مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

استصحاب | احمد پاکتچی اِسْتِصْحاب، یکی از ادله در برخی از مکاتب فقهی و یکی از اصول عملی در مکتب اصولی متأخر امامیه که عبارت است از صدور حکمی در یک موضوع بر پایۀ یقین پیشین در شک کنونی.
استرداد مجرمان | سید علی آل داوود اِسْتِرْدادِ مُجْرِمان، روندی براساس درخواست یک دولت از دولت دیگر برای تسلیم شخصی که بنابر قوانین دولت درخواست‌کننده و خارج از مرزهای دولت میزبان مرتکب عملی شده است که سزاوار محاکمه و مجازات است. استرداد بنابر ویژگی درخواست از سوی دولتِ درخواست‌کننده، از انواع دیگر انتقال اجباری اشخاص نامطلوب، مانند تبعید و ا...
زمین داری | عباس سعیدی زَمینْ‌داری، نظام برخورداری و بهره‌برداری از زمین، عمدتاً به‌منظور فعالیت در بخش کشاورزی.
زمین داور | علی کرم همدانی زَمینْ‌داوَر، نام سرزمینی در نواحی شرقی سیستان کهن. در منابع جغرافیایی نخستین سده‌های اسلامی، نواحی میان غور در شمال، و بُست در جنوب، که درواقع دربرگیرندۀ نواحی میان بخش علیای رود هیرمند و رودخانۀ ارغنداب بوده، زمین‌داور یا به زبان عربی بلاد داور یا ارض داور خوانده شده است و عموماً آن را ناحیه‌ای آباد و پرجمع...
زمین سنجی |
استرداد دعوا | صفر بیگ زاده اِسْتِردادِ دَعْوا، اصطلاحی به معنای پس گرفتن دعوا.
استراق سمع | شادی عظیم‌زاده اِسْتِراقِ سَمْع، جرمی مربوط به دزدیده گوش دادن مکالمات تلفنی دیگران و شنود غیرمجاز محتوای شنیداری متعلق به غیر. استراق سمع راه غیرصادقانه و غیراخلاقی به‌دست‌آوردن دلایل است و باید از انجام آن خودداری شود، بااین‌حال درصورتی‌که کشف جرم، جز از راه استراق سمع ممکن نباشد، با تجویز مراجع قضایی به ضابطان دادگستری ا...
استخدام | حمید گوینده اِسْتِخْدام، اصطلاحی در حقوق اداری، و در لغت به معنای به کار کشیدن کسی است. در فقه، استخدامِ حُر، یعنی استیجار انسان در اجارۀ اعمال (جعفری، ذیل واژه).
استحسان | علی حیدری اِسْتِحْسان، یکی از طرق اجتهادی در فقه اهل سنت. استحسان در لغت مصدر باب استفعال از ریشۀ حسن و به معنای طلب حُسن و نیکو شمردن و پسندیدن است ( لغت‌نامه). برخی از مذاهب فقهی برای معنای اصطلاحی استحسان، به فراخور تعاریفی ارائه داده‌اند. ازآنجاکه مذاهب حنفی، مالکی و حنبلی به حجیت قاعدۀ استحسان عقیده دارند، اینجا ت...
اسباب تملک | محمد عبدالصالح شاهنوش فروشانی اَسْبابِ تَمَلُّک، واقعه یا عمل حقوقی به هدف ایجاد یا انتقال مالکیت.
اساسنامه | مصطفی نورالهی اَساسْنامِه، مقرراتی که برای ادارۀ نهاد یا سازمان تنظیم شده باشد.
ازدواج | زکیه نعیمی اِزْدِواجْ، پیمان زناشویی.
ازاله بکارت | اِزالِۀ بِکارَت، نک‍ : بکارت.
ارش | علی ساعت‌چی اَرْش، ابزار جبران خسارت، به عوض نقص حاصل در بدن یا مال.
ارز | حمید گوینده اَرْز، برگرفته از ارزش، در مفهوم خاص به معنای پول خارجی است، اما هر نوع پرداخت که در مبادلات بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مانند اسکناس و اسناد و اوراق بهادار از قبیل چک و حواله، سپرده‌گذاری حتى مطالبات مالی و اسناد اعتباری را شامل می‌شود.
ارث | قاسم مهرعلیزاده اِرْث‌، اصطلاحی فقهی و حقوقی به معنی انتقال دارایی و حقوق (میراث‌) شخص درگذشتـه (مُوَرَّث‌) به شخص زنده (وارث‌) که با رعایت شرایط و موازینی خاص انجام می‌پذیرد.
ارتفاق | حمید گوینده اِرْتِفاق، حق، اصطلاحی حقوقی برگرفته از رفق، به معنای تکیه کردن و مدارا کردن؛ ازاین‌جهت به آن حق ارتفاق گفته می‌شود که مالک باید با صاحب حق ارتفاق با رفق و مدارا رفتار کند و از حقوق او مانند حق عبور یا شرب جلوگیری نکند (امامی، 1/ ۹۸). کاربرد اصطلاحی ارتفاق، به‌عنوان مبحثی مستقل در فقه سابقه ندارد، گرچه این وا...
ارتشا | نک‍ ‍: رشا و ارتشا.
ارتداد | رحیم نوبهار اِرتِداد، اصطلاحی فقهی‌. ارتداد واژه‌‌ای عربی و مصدر باب افتعال از مادۀ «ردّ» به معنای بازگشت است. اسم مصدر آن نیز رِدَّة است (ابن‌منظور، ذیل ردد). ارتداد در اصطلاح فقه و حقوق اسلامی به معنای بازگشت از اسلام پس از پذیرش آن است، یا اینکه مسلمانی پس از رسیدن به سن بلوغ از اسلام بازگردد. اعلام بازگشت ممکن است با...
اراضی | مصطفی محقق داماد , محمد عبدالصالح شاهنوش فروشانی اَراضی، جمعِ أرض و به معنای زمینها.
اذن | مصطفی محقق داماد اِذْن‌، اصطلاحی فقهی و حقوقی‌. مادۀ «اذن‌» در معانی گوناگونی ازجمله اِعلام (بقره/ ۲/ ۲۷۹)، اباحه و رخصت (نساء/ ۴/ ۲۵) و امر و فرمان (بقره/ ۲/ ۹۷) به كار رفته است ( قاموس‌، جوهری‌، ذیل واژه؛ فیومی‌، ۱/ ۱۸). از میان این معانی اِعلام اصل معنای اصطلاحی اذن است‌، ولی بر اثر كثرت استعمال به معنای اعلام رضا به كار م...
زمین لرزه | اسماعیل شمس , یونس کرامتی زَمینْ‌لرزه، یا زلزله، لرزش سطح زمین بر اثر امواج لرزه‌ای در پی آزادشدن ناگهانی انرژی در سنگ‌کره/ سنگ‌سپهر کرۀ زمین.
ادله اثبات دعوا | عباس کریمی اَدِلِّۀ اِثْباتِ دَعْوا، قانون‌گذار در قانون مدنی، مصوب 1314 ش (مادۀ 1258) 5 نوع «دلیل» احصا کرده است: اقرار، شهادت، سند، سوگند و امارات. در قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی نیز به‌طورخاص 3 دلیل مطرح می‌شود که عبارت‌اند از: کارشناسی، تحقیق محلی و معاینۀ محلی؛ هریک از این دلایل به‌نوعی ...
ادعانامه | اِدِّعانامه، نک‍ : کیفر خواست.
ابراهیم | یدالله غلامی ابراهیم \ebrāhīm\، نقاش اوایل سدۀ 14 ق/ 19-20 م .
ادارۀ فضولی مال غیر | امیر حسین آبادی اِدارِۀ فُضْولیِ مالِ غِیْر، مداخله در اموال و امور دیگران ممنوع است، مگر در مواردی که قانون صراحتاً استثنا کرده باشد. یکی از این استثناها مادۀ 306 قانون مدنی، مصوب 1307 ش، است که در اصطلاح حقوقی «ادارۀ فضولی مالِ غیر» نامیده شده است. قانون‌گذار این ماده را برای ایجاد همکاری و تعاون بین افراد جامعه، براساس قا...
اداره | محمد جلالی اِداره، اصطلاحی به معنای ساماندهی و نظم و نسق دادن به امور جمعی، اعم از عمومی یا خصوصی. اداره که معادل یکسان آن در زبانهای فرانسه و انگلیسی Administration است (نخله، ذیل واژه)، از نظر لغوی به معانی گردانیدن، کارگردانی، اداره کردن، نظام دادن، متولی بودن و گاه نیز به معنای دیوان حکم، یعنی بارگاه و نیز قسمتی از ...
اخوی | علی کرم همدانی اَخَوی، جمال‌الدین (1270-1362 ش)، دادستان کل کشور، وزیر دادگستری، نمایندۀ مجلس و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان فارسی.
اخلال در نظام اقتصادی | محمدجعفر حبیب‌زاده اِخْلالْ دَر نِظامِ اِقْتِصادی، گونه‌ای خاص از جرائم مالی که در نتیجۀ نقض مقررات مربوط به فعالیتهای اقتصادی و برای ایراد لطمه به بنیانهای نظام اقتصادی کشور و کسب منافع مادی یا امتیازهای حرفه‌ای ناروا ارتکاب می‌یابد.
اخلاق و قانون | احمد فلاحی اَخْلاقْ وَ قانون، هر دو، چه به‌عنوان نهاد و چه در قالب علم و چه در چهارچوب حوزه‌هایی‌ خاص از فلسفه، بخشی از علوم انسانی و اجتماعی هستند که معطوف به انسان و زندگی فردی ـ اجتماعی او ست.
اخلاق حسنه | فاطمه نوبهار اَخْلاقِ حَسَنِه، اصلاحی در قوانین مدنی و کیفری.
اخفای جرم | محبوبه منفرد اِخْفاءِ جُرْم، پنهان داشتن ادله و آثار جرم، یا شخص مجرم یا اموال حاصل از جرم.
اخذ به شفعه | مصطفی محقق داماد , علی ساعت‌چی اَخذِ به شُفعِه، اصطلاحی فقهی و حقوقی. شُفعِه از ریشۀ شفع است، در زبان عربی وقتی چیزی را با چیز دیگر پیوست کنند، گفته می‌شود «شَفَعْتُ كَذَا بِكَذا»، یعنی این شیء را به آن شیء پیوست کردم. البته مراد پیوندی است که از آن تقویت و اعانه حاصل گردد (ابن‌منظور، 8/ 184). شفعه در لغت در مقابل وتر و نقص به کار می‌رود (...
زن | علی بلوکباشی , روزبه زرین کوب , شهلا اعزازی زَن، یکی از جنسیتهای دوگانۀ انسان که در فرایند تاریخی ایران، از دوران باستان تا امروز، جایگاه و نقش ویژه و چشمگیری در کنشهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، همراه و همگام با مرد داشته است. در این مقاله، زن به گستردگی و در 4 بخش مورد بررسی قرار گرفته است: I. در دورۀ پیش از تاریخ و دورۀ ایران باستان، II. با سیما و ن...
زنا |
زناته | عباس برومند اعلم زَناته، نام گروهی از قبایل بُتْر و از بربرهای سرزمین مغرب که زیستگاه نخستین آنها بیشتر بیابانهای لیبی بود.
ادارۀ تصفیه و امور ورشکستگی | محمد درویش زاده کاخکی اِدارِۀ تَصْفیه وَ اُمورِ وَرْشِکَسْتِگی، سازمانی دولتی و زیر نظر قوۀ قضائیه برای تصفیه و رسیدگی به امور ورشکستگان.
اختلاس | حسین میرمحمد صادقی اِخْتِلاس، در لغت به معنای ربودن، جدا کردن و برداشتن چیزی از روی چیز دیگر (عمید؛ معین) و از مصادیق بارز فساد اقتصادی است.
اختیار | محمد مهیار اِخْتیار، گزینش امری بر دیگری و قدرت انتخاب.
اخاذی | محمدجعفر حبیب‌زاده اَخّاذی، تحصیل مال، نوشته، سند، امضا یا مُهر از طریق اکراه یا تهدید دیگری یا افشای سرّ او یا بستگانش.
احیای اراضی موات | مصطفی محقق داماد , مهدی نیازآبادی اِحیاءِ اَراضی مَواتْ، اصطلاحی فقهی ـ حقوقی به معنای آباد کردن زمینهای متروک.
زناشویی | علی بلوکباشی , ژاله آموزگار زَناشویی، نوعی روابط نهادینه‌شدۀ اجتماعی میان زن و مرد، همراه با مجموعه‌ای از قراردادها و میثاقهای حقوقی، عرفی و شرعی که زن و مرد برحسب فرهنگ جامعه و منطقۀ محل زندگی، باید رعایت کنند و به کار گیرند.
زنادقه |
احوال شخصیه | حمید گوینده اَحْوالِ شَخْصیه، یا احوال شخصی‌، اصطلاح حقوقی به معنای مجموع اوصاف و خصوصیاتی كه وضع و هویت شخص و حقوق و تكالیف او را در خانواده و اجتماع معین می‌كند.
زنج، قیام |
زنجان | محسن احمدی , شیوا پیریایی زَنْجان، استان، شهرستان و شهری تاریخی در شمال غرب ایران.
زنجانی، آیت الله سید رضا | لیلا مرادی زَنْجانی، آیت ‎الله سید رضا (1282-1362 ش/ 1903-1983 م)، روحانی مبارز، از پشتیبانان دولت ملی و از بنیادگذاران نهضت مقاومت ملی. نام خانوادگی‌اش به‌صورتهای فرید زنجانی و موسوی زنجانی هم ضبط شده است. در برخی منابع، اطلاعات مربوط به او را با برادرش، ابوالفضل زنجانی (ه‍ م) خلط کرده‌اند (برای نمونه، نک‍ : طیرانی، 27...
زنجانی، ابراهیم | نادره جلالی زَنْجانی، ابراهیم (10 ذیحجۀ 1272-23 شعبان 1353 ق/ 21 مرداد 1235-10 آذر 1313 ش/ 12 اوت 1856-1 دسامبر 1934 م)، از شخصیتهای دورۀ جنبش مشروطیت، نمایندۀ مجلس شورای ملی، نویسنده، مترجم و شاعر، متخلص به شفایی.
زنجانی، سید ابوالفضل | لیلا مرادی زَنْجانی، سید ابوالفضل (1279-1371 ش/ 1900-1992 م)، از روحانیان مشهور و فعالان سیاسی. وی در زنجان به دنیا آمد. پدرش، سید محمد موسوی زنجانی، از مجتهدان بنام زنجان و آذربایجان، از شاگردان آخوند خراسانی و عبدالله مازندرانی در نجف بود. وی پس از بازگشت بـه زنجان، حوزۀ علمیه‌ای در آنجا بنیاد نهاد و در جنبش مشروطیت، ...
احکام و آثار جنگ در اسلام | محمد قاری سید فاطمی , مصطفی محقق داماد اَحْکامْ وَ آثارِ جَنْگ دَرْ اِسْلام، جنگ و قتال در حقوق اسلامی دارای احکام و آثاری چند است.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام