اربازو

اُرُبازو [orobāzū] (124-87ق‌م)، سفیر مهرداد دوم اشکانی نزد سولا (سیلا)، نمایندۀ سنای روم در کاپادوکیه. ظاهراً جز پلوتارک (III/51) که خود معاصر مهرداد دوم بوده، مورخ دیگری به این سفارت اشاره‌ای نکرده است. یوستی (ص 234) اربازو را که پلوتارک اُرُبازوس آورده است، مشتق از صورت اوستایی *wourubāzu می‌داند و به فراخ بازو ترجمه می‌کند. 
سفارت اربازو در تاریخ روابط سیاسی ـ نظامی دو امپراتوری از این روی دارای اهمیت است که این سفارت نخستین تماس شناخته شدۀ ایرانیان با حکومت روم است. ظاهراً تا این تاریخ نه تنها هیچ گفت و شنودی میان دو قدرت بزرگ به وجود نیامده بوده است (پلوتارک،همانجا)، بلکه رومیان ــ که پس‌از اسکندر و سلوکیان شروع به گسترش قلمرو فرمانروایی خـود در شـرق امپراتوری خویش کرده بودند ــ کمترین شناختی از قدرت اشکانیان و ایرانیان نداشتند. 
در 93یا 92ق‌م تیگران دوم که به یاری اشکانیان به پادشاهی ارمنستان دست یافته بود (دیاکونف، 57)، به کمک میترادات ششم که بر پنتوس حکومت می‌راند، آریوبرزن، شاه کاپادوکیه را که دست‌نشاندۀ روم بود، ازکار برکنار کرده، پسر میترادات را بر جای او نشانده بود (دبواز، 32-33). سنای روم در 92ق‌م سولا را با اختیاراتی درخور به فرمانروایی کیلیکیه برگزید. وقتی سولا به کاپادوکیه رسید، برای نشان دادن قدرت خود به میترادات، آریوبرزن را دوباره بر تخت نشاند (پلوتارک، III/50). مهرداد دوم که نگران پیشروی رومیان به سمت شرق بود، به محض آگاهی از حضور سولا در آسیای صغیر، از فرصت استفاده کرد و اربازو را برای بستن پیمان صلح و عدم تعرض نزد او فرستاد (همو، III/51؛ اشپیگل، III/95). ملاقات اربازو و سولا در کرانـۀ فرات ــ کـه رومیها بـرای نخستین‌بـار قدم بر آنجا نهاده بودند ــ انجام پذیرفت (همانجا؛ کالج، 34).
به قول پلوتارک (همانجا)، به دستور سولا، برای پذیرایی از اربازو 3 صندلی گذاشته بوده‌اند، یکی برای آریوبرزن، دست‌نشاندۀ سولا، دیگری برای اربازو، و صندلی میانی برای خود سولا. برخی این رفتار متکبرانۀ سولا را با سفیر ایرانی ستوده‌اند و بعضی این رفتار را به یک بی‌ادبی بی‌موقع تعبیر کرده‌اند. در هر حال، به محض بازگشت اربازو به نزد مهرداد، شاهنشاه اشکانی فرمان مرگ او را صادر کرد که چرا نتوانسته بوده است سولا را مرعوب رفتار خود سازد (همانجا). 

مآخذ

دبواز، نیلسن کارل، تاریخ سیاسی پارث (اشکانیان)، ترجمۀ علی‌اصغر حکمت، تهران، 1342ش؛ دیاکونف، م. م.، اشکانیان، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، 1351ش؛ نیز: 

Bartholomae, Ch., Altiranisches Wörterbuch, Berlin,1961; Colledge, M. A. R., The Parthians, London, 1967; Justi, F., Iranisches Namenbuch, Hildesheim, 1963; Plutarch, Grosse Griechen und Römer (Sulla), tr. K. Ziegler, Zürich, 1955; Spiegel, F., Erânische Alterthuskunde, Leipzig, 1878. 
پرویز رجبی