ادبیات عرب

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

ابن رافع سلامی | علی بهرامیان اِبْنِ‌رافِعِ سَلّامی، ابوالمعالی تقی‌الدین محمد (ذیقعدۀ 704- 18 جمادی‌الاول 774/ ژوئن 1305-15 نوامبر 1372)، محدث و رجالی شافعی.
ابن درا | آذرتاش آذرنوش اِبْنِ‌دَرا، محمد بن نورالدین بن محمد درا (1028- رمضان 1065 ق/ 1619- مۀ 1655 م)، شاعر و ادیب شافعی. به شهادت ارجوزه‌ای که استادش، عمادی خطاب به او سروده، نام ابن‌درا درست است و درّا، که در اعلام (زرکلی، 7/ 126) و معجم المؤلفین (کحاله، 21/ 82) آمده، نادرست است.
ابن خالویه، علوم قرآنی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌خالویه، در دبا مقاله دارد.
ابن حبیب، بدرالدین | صادق سجادی اِبْنِ‌حَبیب (جایگزین مدخل ارجاعی دبا)، بدرالدین ابوطاهر (و ابومحمد) حسن بن زین‌الدین عمر (شعبان 710- ربیع‌الآخر 779/ ژانویۀ 1311- اوت 1377)، ادیب، شاعر و مورخ عصر فرمانروایی ممالیک مصر و شام (برای نسب او، نک‍ : ابن‌عماد، 3/ 269؛ طباخ، 5/ 66؛ ابن‌حجر، انباء ... ، 1/ 162).
ابن جلاب | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌جَلّاب، ابوالقاسم عبیدالله بن حسین بن حسن بصری (د 378 ق/ 988 م)، فقیه مالکی عراق. دربارۀ نام او اختلاف بسیار است؛ در منابع از وی با نامهای گوناگونی چون عبدالله، عبدالرحمان، محمد و حتێ ابوحسین بن حسن یاد شده است (قاضی عیاض، ترتیب ... ، 4/ 605؛ ابواسحاق، 170؛ ابن‌فرحون، الدیباج ... ، 1/ 461؛ رودانی، 169)...
ابن بنا | یونس کرامتی اِبْنِ‌بَنّا، ابوالعباس احمد بن محمد بن عثمان اَزدی مراکشی (د 721 ق/ 1321 م)، ریاضی‎دان، ستاره‎شناس و ادیب صوفی‌مشرب، از مردم مغرب اقصا که در علوم دینی، تفسیر، ادب عرب و پزشکی نیز دست داشت. او به‌سبب شغل پدر بدین نام خوانده می‎شد (ابن‎قاضی، جذوة ... ، 148؛ بابا‎تنبکتی، 65). بنا‌به گزارش ابن‎قاضی (همان، 152؛ ن...
ابن بلیمه | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْنِ‌بَلّیمه، ابو‌علی حسن بن خلف بن عبدالله بن بلیمۀ قیروانی (427 یا 428- 13 رجب 514 ق/ 1036 یا 1037- 8 اکتبر 1120 م)، مقری بزرگ اسکندریه. خاندانش ساکن قیروان بودند و خود نیز در آنجا زاده شد و دوران کودکی و نوجوانی را در همان شهر به سر برد (نک‍ : ذهبی، 1/ 380؛ صفدی، 11/ 430). نسبتهـای «هوّاری» (منسوب به قبی...
ابن بخاری | فرامرز حاج منوچهری اِبْنِ‌بُخاری، ابو‌الحسن فخر‌الدین علی بن احمد بن عبد‌الواحد سعدی صالحی (575-2 ربیع‌الآخر 690 ق/ 1180-4 آوریل 1291 م)، محدث معمر حنبلی ساکن در بیت‌المقدس که نقش بسزایی در انتقال آثار گذشتگان به آیندگان داشته است.
