فلسفه

نمایش تا از مورد
نتیجه جستجو برای :
  • حکمت اشراق* |
  • حکمة الخالدة* |
  • حمل | حَمْل، اِسناد چیزی به چیزی، که در اصطلاح منطقی ـ فلسفی، به اتحاد خارجی دو امری که در ذهن بیگانه و متغایرند، تعریف شده است (عضدالدین، 1/ 168؛ جرجانی، 2/ 36؛ میرداماد، 26). چون از دو معنای موجود در ذهن، یکی به دیگری وصف شود، به اولی موضوع، و به دومی محمول می‌گویند. البته این نسبت نه بدین معنا ست که حقیقت این هر...
  • حیات | حَیات، اصطلاحی فلسفی برای بیان ویژگی انواعی از موجودات که وجود پیوسته و آثار وجودی خاص دارند. این واژه در تداول عام به معنای زیست و زندگی است، و بر جان و روح و روان نیز اطلاق شده است (نفیسی، 2/ 1300). مفهوم فلسفی حیات از گذشته‌های دور در زمینه‌هایی چون علم ‌النفس، اسطوره‌ها و طب مطرح بوده است.
  • حی بن یقظان | حَیِّ بْنِ یَقْظان، عنوان یکی از داستانهای تمثیلی شیخ ـ الرئیس ابن‌سینا که در زمان کوتاه حبس در قلعۀ فرجان، نزدیک همدان به زبان عربی نوشت.
  • آپولونیوس تیانائی | آپولونیوسِ تیانائی (4ق‌م-97م)، حكیم و طبیعی‌دان یونانی. نام وی در منابع عربی بیش‌تر به صورت بَلینوس، یا بَلیناس و نیز به صورتهای اَبولونیوس، اَفولونیوس، اَفُلونیوس، اَبْلینُس، اَبولوس، اَبْلوس، اَبُلونیوس، آبلوس و بَلونیوس آمده و به عناوین الحكیم و صاحب الطلسمات نیز شناخته شده است. وی در تیانا (واقع در بخش می...
  • آثار ذاتی | آثارِ ذاتی، اوصاف ناشی از ذات و ماهیت شیء كه آن را از اشیاء دیگر متمایز می‌سازد. واژۀ «آثار» در فلسفۀ اسلامی در این موارد به‌كار رفته است: 1. آثار ذاتی در مقابل آثار عَرَضی؛ 2. آثار وجودی در مقابل آثار ماهُوی؛ 3. آثار عُلوی در مقابل آثار سُفلی. در اینجا به بحث دربارۀ «آثار ذاتی» می‌پردازیم: محمولاتی كه مقوم م...
  • آثار علوی | آثارِ عُلْوی، یا كاینات الجَوّ، عنوانی كه فلاسفۀ اسلامی در مورد مباحث مربوط به پدیده‌های جوّی به‌كار برده‌اند. در نظر این دانشمندان، آثار علوی یكی از 8 بخش اصلی دانشهای طبیعی است كه «بازنماینده و خبردهنده بُوَد از حادثه‌هایی كه در هوا پیدا شود چون رعد و برق و باران و برف و شگفتیهایی كه بر زمین بُوَدْ چون بیرو...
  • الآثار الباقیة عن القرون الخالیة | اَلآثارُالباقِیَة عَنِ القُرُونِ الخالِیة، كتابی به زبان عربی، نوشتۀ ابوریحان محمد بن احمد بیرونی (362-440ق / 972- 1048م) محقق، عالم هیأت، ریاضی‌دان و هندشناس بزرگ ایرانی. موضوع اصلی كتاب عبارت است از گاه‌شماری و گاه‌شناسی ملتهای باستانی كه ضمن آن نكات پرارج بسیاری دربارۀ مسائل نجومی، جشنها و اعیاد اقوام گونا...
  • آداب مناظره | آدابِ مناظِره، مجموعۀ ضوابطی كه هنگام بحث و گفت‌وگوی فلسفی، علمی، دینی و اعتقادی باید مراعات شود. در اصطلاح دانشمندان اسلامی، مقصود از بحث آن است كه «اثبات حكم ثبوتی یا سلبی كنند به دلیل» و مراد از مناظره آن است كه «دو خصم نظر كنند در حكم و مسأله‌ای به قصد آنكه صواب پیدا شود» (مشكوٰة، 27). گاهی به جای آداب ال...
