آفریقای جنوبی

حکومت تقریباً طی یک دهه در آرام‌کردن مخالفان موفق بود و سرمایه‌گذاری خارجی که برای مدت کوتاهی در اوایل دهۀ 1960 م از کشور خارج شده بود، به کشور بازگشت، اما این شرایط موقتی بود. در 1973 م، هنگامی که اتحادیه‌های کارگران سیاه‌پوست اعتصاباتی را برای دستمزد و شرایط کاریِ بهتر ترتیب دادند، مرحلۀ تازه‌ای از مقاومت آغاز شد. استفن بیکو و دیگر دانشجویان سیاه‌پوست در 1972 م گروه سیاسی «راه مشترک مردمان سیاه‌پوست» را بنیان نهادند و آنچه را که به‌طور کلی «جنبش آگاهی سیاهان» خوانده می‌شد و به سیاهان گوشزد می‌کرد که به فرهنگ خود ببالند، به پیش می‌بردند. 
در ژوئن 1976، هزاران کودک در سووتو، شهرکی سیاه‌پوست‌نشین در خارج از ژوهانسبورگ، علیه اجبار حکومت در آموزش زبان آفریکانس به‌جای انگلیسی، دست به تظاهرات زدند. هنگامی که پلیس به روی آنان آتش گشود، اعتراضات و تظاهرات سرتاسر کشور را فراگرفت. حکومت با به‌کارگیریِ شیوه‌های مرسوم خود، بسیاری از سازمانهای سیاسی را ممنوع اعلام کرد و در عرض یک سال، حدود 500 تن، ازجمله بیکو را کشت. این رخدادها توجه جهانی را به‌سوی آفریقای جنوبی جلب کرد. شورای عمومی سازمان ملل در 1973 م آپارتاید را تقبیح، و 4 سال بعد، شورای امنیت سازمان ملل ارسال سلاح به آفریقای جنوبی را ممنوع اعلام کرد. 
در دهۀ 1980 م دولت محافظه‌کار انگلیس و ایالات متحده در زمینۀ اعمال تحریمها علیه آفریقای جنوبی زیر فشار مداوم و روزافزون قرار داشتند. در 1986 م هیئت عالی‌رتبه‌ای از سوی بازار مشترک به آفریقای جنوبی رفت تا حکومت را متقاعد سازد که عملیات نظامی خود را علیه شهرکها متوقف، و زندانیان سیاسی را آزاد سازد و از ایجاد عدم ثبات در کشورهای همسایه دست بردارد. این هیئت با عدم توفیق روبه‌رو گشت. پس از آن، کنگرۀ آمریکا قانون منع همه‌جانبۀ آپارتاید را به تصویب رساند (هرچند توسط رئیس‌جمهور وقت این کشور وتو شد). کشورهای دیگر نیز اقداماتی مشابه را پیش گرفتند. 
فشار خشونت‌آمیز حکومت ادامه داشت، اما نمی‌توانست از نارضاییها جلوگیری کند. انتقادات شدید، ازجمله مخالفت با حکومت از سوی اسقف دزموند توتو، برندۀ جایزۀ صلح نوبل در 1984 م، و همچنین پشت‌‌کردن به دولت از سوی روحانیان و روشن‌فکران بانفوذ آفریقایی، به اعتراضات دامن می‌زد. مقاومت از سوی کارگران، ازجمله اعتصاب سراسری اتحادیۀ ملی کارگران معدن، ادامه داشت. اقتصاد کشور به‌سبب هزینۀ تحریمها، ادارۀ امور جدایی نژادی و ماجراجویی نظامی، به‌ویژه در نامیبیا و آنگولا، با