ابن اشته | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْنِ‌اَشْته، ابوبکر محمد بن عبدالله بن محمد بن اشتۀ اصفهانی، مقری، محدث و نحوی سدۀ 4 ق/ 10 م. وی از برجستگان آن گروه از محدثان و دانشمندان اصفهانی است که با عنوان «ابن‌اشته» (برگرفته از نام نیای بزرگشان) معروف شده‌اند (برای اسامی و انساب دیگران، نک‍ : ابن‌ماکولا، 1/ 91؛ سمعانی، 1/ 161؛ ابن‌نقطه، 1/ 21-22؛ ذ...
ابن ابی مریم | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌اَبی‌مَرْیَم، ابوعبدالله فخرالدین نصر بن علی بن محمد شیرازی فارسی فسوی، مقری و مفسر سدۀ 6 ق/ 12 م. از تاریخ تولد وی گزارشی در منابع دیده نمی‌شود و تنها می‌دانیم که نزد تاج‌القراء برهان‌الدین محمود بن حمزة بن نصر کرمانی (د پس از 500 ق) شاگردی کرده، و کتاب التیسیر فی التفسیر او را نزد وی خوانده بوده است ...
ابن ابی عمر | سیمین محقق اِبْنِ‌اَبی‌عُمَر، ابو‌عبدالله محمد بن یحیى عدنی (د 243 ‌ق/ 857 م)، محدث مکی. گزارشی دربارۀ تاریخ ولادت او در دست نیست، اما به روایت ذهبی (12/ 97) وی 90 سال عمر کرده بوده است و بر‌پایۀ این گزارش می‌بایست تولد ابن‌ابی‌عمر حدود سال 153 ق رخ داده باشد.
ابن ابی الربیع | غلامعلی عرفانیان اِبْنِ‌اَبی‌الرَّبیع، شهاب‌الدین احمد بن محمد، از نویسندگان و حکیمان سدۀ 7 ق/ 13 م. او مؤلف کتابی است در اخلاق و سیاست موسوم به سلوک المالک فی تدبیر الممالک، که دانسته‌های اندک ما دربارۀ مؤلف برگرفته از برخی نسخ همین کتاب است. در این نسخه‌ها از قول مؤلف آمده که تألیف آن را در 655 ق به انجام رسانیـده (نک‍ : آس...
ابن ابی الدنیا | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌اَبی‌الدُّنْیا (جایگزین مقالۀ دبا)، ابوبکر عبدالله بن محمد قرشی (208-281 ق/ 823-894 م)، محدث بغدادی و گردآورندۀ آثار روایی متعدد در زمینۀ زهد و اخلاق. خاندان وی با بنی‌امیه نسبت ولاء داشت و به‌همین‌سبب قرشی خوانده می‌شد (خطیب، 10/ 89). پدرش محمد بن عبید که از محدثان بغداد و از اولین استادان وی بود، فرز...
ابن ابی داوود | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث اِبْنِ‌اَبی‌داوود (جایگزین مقالۀ دبا)، ابوبکر عبدالله بن سلیمان بن اشعث اَزْدی سجستانی (230-316 ق/ 845- 928 م)، محدث، فقیه و مقری. وی در سیستان زاده شد و نخستین‌بار در 241 ق/ 855 م در کنار پدر در طوس به مجلس حدیث محمد بن اسلم طوسی نشست و حدیث نوشت (خطیب، 9/ 464-465). از آن پس همراه پدر به سرزمینهای مختلف سفر ...
ابن ابی حاتم | محمدرضا ناجی اِبْنِ‌اَبی‌حاتِم (جایگزین مقالۀ دبا)، ابومحمد عبدالرحمان ابن‌ابی‌حاتم محمد بن ادریس تمیمی حنظلی رازی (240 - محرم 327 ق/ 854 ـ نوامبر 938 م)، رجال‌شناس، محدث و مفسر بنام ایرانی. او در خانواده‌ای پرورش یافت که در پرداختن به دانش حدیث اهتمامی خاص داشته‌اند. پدرش ابوحاتم رازی (دبا)، داییان پدر (ابن‌ابی‌حاتم، الج...
ابرقوهی | نجیب مایل هروی اَبَرْقوهی، شمس‌الدین ابراهیم، از عارفان و نویسندگان سده‌های 7- 8 ق/ 13-14 م. اطلاعات ما دربارۀ ابرقوهی اندک، و بیشتر بر‌اساس اشاراتی است که وی در اثر مفصل خود، مجمع البحرین دارد. از این اشارات می‌توان دریافت که او در اوایل یـا اواسط نیمۀ دوم سدۀ 7 ق/ 13 م در نواحی مرکزی ایران ــ ظاهراً در ابرقوه (ابرکوه) ــ ...
ابراهیمی، حرم | یدالله مایانی اِبْراهیمی، حَرَم، آرامگاه ابراهیم خلیل (ع) و خاندان او در شهر الخلیل (حبرون).
ابراهیم نخعی | عبدالامیر سلیم اِبْراهیمِ نَخَعی (جایگزین مقالۀ دبا)، ابو‌عمران ابراهیم بن یزید بن اسود بن عمرو بن ربیعه (د 96 ق/ 715 م)، از تابعین نامدار کوفه که روایات و اقوال وی در فقه و تفسیر مورد توجه نسلهای بعد قرار گرفت. اگر‌چه غالباً او را صاحب نسب عربی دانسته‌اند، اما برخـی، از‌جمله ابوعبیـده وی را از موالـی شمرده‌انـد (نک‍ : خلیف...
ابراهیم بن هاشم قمی | فرامرز حاج منوچهری اِبْراهیمِ بْنِ هاشِمِ قُمی، ابواسحاق، فقیه و محدث امامی سدۀ 3 ق/ 9 م، که اصلی‌ترین مروج منابع روایی کوفه در قم به شمار می‌آید.
ابراهیم، قرآن | محمدعلی لسانی فشارکی اِبْراهیم (جایگزین مقالۀ دبا)، نام چهاردهمین سوره از قرآن کریم، دارای 7 واحد موضوعی (رکوع)، 52 آیه (یا 51، 54، 55 آیه)، 831 کلمه و 434‘6 حرف.
ابراز، عنوان ماهویه | پرویز رجبی اَبْراز، عنوان ماهویه، ابوبراز، مرزبان مرو. ابن‌خردادبه ضمن برشمردن القاب ملوک خراسان و مشرق، ابراز را لقب شاه نسا در خراسان می‌داند (ص 4؛ نیز نک‍ : بلاذری، 575؛ دینوری، 139). ظاهراً چون پسر ماهویه براز نام داشته، از ابراز به‌مرور ابوبراز درست شده است (یوستی، 3؛ نیز نک‍ : ابن‌اثیر، 3/ 121). ابـراز در پهلوی به...
ابان احمر، ابوعبدالله | احمد پاکتچی اَبانِ اَحْمَر (جایگزین مقالۀ دبا)، ابوعبدالله ابـان بن عثمان، راوی حدیث و اخبار تاریخی و ادبی در سدۀ 2‌ ق/ 8‌ م و از خواص اصحاب امام جعفر صادق (ع). یاقوت که همۀ اطلاعات خود را دربارۀ ابان احمر از فهرست‌ طوسی برگرفته، نسب پدر او را به‌‌صورت عثمان بن یحیی بن زکریا ضبط‌ کرده، و به‌ وی نسبت لؤلؤی نیز داده است (1...
اباظه، عزیز | رضوان مساح اَباظه، عزیز بن محمد بن عثمان (25 ربیع‌الاول 1316-1393 ق/ 13 اوت 1898-1973 م)، نمایشنامه‌نویس، شاعر، ادیب و حقوق‌دان مصری.
آیه، قرآن | احمد پاکتچی آيه (تکملۀ مقالۀ دبا):
آیات الاحکام، آیاتی | احمد پاکتچی آیاتُ‌الْاَحْکام (جایگزین مقالۀ دبا)، عنوان آیاتی از قرآن کریم که بتوان از آنها حکم شرعی استنباط کرد. مشهور در میان فقهای متأخر این بوده که شمار «آیات‌الاحکام» بالغ بر 500 آیه است (برای نمونه، نک‍ : علامۀ حلی، 242؛ سیوری، 1/ 5) و «کتاب» به‌عنوان نخستین دلیل و مستند فقهی، درواقع چیزی جز همین آیات‌الاحکام نیست.
