ارکواز

اَرْکَواز [arkavāz]، شهـر کـوچکـی در شهـرستـان مهران (استان ایلام) ( نشریه...، 13) که پیش از این ارکوازی (آدامک، III/ 59)، ارکواز ملکشاهی، قلعه دره و قلعه درۀ ملکشاهی نیز خوانده می‌شد. این شهر با 290،1 متر ارتفاع، در °33 و ´23 عرض شمالی و °46 و ´37 طول شرقی، در مسیر جادۀ دهلران ـ مهران و 86 کیلومتری شمال شرقی شهر مهران قرار دارد. کوههای کبیر کوه (790،2 متر)، بیوره (750،1 متر) و کلک (820،1 متر) این شهر را فرا گرفته‌اند ( فرهنگ...، 359) و رودخانه‌های فصلی پیرمحمد (گاوی) که از شمال ارکواز و از کبیر کوه سرچشمه می‌گیرد (افشین، 1/ 420-421) و پالشک آب به ترتیب از میان و جنوب آن می‌گذرند. آب و هوای این شهر خشک معتدل است ( فرهنگ، همانجا). ارکواز در سرشماری 1375ش، 654،10 نفر (784،1 خانوار) جمعیت داشت (سرشماری عمومی...، سی و نه). جمعیت این شهر در 1384ش، 012،12 نفر برآورد شده است (بازسازی...، 66). ارکواز از سکونتگاههای نسبتاً قدیمی ناحیه است که از ادغام 7 روستا به نامهای قلعه دره، ورکبود، خوشنام‌آباد، شهرک، بان باباخان، منصورآباد و داراب پدید آمده است ( فرهنگ، 360). ساکنان اصلی شهر به طایفه‌های ایل ملکشاهی (رزم‌آرا، 23؛ فرهنگ، 359) و ارکوازی(کیهان، 2/ 68؛ نیز نک‍ : مرگان، 2/ 243) که از عشایر معتبر ایلام به شمار می‌روند (جغرافیا...، 1/ 367؛ نیز نک‍ : سرشماری اجتماعی...، 31، 33)، تعلق دارند. ساکنان شهر شیعی مذهب‌اند و به زبان فارسی و کردی سخن می‌گویند ( فرهنگ، 360). اهالی به ترتیب در بخشهای خدمات، صنعت و کشاورزی به فعالیت اشتغال دارند (سرشماری عمومی، چهل و دو). با این همه، فعالیت تولیدی شهر به بخش کشاورزی اختصاص دارد ( فرهنگ، همانجا). معدن سنگ گچ ماربره در نزدیکی شهر ارکواز قرار دارد ( نام...، 46).

مآخذ

افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، تهران، 1373ش؛ بازسازی و برآورد جمعیت شهرستانهای کشور، مرکز آمار ایران، تهران، 1382ش؛ جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، 1366ق؛ رزم‌آرا، علی، جغرافیای نظامی ایران، پشتکوه، تهران، 1320ش؛ سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده (1377ش)، نتایج تفصیلی، استان ایلام، مرکز آمار ایران، تهران، 1378ش؛ سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1375ش)، نتایج تفصیلی شهرستان مهران، مرکز آمار ایران، تهران، 1376ش؛ فرهنگ جغرافیایی آبادیهای کشور (کوهدشت)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1375ش، ج 57؛ کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، تهران، 1311ش؛ مرگان، ژاک، ایران، مطالعات جغرافیایی، ترجمۀ کاظم ودیعی، تبریز، 1339ش؛ نام و نشان معادن فعال کشور (1365ش) مرکز آمار ایران، تهران، 1368ش؛ نشریۀ عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی وزارت کشور، تهران، 1384ش؛ نیز:

Adamec, L.W., Abadan and Southwestern Iran, Graz-Austria, 1989.
عباس سعیدی