افجه

افجه \afje\، یکی از آبادیهای قدیمی دهستان لواسان کوچک از بخش رودبار قصران در شهرستان شمیران (استان تهران). نام این آبادی را افچه نیز گفته‌اند (اعتماد‌السلطنه، المآثر ... ، 1 / 94؛ کریمان، 1 / 29، 137، 159-160). این آبادی با 060‘2 متر ارتفاع از سطح دریا، در °35 و ´52 عرض شمالی، و °51 و ´41 طول شرقی و در 5کیلومتری شمال شرقی گلندوگ قرار دارد. کوههای دشته و گرچال، گردنۀ افجه‌بش (افجه‌بشم) و شیشه‌دره در شمال و شمال شرقی آبادی، از عوارض طبیعی آن به شمار می‌روند ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها ... ، 25). افجه روستایی کوهپایه‌ای با آب‌وهوایی سرد و خشک است. رودخانۀ محلی افجه با گذشتن از این آبادی، به دریاچۀ سد لتیان می‌ریزد (همانجا). 
یکی از راههای کهن، و نزدیک‌ترین مسیر تهران به مازندران از افجه می‌گذشت (رابینو، 63؛ نیز نک‍ : اعتمادالسلطنه، مرآة ... ، 4 / 1876)؛ این مسیر ظاهراً همان است که در 224 ق / 839 م، به هنگام شورش مازیار، بخشی از سپاهیان معتصم از آنجا گذشته‌اند (کریمان، 1 / 29، 286). افجه در گذشته به میرزا آقاخان نوری، صدراعظم ناصرالدین شاه، تعلق داشت (اعتمادالسلطنه، همان، 2 / 1226-1227). او در 1270 ق / 1854 م راه افجه را (همو، المآثر، همانجا؛ نیز نک‍ : کریمان، 1 / 161)، که مسیر حمل برنج و زغال به تهران بود، اصلاح (اعتمادالسلطنه، مرآة، 2 / 1190، المآثر، کریمان، همانجاها)، و در این آبادی مسجد، حمام، و کاروان‌سرایی احداث کرد (سپهر، 3 / 1517؛ نیز نک‍ : اعتمادالسلطنه، همان، 1 / 115). وی قصری در افجه برپا داشته بود (معصوم‌‌علیشاه، 3 / 638) که بعدها رو به ویرانی نهاد (همانجا). این آبادیِ ییلاقی در گذشته محل تفـرج ناصرالدین شاه بـود (اعتمادالسلطنـه، مـرآة، 2 / 1226-1227، 1254). افجه را «پایتخت لواسان کوچک» نیز به شمار آورده‌اند (معصوم‌‌علیشاه، همانجا). جمعیت افجه در اواخر دهۀ 1320 ش، حدود 246‘1 تن بود ( فرهنگ جغرافیایی ایران، 1 / 15) که این شمار مطابق سرشماری 1390 ش، 079‘1 تن (341 خانوار) بود.
فعالیت سنتی اهالی باغداری، دامداری و پرورش زنبور عسل اسـت ( فـرهنگ آبـادیهـا ... (1365 ش)، 20). آب مـورد نیاز این آبادی از رودخانه و چشمه تأمین می‌گردد ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، همانجا؛ فرهنگ آبادیها ... ، 34). امروزه افجه محل خانه‌های ییلاقی و مرکز دهستان لواسان کوچک است (نشریه ... ، 15). اهالی بومی افجه شیعی‌مذهب‌اند و به فارسی سخن می‌گویند ( فرهنگ جغرافیایی آبادیها، همانجا).

مآخذ

اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، تهران، 1363 ش؛ همو، مرآة ‌البلدان؛ رابینو، ی. ل.، مازندران و استرآباد، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، 1343 ش؛ سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ ( تاریخ قاجاریه)، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، 1379 ش؛ فرهنگ آبادیهای کشور، سرشماری عمومی کشاورزی (1367 ش)، استان تهران، مرکز آمار ایران، تهران، 1368 ش؛ فرهنگ آبادیهای کشور (1365 ش)، شهرستان شمیرانات، مرکز آمار ایران، تهران، 1368 ش؛ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (تهران)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1370 ش، ج 38؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، سازمان جغرافیایی کشور، تهران، 1330 ش؛ کریمان، حسین، قصران (کوهسران)، تهران، 1356 ش؛ معصوم‌‌علیشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، 1318 ش؛ نشریۀ دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی ـ اجتماعی وزارت کشور، تهران، 1379 ش، شم‍ 2.

عباس سعیدی