقابل هریك از آنها بر دیگری تفسیر می‌شود. ازاین رو، برخی مقالات كتاب جغرافیای جامع ایران می‌تواند مرجع معتبری برای تدوین طرح‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در نهادهای تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار باشد. همكاری گروهی و مشاركت 48 نویسنده و محقق از دیگر خصوصیات كتاب جغرافیای جامع ایران است به‌ویژه آنكه برخی از آنها در زمره برجسته‌ترین متخصصان و نظریه‌پردازان حوزه مطالعاتشان به شمار می‌روند. شادروان محمدحسن گنجی، پدر علم هواشناسی ایران؛ شادروان مصطفی مومنی، استاد برجسته دانشگاه شهید بهشتی؛ شادروان مهدی طالب، جامعه‌شناس برجسته؛ شادروان اسكندر فیروز، موسس و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران؛ شادروان كامبیز بهرام سلطانی، بوم‌شناس كاردان؛ پروفسور اكارت اهلرس، ایران‌شناس و محقق بزرگ بین‌المللی؛ عباس سعیدی، استاد یگانه دانشگاه شهید بهشتی؛ جواد صفی‌نژاد، محقق صاحب‌نظر؛ اسماعیل شهبازی، چهره ماندگار ترویج كشاورزی علمی‌كشور؛ پرویز پیران، جامعه‌شناس و نظریه‌پرداز؛ منصور قربانی، زمین‌شناس بزرگ و اسماعیل شیعه از شهرسازان نامدار ستون‌های استوار كتاب جغرافیای جامع ایران‌اند كه مقالات هریك از آنان موجب اعتبار هر نوشته‌ای خواهند بود. استاد عباس سعیدی، مدیر علمی و سرویراستار كتاب جغرافیای جامع ایران، گوهر یگانه‌ای است كه همه این محققان بزرگ را برای تدوین این مجموعه همراه كرد. بدون تردید همكاری این محققان مرهون اعتبار علمی و مدیریت نوآورانه استاد بود. یكی از وجوه متمایز استاد عباس سعیدی بهره‌مندی از قلم و زبان تخصصی دانش جغرافیاست، مهارت و فنی كه در میان نویسندگان این حوزه كمتر به چشم می‌آید. نگارنده این سطور بنا بر ضرورت‌های شغلی بسیاری از منابع قدیم و جدید جغرافیایی را به تناوب تورق كرده است و بنا بر این تجربه باور دارد كه ناب‌ترین زبان و قلم تخصصی دانش جغرافیا و برنامه‌ریزی فضایی زبان فارسی در نوشته‌های استاد عباس سعیدی قابل مشاهده است. بی‌تردید پختگی و قوام قلم ایشان یگانه و بدون بدیل و الگویی بی‌نظیر برای دانشجویان و محققان دانش جغرافیاست. به علاوه نظریات و افكار استاد ازجمله نظریه پویش ساختاری-كاركردی در ساحت علم جغرافیا باقی نمانده و با درنوردیدن مرزهای بین‌رشته‌ای، در سایر رشته‌های علمی مرتبط كاربست یافته است. چنین استادی را قدردانی پیوسته بایسته است و ازاین رو در آخر ضرورت تكریم مردان عالم و گنجینه‌های دانش را از حكیم سنایی شاهد می‌آورم كه:
هر خسی از رنگ گفتاری بدین ره كی رسد/ درد باید عمر سوز و مرد باید گام زن/ سال‌ها باید كه تا یك سنگ اصلی زآفتاب/ لعل گردد در بدخشان یا عقیق اندر یمن/ ماه‌ها باید كه تا یك پنبه دانه زآب و خاك/ شاهدی را حله گردد یا شهیدی را كفن/ روزها باید كه تا یك مشت پشم از پشت میش/ زاهدی را خرقه گردد یا حماری را رسن/ عمرها باید كه تا یك كودكی از روی طبع/ عالمی گردد نكو یا شاعری شیرین سخن/ قرن‌ها باید كه تا از پشت آدم نطفه‌ای/ بوالوفای كرد گردد یا شود ویس قرن/ .
دستیار سرویراستار و ناظر اجرایی كتاب جغرافیای جامع ایران
ویژه نامه جغرافیای جامع ایران؛ روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید