کهنه یادداشت

بنده فقط باید مقداری از اشعار این شاعر بلند پایه را خوانده باشم. بنابراین ابتدا به قطعه ای از آن استاد می کنم که می فرماید: چها چیز مر آزاده را ز غم بخرد تن درست و دل پاک و خوی نیک و خرد

یکی از چند قصیدۀ محدود که از رودکی باقی مانده، قصیدۀ معروف اوست به مطلع: بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی

بی روی تو خورشید جهان سوز مباد هم بی تو چراغ عالم افروز مباد با وصل تو کس چو من بد آموز مباد روزی که ترا نبینم آن روز مباد

به فرمان سرداری هوشمند و زورمند به نام ابو منصور طوسی، دانشمندانی چند گماشته می شوند تا تاریخ ایران پیش از اسلام را به زبان پارسی دری بنویسند. نگارش این تاریخ در محرم سال 346 ه. به پایان می رسد که امروزه از آن به نام شاهنامۀ ابو منصوری یاد می شود.

نظری به آغاز و انجام شاهنامه طول مدتی را که فردوسی به نظم شاهنامه ابومنصوری مشغول بوده به طور تقریبی معین می کند. فردوسی در مقدمۀ کتاب از کار دقیقی و اقدام او به نظم شاهنامه مذکور و باعث بر ناقص ماندن عمل وی و اینکه او را راهنمای خود در نظم شاهنامه دانسته، یاد می کند و در پایان نقل اشعار دقیقی دربارۀ گشتاسب و ظهور زردشت، از او صریحا نام می برد و می گوید:

ج) حق طبقه برگزیده نظریه سوم این است که حکومت، به قول افلاطون، حق طبقه برگزیده و اریستوکرات است که تعبیر به اشراف کرده‌اند. می‌خواهد بگوید که حق یک طبقه است، از باب اینکه حکومت یک فن و تخصص است.

دورۀ هخامنشی: از موسیقی این دوره اطلاع کافی نداریم ولی از گفته های مورخین چنین استنباط می شود که مخصوصاً دو نوع موسیقی یکی مذهبی و دیگری رزمی داشته اند و شک نیست وقتی این دو نوع موسیقی وجود داشته، نوع بزمی آن هم با وجود دستگاه پر تجمل پادشاهان مورد استعمال داشته است.

مهر در اوستا Mithra و در پارسی باستان و سانسکریت میترا Mitra آمده است. در اوستا میترا به معنی پیمان و معاهده است همچنین نام ایزد فروغ یا فرشته روشنایی است. در گاتها که از سرود های خود پیغمبر زرتشت است، یکبار در اشتود گات (یسنا 46 بند 5) به معنی پیوند و بستگی و تعهد به کار رفته، درین از اوستا، از میترا ایزد فروغ نام و نشانی نیست.

موضوع این کتاب آئین زرتشتی است، چنانکه در زمان ساسانیان و قرون نخستین اسلامی رواج داشته. مؤلف خود در مقدمه این نکته را تأکید می کند و می گوید: «غرض من از آئین زرتشتی آن مذهب رایج ثنوی است که ظاهراً در زمان فرمانروائی شاپور دوم ساسانی در سدۀ چهارم مسیحی مستقر گردید و آثار موجود زرتشتی بر آن بنا شده است» (ص19).

در این سخنرانی می خواهم آنچه را که نیاگان ما از خوی و کردار و فرهنگ و همچنین از زیبائی دیدار و اندام و پیکر زن می پسندیدند برشمارم و نیز برخی از نظرهای آنان را دربارۀ زن و آنچه را که در زناشوئی به آن بیشتر توجه داشتند یاد کنم.