  • آدم، ابوالبشر | آدم، یا آدم ابوالبشر، نخستین انسان و پدر همۀ مردمان. دربارۀ آفرینش و زندگانی او در دینهای سه‌گانۀ یهود و مسیحیت و اسلام، روایات و داستانهای همسان و همانند آمده است، و این همسانی و همانندی از آن‌رو است كه مبدأ وحی در این 3 دین یكی است. از این‌رو، پیش از پژوهش دربارۀ آفرینش آدم و سرگذشت او در فرهنگ اسلامی، بررس...
  • آراء محموده | آراءِ مَحْموده، در لغت به معنی اندیشه‎ها و باورهای پسندیده و در اصطلاح اهل منطق به معنی عقاید مشهوری است که از لحاظ مصالح جامعه یا بر حسب سیرتی مخصوص، پسندیده و مقبول باشد. خواجه نصیر در معنی این اصطلاح گوید: «آنچه از آن جمله به حسب مصلحت عموم و یا به حسب سیرتی پسندیده بُوَد، آن را آراء محموده خوانند» ( اساس،...
  • آراء اهل المدینة الفاضلة | آراءُ اَهْلِ الْمَدینَةِ الْفاضِلَة، (یا مبادی آراءِ اهل المدینة الفاضلة)، کتابی دربارۀ مسائل بنیادی فلسفه و فن سیاست از معلم ثانی، ابونصر محمد بن طرخان بن اوزلغ فارابی (259- 339ق / 873-950م) که بیشتر به اعتبار مؤلف آن، تا مدتها به عنوان مهم‎ترین اثر فلسفی ـ سیاسی در جهان اسلام شناخته می‎شده است. این کتاب شام...
  • آشتیانی | آشتیانی، میرزا مهدی (1306-1372ق / 1888-1952م)، حکیم، عارف و دانشمند شیعی ایرانی. در تهران زاده شد. پدر او میرزاجعفر برادرزاده و داماد حاج‎‎‎‎میرزا محمدحسن آشتیانی (د 1319ق / 1901م) ملقب به «میرزا کوچک»، از عالمان بزرگ تهران بود. میرزامهدی دوران کودکی و نوجوانی را در تهران گذراند. پس از فراگیری قرآن و مقدمات ع...
  • آفاق و انفس | آفاق و اَنْفُس، اصطلاحی در عرفان و فلسفۀ اسلامی. آفاق جمع اُفُق و به معنی کران، کرانه، ناحیه، کرانۀ آسمان، کنار و گرد بر گرد جهان؛ و انفس، جمع نَفْس به معنی ذات، روح و خود است. در اصطلاح متفکران اسلامی 2 واژۀ آفاق و انفس باتوجه به قرآن (فصلت/41/53) در معنای جهان و انسان یا ظاهر و باطن یا عالم مادیات و مجردات ...
  • آقاحسین خوانساری | آقا حُسَیْنِ خوانْساری، فرزند جمال‎الدین، معروف به محقق خوانساری (1016-1099ق/1607- 1688م)، دانشمند، فقیه و حکیم بزرگ شیعی ایرانی در دورۀ صفوی. پیش از رسیدن به سن بلوغ، به قصد کسب معارف و علوم اسلامی به اصفهان رفت و در مدرسۀ خواجه‎ملک که مجمع فضلای بزرگ آن زمان بود، به تحصیل پرداخت. در اصفهان از محضر استادان ب...
  • آکل و مأکول | آکِل و مَأْکول، شبهه‎ای معروف و دیرینه در باب معاد جسمانی که بسیاری از متکلمان دربارۀ آن سخن گفته‎اند. معاد و زندگی پس از مرگ، یکی از اصول اعتقادی مسلمانان است که بحث دربارۀ آن کمتر از گفت‌وگو دربارۀ توحید نیست، زیرا افزون بر اینکه منکران مبدأ، معاد را انکار کرده‎اند، برخی از معتقدان به مبدأ نیز دربارۀ روز رس...
  • خطابه | خَطابه، فن سخنوری که در منطق اسلامی از آن به «ریطوریقا» تعبیر شده است. مبحث خطابه در منطق بیشتر پیشینۀ یونانی دارد.
  • خفری | خَفْری، شمس‌الدین محمد بن احمد (د 942 ق / 1535 م یا 957 ق / 1550 م)، معروف به فاضل خفری، متکلم، منطق‌دان و از دانشمندان علم هیئت، و متبحر در علوم خفیّه.
  • خُلق |

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: