نقطه ملاقات افق های گوناگون / مرتضی بیک بیاتی

1396/11/14 ۱۰:۵۳

داریوش شایگان به گواه آثار و پژوهش‌های عالمانه و منصفانه‌اش بواقع گنج والای فرهنگ ایران زمین است. مردی از آفاق اشراق که تعلق خاطری بی‌بدیل نسبت به دانش شرق و شرق شناسی دارد و به وضوح تمام رد پای این دغدغه‌مندی را در کتاب‌ها و تألیفات و پژوهش‌های پربرگ و بار او می‌بینیم.

چند نکته در اهمیت داریوش شایگان

داریوش شایگان به گواه آثار و پژوهش‌های عالمانه و منصفانه‌اش بواقع گنج والای فرهنگ ایران زمین است. مردی از آفاق اشراق که تعلق خاطری بی‌بدیل نسبت به دانش شرق و شرق شناسی دارد و به وضوح تمام رد پای این دغدغه‌مندی را در کتاب‌ها و تألیفات و پژوهش‌های پربرگ و بار او می‌بینیم. شایگان از سویی متفکری خردورز و عقل‌گرا و از سوی دیگر شخصیتی مهربان و فروتن و بی‌ادعا، توأم با عواطف والای انسانی و دارای منش و مشربی معتدل در همه جنبه‌ها و جهات گسترده و متنوع زندگی است و با همین اوصاف، می‌توان گفت او تلفیق و توازنی دلنشین میان فکر و فرهنگ و جهان بینی خود برقرار کرده و آنچنان که می‌بینیم فیلسوفی است جامع و جامعه شناس، اندیشمندی معتدل و منصف؛ از ویژگی های دیگر اوست: نگاه ژرف و شگرف به مفهوم زندگی و به سوی زندگی، خلاق و ایده پرداز، مدارا مدار و با وجدان، به دور از هرگونه تعارف و مجامله، مسالمت جو و صلح نگر، رفیق شریف و صادق، راهنما و روشنگر نسبت به نسل جوان و قشر دانشجو، ساده زیست و قانع و قناعت گر اما پرشور و باصفا و سرشار از شادی و حرارت و صفا و بسیار بسیار صفات نیک و برجسته دیگری که در او جمع و ضرب شده که بازتاب این موارد را در کتاب‌ها و مقالاتش به نوعی با مخاطب خود تقسیم کرده است. با بررسی در زندگی (سال‌های دورتر) شایگان درمی‌یابیم که این فیلسوف جامع‌الاطراف منشوری است از سنت و تجدد، یا سنت‌گرایی است متجدد یا تجددگرایی است سنتی؛ چرا که از سویی در مراکز علمی و همچنین آموزش عالی غرب و عمدتاً فرانسه به تحصیل و تحقیق پرداخته و با متفکران و فیلسوفان جهانی به اصطلاح حشر و نشر و آمد و شد داشته و از سوی دیگر همچون هانری کربن فرانسوی زائری از غرب شده و به‌دنبال درک و دریافت هرچه بهتر و بیشتر حکمت و عرفان و فلسفه ایرانی اسلامی راهی وطن می‌شود و نزد استادان بی‌بدیل حکمت و فلسفه و دین؛ علامه سیدمحمدحسین طباطبایی و علامه سید جلال‌الدین آشتیانی زانوی ادب و تلمذ می‌زند و سال‌های سال به شوق و اشتیاق این حکیمان و اندیشمندان در ایران ماندگار می‌شود. علاوه بر این در همین سال‌های اخیر شایگان کتابی باعنوان «پنج اقلیم حضور» (بحثی درباره شاعرانگی ایرانیان) منتشر کرد که به‌بررسی زوایای مختلف ذهن و زبان پنج شاعر محبوب ملی و البته تأثیر‌گذار در ادبیات ایران و جهان (فردوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ) پرداخت و این موضوع اوج دلبستگی بی‌حد و وافر ایشان به فرهنگ و ادبیات فاخر فارسی و گنجینه‌های زبان فارسی را اثبات می‌کند. همچنین شایگان کتاب‌های دیگری همچون جنون هشیاری که بحثی درباره اندیشه وهنر شارل بودلر شاعر و اندیشمند فرانسوی است و همین طور «فانوس جادویی زمان» که تفسیری بر رمان مفصل «در جست‌و‌جوی زمان از دست رفته» مارسل پروست است و برآیند اینها مصداق عینی مدعای نگارنده سطور بالایی در خصوص آمیزه نگاه شرقی/غربی یا به عبارت دقیق‌تر تلفیق شخصیت علمی سنت توأم با تجدد داریوش شایگان را تأیید و کامل می‌کند. در یک نگاه کلی و با مرور آثار این فیلسوف جامع‌الاطراف، اگر بگوییم شایگان نقطه که نه خط؛ خط که نه بلکه فصل، حتی نه فصل که کتاب و کتاب هم به تنهایی نه، بلکه کتابخانه‌ای چند هزار جلدی، رنگانگ و متنوع و درعین یگانگی و وحدت، متکثر است که افق‌ها را از دور و نزدیک، از شرق تا غرب از ایران تا جهان، از فلسفه تا هنر از ادبیات به سینما ازعرفان به عکاسی و... به هم آمیخته و در حقیقت خود، مصداق عینی آمیزش افق هاست، هیچ گزافه نگفته‌ایم و اغراق هم نکرده‌ایم.

منبع: روزنامه ایران