نارساییهای جدی روبه‌رو بود. تولید ناخالص ملی رو به کاهش بود، تورم به 14٪ سالانه رسیده بود، و سرمایۀ لازم برای سرمایه‌گذاری کمتر در دسترس بود. افزون بر این، ارتش در 1988 م در آنگولا مجبور به عقب‌نشینی شده بود. به‌واسطۀ این شرایط، بسیاری از سفید‌پوستان دریافتند که چاره‌ای جز پذیرش سیاه‌پوستان در نظام سیاسی آفریقای جنوبی وجود ندارد. 
با تشدید این شرایط، حکومت چندین بار با نلسون ماندلا، رهبر زندانی حزب کنگرۀ ملی آفریقا، به بحث نشست، اما دولت از مشارکت سیاه‌پوستان در نظام سیاسی کشور سر باز می‌زد. مخالفان بوتا در حزب ملی در 1989 م، او را وادار به استعفا از رهبری حزب و ریاست جمهوری نمودند. درپی آن، کمیتۀ پارلمانی حزب ملی د‌کلرک، رهبر ایالتی حزب در ترانسوال را به جانشینی او انتخاب کرد. د‌کلرک در سخنرانی تندی در پارلمان در 2 فوریۀ 1990، برنامه‌ای مبنی بر تحول همه‌جانبه ارائه داد. 9 ماه بعد، ماندلا از زندان آزاد شد. سال بعد، پارلمان قوانین بنیادی آپارتاید را لغو، وضعیت فوق‌العاده را منتفی، و بسیاری از زندانیان سیاسی را آزاد کرد و به تبعیدیان اجازۀ بازگشت به آفریقای جنوبی را داد. 
در 1991 م ماندلا به ریاست حزب کنگرۀ ملی آفریقا و جانشینی تامبو، که وضعیت جسمی بدی داشت و دو سال بعد از دنیا رفت، انتخاب شد. ماندلا و دکلرک که هر دو در پی یافتنِ راه‌حلی برای مسائل آفریقای جنوبی بودند، با نمایندگی طراحی یک قانون اساسی جدید، با نمایندگان اغلب سازمانهای کشور ملاقات کردند. ماندلا و دکلرک سرانجام در پایان 1993 م دربارۀ آیندۀ آفریقای جنوبی، به توافقی صلح‌آمیز دست یافتند، دستاوردی که برای این دو مشترکاً جایزۀ صلح نوبل 1993 م را به ارمغان آورد. افزون بر این، رهبران 18 حزب دیگر حمایت خود را از قانون اساسی موقت که قرار بود پس از نخستین انتخابات ملی آفریقای جنوبی در آوریل 1994 به اجرا درآید، اعلام داشتند. 
حزب کنگرۀ ملی آفریقا در انتخابات 1994 م، 3/ 2  آراء، حزب ملی کمی بیش از  5/ 1 آراء، و حزب آزادی اینکاتا بقیۀ آراء را به دست آورد. ماندلا در 10 مۀ 1994 در حضور جمعیت شادمان از پیروزی، دبیر کل سازمان ملل، سران 45 کشور و هیئتهای نمایندگی بسیاری از دیگر کشورها، به‌عنوان رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی جدید قسم یاد کرد. تابو امبکی، از اعضای عالی‌رتبۀ حزب کنگرۀ ملی، و دکلرک به‌عنوان معاونان رئیس‌جمهور معرفی شدند. از آن زمان، آفریقای جنوبی، به‌عنوان کشوری آزاد، راه تازه‌ای را در جامعۀ جهانی در پیش گرفت. 

