فلسفه فیزیک چیست؟

1396/1/16 ۰۸:۲۹

بررسی اجمالی برنامه درسی دانشگاه‌های اروپا و خصوصا آمریکا نشان می‌دهد بسیاری از دانشکده‌های معتبر فلسفه گرایش پیدا کرده‌اند به برگزاری دوره‌های درسی یا ایجاد برنامه‌های پژوهشی درباره مبانی فلسفی علوم خاص مثل فلسفه فیزیک، فلسفه ریاضی و فلسفه زیست‌شناسی. ارتباط بین فلسفه و علوم آنقدر جدی گرفته می‌شود که در دانشکده‌های علوم پایه و مهندسی کارهای مشترکی با دانشکده‌های فلسفه انجام می‌گیرد و مباحث بین‌رشته‌ای رونق دارد.

درباره کتاب «مبانی فلسفی مکانیک کوانتوم»

 

 بررسی اجمالی برنامه درسی دانشگاه‌های اروپا و خصوصا آمریکا نشان می‌دهد بسیاری از دانشکده‌های معتبر فلسفه گرایش پیدا کرده‌اند به برگزاری دوره‌های درسی یا ایجاد برنامه‌های پژوهشی درباره مبانی فلسفی علوم خاص مثل فلسفه فیزیک، فلسفه ریاضی و فلسفه زیست‌شناسی. ارتباط بین فلسفه و علوم آنقدر جدی گرفته می‌شود که در دانشکده‌های علوم پایه و مهندسی کارهای مشترکی با دانشکده‌های فلسفه انجام می‌گیرد و مباحث بین‌رشته‌ای رونق دارد. ولی در کشور ما به رغم طیف وسیع مخاطبان این مباحث از دانشجویان فلسفه علاقه‌مند به مباحث علمی گرفته تا دانشجویان فنی و علوم پایه علاقه‌مند به مباحث فلسفی، هنوز آثاری که اصولی و کلاسیک و در عین حال به زبانی ساده و تا حد امکان کمتر ریاضی و فنی به مسائل مربوط به این حوزه‌ها بپردازد، کمیاب است. همچنین به نظر من برخی تلقی‌های نادرست از رابطه علم و فلسفه باعث شده است که به این مباحث در برنامه‌های درسی رسمی دانشکده‌های فلسفه  و علوم پایه اهمیت لازم داده نشود. این جریان مقدمه انتشار کتابی است که با همین هدف توسط علیرضا منصوری نوشته شده است.
علیرضا منصوری، عضو هیات‌علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با چنین دیدگاهی به تالیف «مبانی فلسفی مکانیک کوانتوم» پرداخته است. از نظر او تالیف و ترجمه آثاری که به مسائل فلسفی علوم بپردازد ضرورت دارد. او در این اثر به توضیح مهم‌ترین مسائل مبانی فلسفی مکانیک کوانتوم می‌پردازد که معمولا در کلاس‌های درس فلسفی  فیزیک یا مبانی فلسفی مکانیک کوانتوم در دانشگاه‌های معتبر خارج از کشور به دانشجویان تدریس می‌شود. او با این خط‌مشی ملاحظاتی را هم برای خوانندگان فارسی درنظر گرفته است و تلاش کرده مطالب فلسفی و فیزیکی را با زبانی ساده و روان شرح دهد.
فصل اول کتاب به شرح چگونگی رابطه فیزیک و متافیزیک اختصاص یافته است. فصول بعدی رابطه فیزیک با فلسفه و متافیزیک را درباره دو مساله مهم مبانی فلسفی مکانیک کوانتوم، یعنی ناموضوعیت کوانتومی و مساله اندازه‌گیری پیگیری می‌کند. از فصل سوم تا دهم نیز مساله اندازه‌گیری در مکانیک کوانتوم بررسی می‌شود.
پیدایش مکانیک کوانتوم در اوایل قرن بیستم آغاز انقلابی بزرگ در پیش‌بینی‌هایی بدیع در عالم خُرد بود و در عین حال شالوده‌های فلسفیِ فیزیک کلاسیک را  فروریخت و مسائل مفهومیِ مناقشه‌برانگیزی را به‌وجود آورد. این مسائل از همان ابتدای صورت‌بندی کامل مکانیک کوانتوم ذهن فیزیک‌دانان نظری و فلاسفه‌ی علم را مشغول کرد و با گذشت زمان نه‌تنها از شور و حرارت آن بحث‌ها کاسته نشد، بلکه با کاهش سلطه‌ پوزیتیویسم بیش‌تر هم شد و حتی برخی افرادی که قبلا این مسائل را جدی نمی‌گرفتند، نظر خود را تغییر دادند.
کتاب «مبانی فلسفی مکانیک کوانتوم» تلاشی است برای توضیح این مسائل و مبانی فلسفی آنها، بررسی انتقادی برخی از دیدگاه‌ها و الگوهای نظری مهم در این زمینه. چنانچه نویسنده توضیح می‌دهد این کتاب برای دانشجویان علوم پایه و مهندسی علاقه‌مند به فلسفه و برای دانشجویان رشته‌ فلسفه علاقه‌مند به مبانی فلسفی علوم قابل استفاده است و دانش مقدماتی در ریاضیات و فیزیک برای فهم کتاب کفایت می‌کند.

منبع: فرهیختگان