آقانجفی قوچانی

آقانجفی قوچانی \āqā-najafī-ye qūčānī\، سید محمد‌حسن ابن سید محمد نجفی (1295-1363 ق / 1878-1944 م)، فقیه، حکیم و ادیب. آقانجفی در روستای خسرویه، از توابع قوچان زاده شد. پدرش سید محمد، که در خسرویه به کشاورزی اشتغال داشت، به تحصیل فرزندش رغبت بسیار نشان می‎داد. به همین سبب، او را به مکتب فرستاد و آقانجفی کتابهای فارسی مرسوم و جزواتی از قرآن کریم و مقداری ترسّل، نصاب و حساب جُمَل و اعداد هندسی را فرا‌گرفت. وی در 13 سالگی به شهر قوچان رفت. پس از 3 سال تحصیل، پیاده از راه سبزوار و نیشابور، به مشهد رفت و در مدرسۀ «دو درب»، ادبیات و سطح را تا قوانین فراگرفت (شاکری، جغرافیا ... ، 138- 139). در 1313 ق / 1895 م، در سن 20 سالگی، همراه یکی از همدرسانش پیاده از راه کویر و طبس وارد یزد شد، از آنجا به اصفهان رفت و در مسجد عربون ساکن گردید و به تحصیل ادامه داد (همان، 140؛ شریف رازی، 6 / 220). پس از 4 سال توقف در اصفهان، روانۀ عراق شد و پیاده آهنگ نجف کرد. چون بدان‎جا رسید، در حجره‎ای متروک، واقع در یکی از مدارس شهر، ساکن شد. در نجف به حوزۀ درس آخوند ملامحمدکاظم خراسانی راه یافت (همانجا؛ شاکری، همان، 143). با آگاهی از فوت پدرش در قوچان، ناگزیر پس از 20 سال توقف در نجف، در 1338 ق / 1920 م به ایران آمد (همان، 144). آقا نجفی در شب جمعه 26 ربیع‎الآخر 1363 ق / 20 آوریل 1944 م، در 68 سالگی، در قوچان بدرود زندگی گفت و در حسینیۀ خود به خاک سپرده شد. آرامگاه او اکنون زیارتگاه مردم قوچان است (همانجا). 

آثـار

از آقانجفی آثاری بر جای مانده، ولی آنچه باعث شهرتش شده است، 3 کتاب به نامهای عذر بدتر از گناه، دربارۀ مشروطیت ایران؛ سیاحت شرق، دربارۀ زندگی خودش؛ و سیاحت غرب، دربارۀ کیفیت عالم برزخ و سیر ارواح پس از مرگ است (همو، ذیلی بر ... ، 680-681).

مآخذ

شاکری، رمضانعلی، جغرافیای تاریخی قوچان (فرهنگ و هنر خراسان)، مشهد، 1346 ش؛ همو، ذیلی بر سیاحت شرق آقانجفی، به کوشش همو، تهران، 1362 ش؛ شریف رازی، محمد، گنجینۀ دانشمندان، قم، 1354 ش.

رمضانعلی شاکری (دبا)