مآخذ

Britannica, 2010; Statistics South Africa, www.beta2.statssa.gov.za / publications / P0302 / P03022013,pdf (acc. Jun.11, 2013).
بخش جغرافیا

ادبیات آفریقای جنوبی

ادبیات آفریقای جنوبی، هم ادبیات شفاهی (سنتی) را شامل می‌شود و هم ادبیات کتبی (جدید) را؛ اما بیشتر ادبیات شفاهی، از‌جمله روایتهای منثور، قصه‌های عامیانه، حکایتها، افسانه‌ها و تاریخ، شعرهای موزون و جز آن، ثبت، و ‌ضبط شده است. توسعۀ شهرنشینی و برقراری سامانۀ آموزشی از موجبات اصلی مکتوب‌شدن ادبیات شفاهی و پیدایش ادبیات جدید بود. 
ادبیات آفریقای جنوبی از 3 سنت ادبی اصلی به 3 زبان انگلیسی، آفریکانس (ه‍ م) و بانتو (ه‍ م) تشکیل می‌شود. نویسندگان سیاه‌پوست آفریقای جنوبی، از طوایف مختلف، هم به انگلیسی نوشته‌اند و هم به آفریکانس. پس ‌از آنکه سفیدپوستان به آفریقای جنوبی رفتند، در آنجا ساکن شدند و هیئتهای مبلّغ مسیحی مدرسه دایر کردند، شماری از بومیان در این مدرسه‌ها انگلیسی آموختند و پس ‌از فراغت از تحصیل، آثارشان را از اواخر سدۀ 19 م به انگلیسی نوشتند. این ادبیات مکتوب در آغاز لحنی رمانتیک داشت، اما پس ‌از جنگ جهانی اول (1914- 1918 م) به‌سمت ادبیات سیاسی، ادبیات معترض به استعمار، استثمار و سرکوب، گرایش یافت. در ‌پی کشتار 1960 م و شورش 1976 م، ادبیات معترض به ادبیات مقاومت تبدیل شد و در شعر و نثر بازتاب یافت. 
پس ‌از جنگ جهانی دوم (1939-1945 م)، تامس مفلو داستانی تاریخی دربارۀ قهرمان زولو نوشت که با استقبال بسیار رو‌به‌رو شد. ویلاکازی، جلبی و جردن از دیگر نویسندگان معروف پساجنگ هستند. تقابل و برخورد سنت و تجدد از مضمونهای غالبی است که در آثار نویسندگان پساجنگ، به‌ویژه در کارهای نیمبزی و نگانی دیده می‌شود. الن پیتن با داستانهای پرخواننده‌اش، به‌ویژه بنال وطن (ترجمۀ سیمین دانشور؛ این کتاب ترجمه‌های دیگری هم به فارسی دارد)، به مسائل سیاسی و اجتماعی آفریقای جنوبی پرداخت و آثارش به زبانهای دیگری هم ترجمه شد. نثر آهنگین و نگاه همدلانه و پر‌احساس او، همراه با طعن و طنز، جایگاه کم‌مانندی در ادبیات آفریقای جنوبی به او بخشید. پس ‌از پیتن، ظهور نادینی گردیمر، با استعداد ادبی فوق‌العاده‌اش، تحولی چشمگیر در سنت ادبی این کشور ایجاد کرد. خانم گردیمر در نوشتن داستانهای کوتاه چیره‌دست بود. داستانهایش به قلم مشاهده‌گری دقیق و به دور از احساسات نوشته شده، و به مناسبات انسانی توجهی عمیق معطوف کرده است. او از 1965‌ م انتشار آثارش را آغاز کرد و در 1991‌ م نخستین نویسندۀ کشورش بود که به جایزۀ نوبل ادبی دست یافت. پس ‌از او جی. ام. کوئتزی گام بلند دیگری در ادبیات آفریقای جنوبی برداشت و در 2003 م، دومین برندۀ نوبل ادبی کشورش شد. آثار او هم از‌لحاظ مضمون به نوشته‌های گردیمر نزدیک است. هم‌اکنون ادبیات آفریقای جنوبی به زبان انگلیسی در شاخه‌های داستان و نمایشنامه‌نویسی، شعر و جز آن، از پیشینه و سنتی غنی بهره‌مند است و به روند مولد خود ادامه می‌دهد.
ادبیات مکتوب آفریکانس هم از سدۀ 19 م آغاز شد و در مراحل پیدایش و تکوین نخستین، بر منازعه‌های سیاسی و زبانی میان آفریکانسها ــ کسانی که به زبان آفریکانس تکلم می‌کنند و به بوئرها (ه‍ م) هم شهرت دارند ــ تأکید می‌ورزید. این روند ادبی پس ‌از جنگ بوئرها، معروف به جنگ آفریقای جنوبی (1899- 1902 م)، هم ادامه یافت. در دو دهۀ بعد، شعر آفریکانس بیان عواطف درونی ملتی شکست‌خورده و مردمی بی‌قرار بود. شماری شاعر در آن سالها مجموعه‌شعرهای خود را با این‌‌گونه مضمونها انتشار دادند.
تحول ادبی در ادبیات منثور آفریکانس در دهۀ 1920 م با انتشار اثری سه‌بخشی از یخم وان بروخن آغاز شد. او به آفریکانسهای ساقط‌شده از هستی در جامعه‌ای در حال فروپاشی نگاهی طنزآلود داشت. پس از جنگ جهانی دوم، توجه ادبیات آفریکانس به آگاهی اجتماعی جلب شد و چندین داستان‌نویس و نمایشنامه‌نویس و شاعر ظهور کردند که آپارتاید (ه‍ م) را آماج گزنده‌ترین انتقادها و حمله‌های خود قرار دادند. اوج ادبیات معترض آفریکانس را در دهۀ 1960 م می‌توان دید. وان ویک لوو، به‌ویژه با اثر معروفش تریستا، ادبیات مقاومت را با شدیدترین لحن و تأکید بیان کرده است.
شعر آفریکانس از دهۀ 1960 م به‌بعد، عرصۀ هنرنمایی شاعران زن بوده است. شیلا کوسنز با مضمونهای عارفانه‌اش، و آنتیه کرگ با زبانی ویژه از آن ‌خود، از سرآمدان شعر جدید آفریکانس به شمار می‌آیند (نیز نک‍ : ه‍ د، بانتو، زبان).

مآخذ

Americana, 2006; Britannica, 2010; Encarta, 2009.
بخش ادبیات جهان