آهنگری، فرایند | معصومه ابراهیمی آهَنْگَری، فرایند ذوب، ریخته‌گری و قالب‌گیری آهن و بالابردن مقاومت آن از طریق تفتن، فشردن و پتک‌زدن برای ساخت اشیاء و ابزار آهنی. آهنگری از پیشه‌های مهم و کهن جامعۀ ایران به شمـار می‌رود که از دیرباز نقش مهمی در ساختـار اجتماعی ـ اقتصادی و صنعتی ایفا کرده است.
آوجی، سعدالدین | مصطفی موسوی آوَجی، سعدالدین محمد (د شوال 711/ فوریۀ 1312)، از رجال بلندپایۀ عصر ایلخانان مغول که بیش از 14 سال در روزگار پادشاهی سلطان محمود غازان و سلطان محمد اولجایتو، منصب صاحب‌دیوانی، صدارت و وزارت داشت.
آوج، شهری | عباس سعیدی آوَج، شهری کوچک در شهرستان بوئین‌زهرا (استان قزوین). این شهر با حدود 975‘1 متر ارتفاع، در ˚35 و ́35 عرض و ˚49 و ́́14 طول جغرافیایی و 111کیلومتری جنوب غربی شهر قزوین، بر سر راه قزوین ـ همدان قـرار دارد ( ‌فرهنگ جغرافیایی ایران، 1/ 26؛ فرهنگ جغرافیایی آبادیها ... ، 36/ 15).
آصف بن برخیا، شخصیتی | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث آصَفِ بْنِ ‎بَرْخیا (جایگزین مقالۀ دبا)، شخصیتی که برپایۀ روایات و تفاسیر، وزیر و کاتب حضرت سلیمان (ع) بوده است.
آسیای مرکزی، نام | عنایت الله رضا آسیایِ مَرْکَزی، نام و اصطلاحی مسبوق‌به‌سابقه که در نوشته‌های جهانگردان و سیاحان در زبانهای انگلیسی و فرانسوی به صورتهای «آسیای بالا» و «آسیای داخلی» آمده، و هدف از آن مشخص‌کردن بخشهای مرکزی قارۀ آسیا بدون توجه به مرزبندیهای
آرچی، نام | بخش مردم شناسی آرْچی، نام قومی مسلمان، ساکن غرب داغستان. آرچیها در روستاها و زیستگاههایی در ناحیۀ چارودین در جمهوری خودگردان داغستان (فدراسیون روسیه) به سر می‌برند.
آراکل تبریزی، داوریژتسی | آنوشیک ملکی بخشمندی آراکِلِ تَبْریزی (داوریژتسی)، تاریخ‌نگار ارمنی. وی در 1595 یا 1600 م، در شهر تبریز متولد شد (آراکلیان، آ. گ.، II/ 519). او در اچمیادزین شاگرد پیلیبُس آقباکتسی بود و درجۀ روحانی را از او دریافت نمود.
آذرخور اشتاذگشنسپ، ریاضی دان | یونس کرامتی
آدانا، شهر | علی اکبر دیانت آدانا، شهر و مرکز استانی به همین نام در جنوب ترکیه.
آداپازاری، یا آده‌بازاری | علی اکبر دیانت آداپازاری، یا آده‌بازاری، آطه‌بازاری، شهری در شمال غربی ترکیه و مرکز استان ساکاریا در آن کشور. این شهر در جلگه‌ای همنام که «آق‌اووا» نیز نامیده می‌شود، در ارتفاع 31متری
آتسز | صادق سجادی آتْسِز (جایگزین مقالۀ دبا)، علاءالدين ابوالمظفر (رجب 490 ـ جمـادی‌الآخـر 551/ ژوئـن 1097ـ ژوئیـۀ 1156)، دومیـن خوارزمشـاه، و بنیـادگـذار واقعی سلسلۀ خوارزمشـاهیـان بزرگ (آخرین دولت خوارزمشاهی).
آپولونیوس پرگایی، ریاضی دان | یونس کرامتی آپولونیوسِ پِرْگایی (جایگزین مقالۀ دبا) (ح 262- ح 190 ق‌م)، (در مآخذ اسلامی: آپولونیوس، آبلونیوس، و ملقب به نجار) ریاضی‌دان و ستاره‌شناس برجستۀ یونانی و مؤلف کتاب
آبی، زین الدین | بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث آبی، زین‌الدین ابومحمد حسن بن ابی‌طالب یوسفی، از فقیهان امامی ایرانی در نیمۀ دوم سدۀ 7 ق/ 13 م. لقب او را عزالدین نیز نوشته‌اند (بحرالعلوم، 2/ 179). وی گاه در منابع با عنوان ابن‌ربیب
آبای، ابراهیم | یعقوب آلتایف آبای، ابراهیم قونانبایف (1261-1322 ق/ 1845-1904 م)، شاعر ملی قزاق. او در ناحیۀ سِمی (سمی پالاتینْسْک) در منطقۀ کوهستانی چنگیز در شمال شرقی قزاقستان زاده شد. پدرش
آب، ماه | احمد تفضلی آب، ماه پنجم در تقویم سریانی و هشتم در تقویم خورشیدی کشورهای عربی (در تقویم میلادی)، برابر با ماه اوتِ (اوغُسطُس) فرنگی. این ماه 31 روز دارد و پس از تَموز و پیش از اَیْلول است.
اباضه | اَباظه، عزیز بن محمد بن عثمان (1316-1393 ق / 1898-1973 م)، نمایشنامه‌نویس، شاعر، ادیب، و حقوقدان مصری. وی در «الرّبع مایة» واقع در الشرقیة زاده شد و در 1923م (1341ق) تحصیلات خود را در رشتۀ حقوق به پایان رسانید و چندی به وکالت پرداخت. آنگاه دادستان و سپس قاضی شد. در 1929 م (1348 ق) به عضویت مجلس نمایندگان مصر ...
ابن خاقان |
اب | آذرتاش آذرنوش اَب، در عربی به معنی پدر و دارای معانی فرعی جد یا یكی از اجداد، عم یا یكی از اعمام، شوی، صاحب و برخی معانی دیگر است. این كلمه، یك واژۀ بسیار كهن سامی، و به صورت bº، در همۀ زبانهای سامی‌ معروف است (نک‍ : قاموسها؛ نیز ولفنسون، 283؛ مشكور، 1 / 1 به بعد). شكل آرامی ‌كلمه یعنی abba در قرن اول میلادی، میان یهودیان ...
اسماعیل صبری | عنایت الله فاتحی نژاد اِسْماعیل‌ صَبْری‌ (1270-1341ق‌/ 1854-1923م‌)، شاعر مصری‌. وی‌ پس‌ از به‌ پایان‌ رساندن‌ تحصیلات‌ در زادگاه‌ خود قاهره‌، به‌ فرانسه‌ رفت‌ و پس‌ از اخذ لیسانس‌ حقوق‌ در 1879م‌ به‌ مصر بازگشت‌ و در وزارت‌ دادگستری‌ به‌ قضا مشغول‌ شد. در 1896م‌ استانداری‌ اسكندریه‌ را بر عهده‌ گرفت‌ و پس‌ از آن‌ بار دیگر به‌ كار...
راعی نمیری | آذرتاش آذرنوش عُبید بن حُصین نمیری عامری (د ح 96 ق / 715 م)، شاعر عصر اموی. تبارنامۀ او در بیشتر منابع آمده است (مثلاً نک‍ : ابن‌سلام، 2 / 298؛ ابن‌حزم، 2 / 279).
راشدی | امیر ضیغمی پیر حسام‌الدین، مشهور به «پیر سند»، ادیب، مصحح متون، روزنامه‌نگار و ایران‌شناس نامدار پاکستانی (26 رمضان 1329-6 جمادی‌الآخر 1402 ق / 20 سپتامبر 1911-1 آوریل 1982 م).
أ* |
اباظه | حمید بوذرجمهر
ابن | آذرتاش آذرنوش
ابن ابار، ابو جعفر | محمد احمد موسوی آل طعمه

ادبیات عرب

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

ادبیات عرب

ورود به سایت

ثبت نام