اسیوط

اسیوط \asyūt\، استان و شهری در مصر علیا: 

استان اسیوط

این استان در امتداد رود نیل، بین استانهای مِنیا در شمال و سوهاج در جنوب، قرار دارد. بخش مسکونی آن، که به درۀ رود نیل محدود می‌شود، تقریباً 160 کمـ در طول این رودخانه امتداد می‌یابد و عرض آن حدود 19 کمـ است. این استان تا بیابان غربی امتداد دارد و از غرب با استان وادی‌الجدید هم‌مرز است. تاریخ اسیوط به دورۀ پیش از تاریخِ بداری باز می‌گردد که نام آن برگرفته از محل باستانی البداری است که آثار مرحلۀ فرهنگی پیش از سلسله‌های شاهان مصر نخستین‌بار در آن یافت شد. این منطقه در دورۀ میانیِ نخست (ح 2130- 1939 ق‌م)، صحنۀ نبرد سلسله‌های دهم و یازدهم بود. مرز جنوبی مصر در طول دورۀ میانی دوم (ح 1630-1540 ق‌م) در قوصیه، در اسیوط واقع بود. آخِن‌آتُن (سل‍ 1353-1336 ق‌م) محل اقامت خود را از سیوط (شهر اسیوط امروزی) به تل‌العَمارنه، واقع در کرانۀ شرقی نیل، در پایین‌دست رود، به فاصلۀ 80 کمـ با سیوط، منتقل کرد. 
فعالیت اصلی اهالی این استان کشاورزی است؛ پنبه، غلات، انواع سبزی و عدس محصولات اصلی آن به‌شمار می‌روند و پرورش ماکیان نیز در آنجا رواج دارد. در این استان، به‌جز مرکز آن، یعنی شهر اسیوط، شهر عمده‌ای وجود ندارد. آبراه (کانال) ابراهیمیه، که درست در شمال اسیوط از نیل منشعب می‌شود، در مجرای رودخانه‌ای قدیمی در بخش غربی دره جریان می‌یابد و اراضی کشاورزی را آبیاری می‌کند. قبطیان بخش بزرگی از جمعیت استان اسیوط  را تشکیل می‌دهند. مساحت این استان 553‘1 کمـ‌2 است. 
جمع‍ (برآورد 2010 م): ح 000‘688‘ 3 تن. 

شهر اسیوط

این شهر مرکز استان اسیوط، و یکی از بزرگ‌ترین سکونتگاهها در مصر علیا ست. شهر اسیوط در کرانۀ غربی رود نیل، تقریباً با فاصلۀ مساوی بین دو شهر قاهره و اَسوان (ه‍ د)، واقع شده است. درۀ حاصلخیز رود نیل در این محل حدود 20 کم‍ عرض دارد. این شهر، که در مصر باستان، سیوط خوانده می‌شد، کانون پرستش خدای شغال‌سرِ موسوم به وِپْواوِت بود. سیوط در دورۀ پادشاهی میانه (1938 - ح 1600 ق‌م) پایتخت استان هفدهم مصر علیا به‌شمار می‌رفت. این شهر هرگز قادر به رقابت با تب نبود، اما از نظر بازرگانی، به‌عنوان پیوستگاه راههای کاروان‌رو که از بیابانهای شرقی و غربی می‌‌گذشتند، اهمیت داشت. این شهر در دورۀ یونانی‌مآبی (هِـلِنیستی) در اشاره به پرستش خدای شغال‌سر، لوکوپولیس (شهر گرگ) خوانده می‌شد. 
اسیوط زادگاه افلوطین (ه‍ م)، فیلسوف نوافلاطونی است. پارچه‌های مرغوب اسیوط و میوه‌ها و غلات بسیار خوبی که در پیرامون این شهر به‌عمل می‌آمد، به دارفور و دیگر نواحی سودان در جنوب صادر می‌شد و کاروانها در بازگشت، برده، عاج و مواد رنگ‌آمیزی با خود به این شهر می‌آوردند. اسیوط یکی از معدود مکانهایی است که هنوز در آنجا شالهای نقره‌دوزی تولید می‌شود. سفالگری، خاتم‌سازی و بافت قالیچه نیز هنوز در این شهر رواج دارد. افزون بر این، شماری کارخانۀ مدرن پارچه‌بافی و یک کارخانۀ تولید کود شیمیایی در این شهر وجود دارد. در شمال این شهر و بندر رودخانه‌‌ای آن، به نام الحمرا، سد اسیوط روی نیل ساخته شده (1902 م)، که آب‌بندی از سنگ آهک به‌طول 832 متر است. این سد آب آبراه ابراهیمیه را تأمین می‌کند که در مسیری به‌طول 320 کمـ به‌سمت شمال، به‌موازات نیل جریان دارد و بیشترِ مصر میانه را آبیاری می‌کند. شاخۀ غربی، یعنی آبراه یوسف، از دیروط تا واحۀ فَیّوم امتداد دارد. ساختمان این سد در دهۀ 1980م گسترش یافت و یک نیروگاه برقابی به آن افزوده شد. 
مراکز آموزش عالی اسیوط شامل یک دانشگاه (تأسیس: 1957 م) و یک دانشکدۀ تربیت معلم است. در تپه‌های سنگ آهکیِ سربرافراشته در جنوب غربی شهر، چندین مقبرۀ سنگیِ متعلق به سلسلۀ دوازدهم (1938-1756 ق‌م) وجود دارد. 
جمع‍‌ (برآورد 2010 م): ح 000‘ 403 تن. 

مآخذ

Britannica, 2010 (under «Asyūŧ (governorate)»; «Asyūṭ (city)»); The World Gazetteer, www. world - gazetteer.com (acc. Oct. 2011). 

بخش جغرافیا