مردی كه از مواريث ايرج افشار بود / كريم فيضی

1394/11/17 ۱۰:۴۱

يادی از مرحوم كريم اصفهانيان شنيدن خبر كوچ ناگهانی زنده‌ياد كريم اصفهانيان براتی دردناك است، مردی كه هر كس ايرج افشار را می شناسد، او را هم مي‌شناسد: مردی اصيل با كوله‌باری از دانايی و‌آگاهی و سلامت نفس. سالها بود می شناختمش. نخستين بار در بنياد موقوفات افشار ملاقاتش كردم. با زنده‌ياد افشار كار داشتم و به ملاقات او نايل شدم. بعد از آن به اسم و رسم همديگر را مي‌شناختيم. در مراسم تشييع ايرج افشار با اينكه اندوهی بسيار داشت، اما به خود مسلط بود. در واقع، پاسخگوی همگان دور و نزديك بود و ظرفيتی داشت كه می شد با او آسوده سخن گفت.

 يادی از مرحوم كريم اصفهانيان
شنيدن خبر كوچ ناگهانی زنده‌ياد كريم اصفهانيان براتی دردناك است، مردی كه هر كس ايرج افشار را می شناسد، او را هم مي‌شناسد: مردی اصيل با كوله‌باری از دانايی و‌آگاهی و سلامت نفس.
سالها بود می شناختمش. نخستين بار در بنياد موقوفات افشار ملاقاتش كردم. با زنده‌ياد افشار كار داشتم و به ملاقات او نايل شدم. بعد از آن به اسم و رسم همديگر را مي‌شناختيم. در مراسم تشييع ايرج افشار با اينكه اندوهی بسيار داشت، اما به خود مسلط بود. در واقع، پاسخگوی همگان دور و نزديك بود و ظرفيتی داشت كه می شد با او آسوده سخن گفت. مدتی بين‌مان فاصله افتاد، تا اينكه بعد از فوت مرحوم خسرو افشار، كه از قضا يادداشت صميمانه من در باب او را خوانده بود و بسيار پسنديده بود، به‌صورت تصادفی همديگر را ديديم و تازه كشف كرديم كه ما هر روز از يك مسير به محل كار می رويم و در واقع مسير مشترك داريم. بعد از اين كشف، هميشه سعی می كردم زمانم را به‌گونه‌‌ای تنظيم كنم كه هم ماشين شويم، چون غير از روزهای جمعه، هر روز سر وقت خودش را به ايستگاه میرساند، با كيفی كوچك كه كتابی داخلش بود و كاغذی و قلمی. اين سه قلم جنس، تشكيل دهنده بخش اصلی زندگی اش بود، از روزی كه خودش را يافته بود تا واپسين روز زندگی.
باری، در ملاقاتهای اين ايام از او بسيار شنيدم و بسيار آموختم. اطلاعاتی فراوان داشت و حسنش اين بود كه ملاقاتش دقيق و منظم بود. به يمن بهره‌مندی از دانشورانی بسيار كه از قديم با آنها حشر و نشر داشت، آگاهی هايش قابل اعتنا و گسترده بود و داشتن خاطرات طولانی، محضرش را بسيار شيرين می ساخت. انصاف ايجاب می كند بگويم در هر ملاقاتی از او چيزها می آموختم و مطالبی می شنيدم كه در هيچ كتابی نبود، چون آنچه را می گفت به بهای صرف عمر و بودن در كنار بزرگمردان تاريخ ادب و فرهنگ كسب كرده بود. كريم اصفهانيان حُسن‌های بسياری داشت كه در اين لحظه نمی دانم به كدام يك از آنها اشاره كنم.
بسيار علاقمند بودم از سرگذشت خودش بدانم. چند بار به ملايمت وسط سخنش موضوع را به همين امر كشاندم. مطالبی گفت كه خلاصه‌اش را می توانم به‌عنوان زندگی نامه‌اش به قلم بياورم. می گفت: بر خلاف فاميلم كه اصفهانيان است، تبريزی ام و تبريز‌ی زاده. در تبريز بزرگ شده و برای ادامه تحصيلات دانشگاهی به تهران آمده بود. مابين سال‌های دهه30 با ايرج افشار آشنا شده بود و تا دهه 50 با او در دانشگاه تهران همكار بود و در اداره كتابخانه مركزی دانشگاه همكارش. از آن رو كه باب ميل افشار بود، بعد از بازنشستگی توسط افشار به‌عنوان كارمند وارد مجموعه موقوفات شده بود و تا پايان عمر در آن مركز فعاليت می كرد. او صاحب اسرار خاندان افشار و محل اعتماد و وثوق افشارها بود اما فراتر از اين، مردی عالم، آگاه، نكته‌سنج، با ادب و در يك كلام نمونه‌ای از مردان مهذب و خود ساخته ايران قديم بود كه نمونه‌ای برايشان سراغ ندارم. البته مدعی و متظاهر كم نداريم ولی از بقايای همان نسل، كسی را نمی شناسم كه همچون مرحوم كريم اصفهانيان باشد. او تا پايان عمر مجرد زيست و هرگز تأهل اختيار نكرد كه دليلش بسيار شنيدنی و آموزنده است. يكبار به صورت سربسته و خصوصی به من گفت: من قصد نداشتم تارك ازدواج باشم، اما پدر و مادرم صاحب اخلاقی شرقی ـ‌ غربی بودند و با هم نمی ساختند. نتيجه اين شد كه در جوانی من از هم جدا شدند و در دو خانه دور از هم زندگی می كردند: يكی در يك گوشه تهران بود و ديگری در گوشه ديگر و من فرزند هر دو بودم و بايد در خدمت هر دو می بودم و چنين بود كه امكان ازدواج را از دست داده بود. روحش شاد. از آن مرحوم آثاری بر جای مانده است كه بخش مهم آنها توسط موقوفات افشار منتشر شده است و ترديد نيست كه محل مراجعه دوستداران تاريخ و فرهنگ و ادب خواهد بود. افسوس می خورم كه خاطرات بی نظير و بی مانندش در جايی ضبط و ثبت نشده است و اين خسارتی است كه با هيچ چيزی قابل جبران نيست.

منبع: روزنامه اطلاعات