ارکنی، جزایر

اُرْکْنی، جَزایِر [jazāyer-e orknī]، مجموعه‌ای شامل بیش از 70 جزیرۀ کوچک و بزرگ واقع در حدود 32 کیلومتری شمال سرزمین اصلی اسکاتلند، در آن سوی تنگۀ پِنتلَندفِرْث که تنها 20 تای آنها مسکونی است. این جزایر براساس تجدید تقسیمات اداری 1975م، یکی از 3 ناحیۀ جزیره‌ای اسکاتلند را تشکیل می‌دهند. جزایر ارکنی بر اثر فرسایش یخچالی سنگهای زیرین ماسه‌سنگی، آهکی و آذرین، و تبدیل آنها به تپه‌های کم‌ارتفاع پوشیده از نهشته‌های یخچالی پدید آمده‌اند. بادها و تندبادهای غربی علت پوشش درختی تنک در این جزایر است.
اُرکنیها همان اُرکِیدهای ادبیات کلاسیک‌اند. شواهد متعددی دال بر سکونت مردمی در این جزایر طی دوره‌های مختلف پیش از تاریخ بر جای مانده است؛ ازجمله: خانه‌های زیرزمینی، میدانها، ستونها و خانه‌های گلی. روستای اسکارابْرِی واقع در جـزیـرۀ مِینلند غـربـی ــ کـه از زیـر زمین پیدا شـد ــ یکی از کامل‌ترین آثار بازمانده از اواخر دورۀ نوسنگی در اروپا ست. 
مهاجمان نورس (اسکاندیناویایی) در اواخر سدۀ 8م به این جزایر وارد شدند و در سدۀ 9م آن را مستعمرۀ خود کردند. متعاقب آن، این جزایر زیر سلطۀ نروژ و دانمارک قرار گرفت. مبلغان مذهبی سِلت قبلاً در سدۀ 7م به این جزایر آمده بودند، اما نورسها تا مدتها بعد به دین مسیحی نگرویدند. کلیسای جامع کِرْکْوال (وقف سِنت مَگنِس) عمدتاً در سدۀ 12م توسط مردمان نورس ساخته شد. جزایر ارکنی و شِتْلند در 1472م به جای جهیـزیۀ مـارگِریت ــ شـاهزادۀ دانمـارکی و همسر جیمـز سـوم، پادشاه اسکاتلند ــ به تملک حکومت اسکاتلند درآمد.
بزرگ‌ترین جزیرۀ مجموعه جزایر ارکنی، مِینلند یا پُمانا نام دارد که به مینلند شرقی و غربی تقسیم شده است؛این دو قسمت به واسطۀ باریکه‌ای از خشکی به‌عرض حدود6/ 1کمـ به یکدیگر متصل شده‌اند. 
جزایر ارکنی به‌رغم پراکنده بودنش، از نظر زراعی بسیار رونق دارد. تولیدات اصلی دامی آن عبارت‌اند از گوشت گاو و تخم‌مرغ؛ اگرچه پرورش خوک و تولید شیر (عمدتاً برای تهیۀ پنیر) نیز افزایشی‌چشمگیر داشته است. به‌سبب اهمیت کشاورزی، صنعت ماهیگیری ارکنی در مقایسه با جزایر شتلند چندان پیشرفتی نداشته است. بهره‌برداری از نفت دریای شمال موجب احداث و راه‌اندازی پایانۀ بزرگی در فلاتا برای میدانهای نفتی پایپِر و کِلیمور شده است.
در مینلند تنها دو شهر وجود دارد: کرکوال و استرامْنِس. کرکوال مرکز شورای این جزایر به‌شمار می‌رود. در کرکوال، علاوه بر کلیسای جامع سنت مگنس، چندین بنای کهن زیبا و بقایای قصر اسقف‌نشین و قصر اشراف اسکاتلندی نیز وجود دارد.
ارتباطات میان ارکنی و سرزمین اصلی اسکاتلند با برخورداری از خدمات روزانۀ هوایی صورت می‌گیرد. 
جمع‍‌ (برآورد 2001م): 245‘19 تن.     (105)