کهنه یادداشت

دکتر طاهره صفارزاده، شاعر، نویسنده، نظریه‌پرداز، محقق، مترجم و استاد دانشگاه، در روز ۲۷ آبان ۱۳۱۵ در خانواده‌ای متوسط، مردم‌گرا و ستم‌ستیز، در سیرجان به دنیا آمد. پدر و مادرش را در پنج سالگی از دست داد و مادربزرگش که پزشک و شاعر بود و در کرمان می‌زیست، سرپرستی او را بر عهده گرفت. طاهره در شش سالگی تجوید، قرائت و حفظ قرآن را در مکتب محل آموخت. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را نیز در کرمان گذراند

واژه ها نیز برای خود زندگی و سرگذشتی دارند. بوجود می آیند،درهم می آمیزند، تحول می پذیرند،از دیاری به دیار دیگر سفر می کنند،کوتاه و بلند می شوند و سرانجام گاهی می میرند. گاهی تحول و تغییر رنگ آنها چنان می شود که پس از چندی هیچ شباهتی با اصل نخستین خود پیدا نمی کنند و بر اثر تحول در سرزمین های مختلف و لهجه های گوناگون چنان تغییر شکل می دهند که شناختن آنها بسیار دشوار می گردد و برای یافتن آنها محتاج حساب های دقیق زبانشناسی می شویم.

در عصر قاجار علاوه بر ترویج عزاداری محرم، شیوه‌های نوینی در برپایی مراسم سوگواری سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع) پدید آمد که در دوره صفویه هم سابقه نداشت. عزاداری‌ها در دوره ناصرالدین شاه با ساخت تکیه دولت به اوج خود رسید. در ماه‌های محرم و صفر، تهران عزاخانه حقیقی بود

کمال‌الدین حسین بن علی سبزواری (۸۴۰ ـ ۹۱۰ق) مشهور به مولانا حسین واعظ کاشفی، نویسندة پرکار و جامع، منجم، مفسر قرآن، ریاضی‌دان و واعظ تأثیرگذار در عصر تیموریان بود. عمده شهرت او به واسطة نگارش مقتل «روضة‌الشهدا»ست که از دوران صفویه به بعد برای اجرای تعزیه و روضه‌خوانی مورد استفاده گسترده قرار می‌گرفت. «کاشفی» تخلص او بود و از آنجا که به وعظ و نصیحت مردم می‌پرداخت، به «واعظ» مشهور شد

این نامه را سی و چند سال پیش مرحوم علامه قزوینی بمرحوم استاد عباس اقبال نوشته در آغاز دوران آشنایی و دوستی. و اکنون که در مجله یغما بچاپ میرسد. پرفسور ادوار برون،سید احمد کسروی،علامه قزوینی،استاد عباس اقبال... که همه از بزرگان علما و محققین عصر بودند رخت از جهان بیرون کشیده اند. رحمة الله علیهم اجمعین.

سهراب و افسانه‌ی او در سراسر زندگانی رستم که خود سراسر بخش داستانی شاهنامه است مانند شعله یا شراره‌ی کوتاهی است که دمی می‌افروزد و به تندی خاموش می‌شود. با این همه سوگنامه سهراب، برخلاف پندار گروهی کسان، یکی از درخشان‌ترین نقاط زندگانی درخشان رستم است، و نیز از پرشکوه‌ترین و ژرفترین تراژدی‌های شاهنامه

احمد بن محمد مسکویه مؤلف «جاودان خرد» که به نقل یاقوت در ۹ صفر ۴۲۱ هجری بدرود زندگی گفته، از خاندانی ایرانی و زردشتی بوده که خود یا پدرش به دین اسلام گرویده و در دستگاه ابن‌عمید و پسرش ابوالفتح به کار دبیری پرداخته است. او چنان‌که خودش در «تجارت‌الامم»‌ نوشته،‌ مدت هفت سال شبانه‌روز در خدمت ابن‌عمید ـ وزیر رکن‌الدوله ـ به سر برده و سرپرستی کتابخانه او را بر عهده داشته و به همین جهت به «خازن» معروف شده و او را غالباً با کنیة‌ «ابوعلی خازن» خوانده‌اند

این جانب در تحت این عنوان بمرور زمان مقالاتی در خصوص آداب و رسوم جشنهای قدیم ملی خودمان منتشر مینماید و عجالة بمناسبت زمان بنشر مقالات آتی که در شب جشن مهرگان (غروب روز پانزدهم مهر ماه) در محفلی بطور خطابه قراعت نمودم ابتدا میکنم و در زمان وقوع هر یک از جشنهای دیگر مقاله را که در آن خصوص تاکنون فراهم آورده یا بعد تهیه خواهم کرد بنظر خوانندگان میرسانم.

در خرداد ماه 1350 به اجازت همسر گرامی شادروان سعید نفیسی توانستم بقایای کتابخانه آن مرحوم را در خانه ای که آن استاد اغلب آثار خود را در آنجا به وجود آورد ببینم. مقصودم آن بود که فهرستی از تالیفات چاپ نشده او و نسخی که آن مرحوم به مرسوم و علاقه خود از روی کتب و آثار قدیم تهیه کرده بود فراهم کنم. در میان بعضی کتب خطی باقیمانده در خانه، به نسخه ای خطی برخوردم که مجموعه ده رساله است و از لحاظی واجد اعتبار و اهمیت خاص و از جمله نسخ نفیس و گرانبهاست. مرحوم سعید نفیسی آن را به علت آنکه یادگاری از پدران او بوده است در میان اوراق مربوط به خود نگاه داری کرده بود و در زمره کتب خطی که مجموعه آنها را به دانشگاه فروخت به فروش نرسانیده بوده است.

مجموعه ای از اندرزهای پهلوی در کتابی به نام جاویدان خرد گرد آمده بود که امروز در دست نیست. ابن مسکویه در این باره می نویسد که در روزگار جوانی نام آن را در کتابی از جا حظ موسوم به استطالة الفهم دیده وهمواره در پی به دست آوردن آن بوده است تا سر انجام آن را در فارس در نزد موبدان موبد یافته است. به قول وی آن کتاب مذکور، جاویدان خرد نامیده ، نقل کرده ولی احتمالا آنچه وی در نزد موبدان موبد فارس دیده، متن پهلوی آن بوده است.