ارتسبرگر

اِرْتْسْبِرْگِر [ertsberger]، ماتیاس (1875-1921م/1254-1300ش)، رهبر جناح چپ حزب مرکز کاتولیک رومی در آلمان و از امضاکنندگان قرارداد متارکۀ جنگ جهانی اول.
ارتسبرگر که پسر صنعتگری بود، از آموزگاری به روزنامه‌نگاری روی آورد و در روزنامۀ حزب مرکز به نام دویچِس فولْکْس بلات شروع به کار کرد و در حزب مرکز در وورتِمبرگ به مقاماتی رسید. در 1903م به عضویت رایشْسْتاگ (مجلس نمایندگان پارلمان فدرال آلمان) درآمد و رفته رفته رهبر جناح چپ حزب شد. حملۀ جنجال‌برانگیز او به دولت بولو بر سر اوضاع مستعمرات افریقایی آلمان، به انحلال رایشستاگ در 1906م انجامید. ارتسبرگر در جریان جنگ جهانی اول، با آنکه در آغاز موافق الحاق گستردۀ سرزمینهایی به خاک آلمان بود، اما در تصمیم 19 ژوئیۀ 1917 رایشستاگ که صلحی مبنی بر مذاکره بدون کسب امتیازات ارضی را پیشنهاد می‌کرد، و نیز در حوادثی که منجر به استعفای صدراعظم تِئوبالد فون بِتمان هولْوِگ شد، دخالت مؤثر داشت. ارتسبرگر مایل بود که بولو به جای هولوگ صدراعظم شود. او در مقام رهبر اکثریت جدید در رایشستاگ (مرکز، سوسیال دمکراتها و حزب پیشرو مردم)، درصدد برآمد که در قانون اساسی به اصلاحاتی دمکراتیک دست بزند. در تصویب پیمان برِست ـ لیتوفْسک (1918م)، وی خواستار ایجاد فرصتهایی برای رسیدن مردم اروپای خاوری به خودمختاری شد. او حتى ضمن جنگ نیز، در کتاب خود به نام «انجمن ملل» (1918م)، از فکر تشکیل جامعۀ ملل حمایت کرد. ارتسبرگر ریاست هیئت نمایندگی آلمان در کمیسیون آتش‌بس منعقد در کُمپیِنْی فرانسه را به‌عهده داشت و در 11 نوامبر قرارداد متارکۀ جنگ را امضا کرد.

وی در دولت فیلیپ شایْدِمان که نخستین حکومت جمهوری در آلمان بود، خدمت کرد و با تمام قوا خواستار پذیرش معاهدۀ ورسای شد؛ از ژوئن 1919 تا مارس 1920، معاون صدراعظم و وزیر دارایی دولت گوستاف باوِر بود. اصلاحات مالی او با مخالفت ملاکان سابق و نیز فدرالیستها روبه‌رو شد، زیرا این اصلاحات را گامهایی به سوی یکپارچگی کشور می‌دانستند.
ارتسبرگر در مقام امضاکنندۀ پیمان متارکۀ جنگ و مدافع نظام جمهوری ـ دمکراسی، قربانی تبلیغاتی افتراآمیز از سوی جناح راست افراطی شد. در مارس 1920، در دعوایی بر ضد کارل هِلفِریش که او را به فساد سیاسی متهم کرده بود، برنده شد، اما تنها با گرفتن غرامتی ناچیز از وزارت استعفا کرد. در جریان این حمله‌ها، حزب مرکز از او چندان حمایت نکرد و پس از استعفا نیز مورد بی‌اعتنایی این حزب قرار گرفت. ارتسبرگر هنگام گذراندن تعطیلات در جنگل سیاه (شوارتسوالد)، توسط اعضای سازمانی ملی‌گرا کشته شد.    (112)