به بهانه نکوداشت استاد عباس سعیدی در خانه اندیشمندان علوم انسانی

1397/10/8 ۰۸:۳۶

سخن گفتن و یادداشت نوشتن درباره استاد عباس سعیدی، مسئولیت چنان دشواری است که می‌تواند بر دوش هر سخنران یا نویسنده‌ای، به‌ویژه کمترین شاگرد، سنگین باشد. اینکه عباس سعیدی که هست و چه کرد، ازآنجاکه هم از محدوده خرد و حکمت، و هم از مرزهای بین‌رشته‌ای فراتر می‌رود، آسان نیست.

سخن گفتن و یادداشت نوشتن درباره استاد عباس سعیدی، مسئولیت چنان دشواری است که می‌تواند بر دوش هر سخنران یا نویسنده‌ای، به‌ویژه کمترین شاگرد، سنگین باشد. اینکه عباس سعیدی که هست و چه کرد، ازآنجاکه هم از محدوده خرد و حکمت، و هم از مرزهای بین‌رشته‌ای فراتر می‌رود، آسان نیست. احاطه استاد بر جغرافیا و تاریخ سرزمینی، فلسفه غربی و حکمت شرقی، برنامه‌ریزی اقلیدسی و غیراقلیدسی، و... حتّی آشنایی با گوشه‌های موسیقی سنتی ایرانی و کلاسیک غربی، معرفت دیگر گونه‌ای از هستی برای استاد فراهم کرد. مخلص آنکه استاد هرگز در ساحت خرد باقی نماند، و هم‌زمان در حكمت در جست‌وجوی معرفت بوده است. خرد آميخته با حكمت، دنيای پيش چشم او را صورت ديگری داد و باطن و معانی راستين هستی را به ديده و دل نوشاند؛

قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس

                        که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست

استاد سعیدی این‌چنین با آمیختن خرد محض کانت و دكارت و حکمت خسروانی شيخ اشراق و مكتب اصفهان، پرتو معرفتی تازه‌ای پدید آورد. البته استاد مسیر چندان همواری نداشت. نظریات نو طرح شده استاد همیشه با مقاومت برخی سنت‌گرایان مواجه بود، اما استاد به مصداق آيه شريفه «فَاستَقِم كَمآ اُمِرتَ» بر ایستادگی و پای فشردن بر اصول علمی خود ادامه داد. به‌این‌ترتیب، استاد تنها در محدوده تنگ نظريات و آراء قديم باقی نماند و با نظريه‌پردازی، پويش نظری و چارچوب روش‌شناختی علمی و پيراسته‌ای در علم جغرافيا بنيان نهاد كه كاربست عملی آن در بسياری از طرحهای عمرانی در سطوح ملی و منطقه‌ای نمود يافته است. این‌گونه اندیشه‌های استاد در ذهن نماند و بر زمين هم نقش بست. یکی از بزرگ‌ترین مواهب این کوششهای علمی، نگارش تخصصي‌ترين متون جغرافيايی معاصر توسط استاد است، به این معنا که آثار ایشان به‌طرز حیرت‌انگیزی به زبان تخصصیِ دانش جغرافیا نوشته شدند. در این زمینه كتاب مبانی جغرافيای روستايی، هم از نظر طرح مفاهیم بنیادین و هم اسلوب و زبان، از ناب‌ترين منابع جغرافيایی ایران به‌شمار می‌آید. موهبت دیگر آنکه نظرات و ادبیات تخصصی استاد در چارچوب دانش جغرافیا محدود نماند و با گذر از مرزهای بين‌رشته‌ای، در ديگر حوزه‌های دانش رسوخ يافت و پذيرفته شد.

شناخت من از استاد عباس سعيدی اين‌گونه است. به همین دلیل شایسته است جمله ستايش‌آميز آلبر دمانژن در مقام استادش ويدال دولابلاش را عاريت گرفته و بنويسم: «افتخاری كه ما داشته‌ايم، و ديگران نمی‌توانند آن را داشته باشند، استادی است به نام عباس سعيدی».

استاد، پاينده مانی و تندرست

شاگردِ کوچک

احمد آرین‌نیا