یادداشت‌هایی درباره داریوش شایگان

1397/1/15 ۱۰:۵۲

آغاز سفر مرحوم دكتر داریوش شایگان به سوی عالم بالا البته ضایعه بزرگی برای جامعه علمی ایران است و فقدان دردناكی برای این بنده. از سال ١٣٣٨ كه برای اولین‌بار با شایگان جوان آشنا شدم نزدیكی خاصی بین ما ایجاد شد. او را نزد علامه طباطبایی و كرنی بردم و با مرحوم مطهری و مرحوم سیدجلال آشتیانی آشنا ساختم. استعداد و ذكاوت ذاتی دكتر شایگان باعث شد این دوستی‌ها را كه جنبه مهم علمی داشت دنبال كند و دكترای خود را تكمیل كرده و به ما در دانشكده ادبیات بپیوندد.

دانشمند دقیق و متفكر پربار/ سید حسین نصر

آغاز سفر مرحوم دكتر داریوش شایگان به سوی عالم بالا البته ضایعه بزرگی برای جامعه علمی ایران است و فقدان دردناكی برای این بنده. از سال ١٣٣٨ كه برای اولین‌بار با شایگان جوان آشنا شدم نزدیكی خاصی بین ما ایجاد شد. او را نزد علامه طباطبایی و كرنی بردم و با مرحوم مطهری و مرحوم سیدجلال آشتیانی آشنا ساختم. استعداد و ذكاوت ذاتی دكتر شایگان باعث شد این دوستی‌ها را كه جنبه مهم علمی داشت دنبال كند و دكترای خود را تكمیل كرده و به ما در دانشكده ادبیات بپیوندد. این بنده ناظر مستقیم تحول داریوش شایگان جوان از یك فرزند خانواده‌ای كه به تجارت اشتغال داشتند به یك دانشمند دقیق و متفكر پربار بود و همیشه او را در این راه تشویق می‌كرد چه قبل از انقلاب و چه پس از آنكه مدتی از آن دوران را در فرانسه گذرانید. در تمام نشیب و فرازهای زندگی از تفكر و تحقیق و نگارش كتاب و مقاله فارغ نبود. فارسی را در دهه ٣٠ و ٤٠ تقویت كرد و زبان فرانسه را به نحوی اعجاب‌انگیز می‌دانست. آثار گرانقدری از خود به جا گذاشت و بسیاری از تنگناهای فرهنگی منتج از برخورد تمدن‌های شرق و غرب را روشن ساخت.

شیفته ایران زیر آسمان‌های جهان / رضا داوری اردكانی

شایگان كه بود و چه كرد؟ او مردی نجیب، محجوب، منیع‌الطبع، كم‌حرف و اهل دوستی و وفا و دور از تظاهر و تكلف بود. زندگی و مرگ را آسان می‌گرفت و كمتر غم دنیا می‌خورد. شایگان از بسیاری از ما بیشتر كتاب می‌خواند و بهتر می‌فهمید و به همه‌چیز و همه جا و حتی به فلسفه شاعرانه نگاه می‌كرد. او شاعری بود كه نمی‌دانیم چرا بعد از انتشار اولین دفتر شعرش دیگر شعر نسرود و به سراغ فلسفه و تصوف و ادیان شرقی رفت و دوره كوتاهی از زندگی‌اش را بیشتر صرف فلسفه كرد. شایگان در دو دهه آخر عمر به شعر و ادب بازگشت و سه اثر گرانبها در باب پنج شاعر بزرگ ایران و دو شاعر و نویسنده نامدار فرانسه بودلر و مارسل پروست نوشت. در پایان عمر هم می‌خواست بازگشتی به فلسفه داشته باشد و درباره جهان كنونی كه جهان ریاضی و هندسی است، كتابی بنویسد. كاش بود و این كتاب و بسی آثار خوب دیگر می‌نوشت. دریغا كه دیگر نیست. من و شایگان بسیار به هم نزدیك بودیم ولی او وسعت نظر و بینش و ذوقی داشت كه من از آن بی‌بهره‌ام و نظیرش را كمتر می‌توان سراغ گرفت. مهم‌تر اینكه او می‌توانست زیر آسمان‌های جهان به سر برد و به همه فرهنگ‌ها احترام بگذارد و ایران را نیز عاشقانه دوست بدارد.

فیلسوف، ادیب، جستارنویس و هنرمند / محمد منصور هاشمی

در مفاهیمی كه در مقام اندیشمند برای تبیین نسبت ما و دنیای جدید ساخت. ژیل دلوز می‌گوید فلسفه خلق مفاهیم است و داریوش شایگان هم دانش، هم هوشمندی و هم ذوق این كار را به كمال داشت. البته آقای شایگان قطعا از جنبه‌های گوناگونی بر فضای فكر و فرهنگ ما موثر بودند: به عنوان هندشناس، به عنوان یكی از شاگردان و نزدیكان هانری كربن، به عنوان شخصی كه فرهنگ ایران را به زبان فرانسه و فرهنگ فرانسه را به زبان فارسی به شیوایی معرفی و بیان می‌كرد، به عنوان نخستین پیشنهاد‌دهنده و برگزاركننده همایش گفت‌وگوی فرهنگ‌ها، به عنوان كسی كه خلاقیت ادبی را عمیقا می‌شناخت، به عنوان فیلسوف و دین‌پژوهی كه هنرشناس بود، به عنوان ایرانی‌ای كه آثارش برد و دامنه‌ای جدی در زبان‌های مختلف پیدا كرده بود و بیش از همه اینها او یك نویسنده اندیشمند بود كه مجموعه‌ای از مفاهیم ظریف را در آثارش پرورده كه كلید ورود به دنیای فكری اوست، جستارنویس (اسه‌ایست) باذوق و بافراستی كه توانسته است با مفاهیمش مساله‌ها و دغدغه‌هایی را مطرح كند كه خاص خودش است و اصیل.

منبع: روزنامه اعتماد