کلام و فرق

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

جرجانی، علی | نصرالله پورجوادی , امیر حسین پورجوادی , عطیه میرزایی جُرْجانی، علی بن ‌محمد بن علی، مشهور به میر سیدشریف، متکلم، منطق‌دان و ادیب (شعبان 740 ـ ربیع‌الثانی 816). نسب او با 13 واسطه به محمد بن زید، فرمانروای زیدیۀ شمال ایران می‌رسد (شوکانی، 1/ 488). او در جرجان (سیوطی، 2/ 196-197؛ فسایی، 2/ 1138) و به روایتی (عبدالرزاق، 169) در قریۀ طاغو، از توابع استراباد زاده شد...
جریریه |
ابن فضل |
ابن فورک | عباس زریاب خویی ابوبكر محمد بن حسن بن فورك انصاری اصفهانی (د 406ق / 1015م)، متكلم، فقيه، مفسر، اديب و واعظ اشعری شافعی.
ابن قبه | ناصر گذشته ابوجعفر محمد بن عبدالرحمن بن قبۀ رازی، متكلم امامی (د اوايل سدۀ 4ق / 10م).
ابن قداح |
ابن کرام |
ابن کرامه | مسعود جلالی مقدم ابوسعد حاكم محسّن بن محمد بن كرّامۀ جُشَمی بيهقی (413- مق‍ 494ق / 1022-1101م)، متكلم معتزلی و شخصيت برجستۀ زيدی.
ابن متویه، ابومحمد | صمد موحد ابومحمد حسن بن احمد بن متويّه، متكلم معتزلی نيمۀ اول سدۀ 5 ق. از زندگانی او اطلاعی در دست نيست.
ابن مصال | قهار مقیمی ابوالفتح نجم‌الدين سليم (سليمان) بن محمد بن مصال لُكّی مغربی (مق‍ 544ق / 1150م)، از امراء و وزرای فاطميان در مصر.
ترجمان | مسعود تاره ابومحمد عبدالله بن عبدالله میورقی (ح 756-832ق/ 1355-1429م)، کشیش و متکلم مسیحی که اسلام آورد. نام او پیش از پذیرفتن اسلام «آنسلم تورمدا» بود (محفوظ، 225) و در میورقه واقع در جنوب اسپانیا در خانواده‌ای مسیحی زاده شد (GAL, II/ 322) و پدرش از شهرنشینان آنجا به حساب می‌آمد (ترجمان، 61-62). او را از 6 سالگی به کشی...
تستری، ابوالفضل | زابینه اشمیتکه تستری، ابوالفضل سهل بن فضل بن سهل (یَشار بن حِسِد)، متکلم قرائیمی مصری (قرائیم، فرقه‌ای یهودی بودند که در نیمۀ دوم سدۀ 2ق/ 8م در بابل ظهور کردند و با تفسیر تلمودی تورات سخت مخالف و هدفشان بازگشت به تورات بود) در نیمۀ دوم سدۀ 5ق/ 11م. پس از مهاجرت خانوادۀ تستری به منطقۀ فسطاط مصر، ابوالفضل سومین نسل از خانوادۀ...
تسنن |
تشبیه و تنزیه | محمدجواد شمس , بیتا ولادوست دو اصطلاح در علم کلام اسلامی، نیز از مهم‌ترین مباحث عرفانی.
تشیع |
تعطیل |
تعلیمیه | مسعود تاره عنوانی برای اسماعيليان نزاری ايران در دورۀ دعوت جديد (483-654ق/ 1090-1256م)، برگرفته از نظريۀ تعليم. تعلیم در اینجا به این معنا بود که در شناخت خداوند و استنتاج آموزه‌های دینی، عقل کافی نبوده، چنین معارض نیاز به آموزش از امامی دارد که در حکم «معلم صادق» است.
تفویض |
تقدیر |
تکلیف مالایطاق | بیتا ولادوست تَکْلیفِ مالایُطاق، اصطلاحی کلامی به معنی اینکه خداوند انسان را به کاری بیرون از توان او امر کند. این پرسش که آیا جایز است خداوند تکلیف مالایطاق کند یا نه، یکی از فروع مبحث کلی تکلیف (ه‍ م) در علم کلام است که فِرَق مختلف بر اساس رویکردهای متفاوتشان به مباحثی چون علم و عدل‌الاهی، حسن و قبح اخلاقی، تکلیف و استط...
تمانع، برهان | مسعود تاره تَمانُع، بُرْهان، از مهم‌ترين براهين اثبات يگانگی خدا در كلام اسلامی. بر اساس اين برهان تعدد خدايان مستلزم درهم ريختن نظام آفرينش است و نمی‌توان برای تدبير نظام جهان خلقت، بيش از يك خدا تصور كرد؛ چه، در غير اين صورت هرگز جهان با نظم و سامانی كه اكنون مشاهده می‌شود، پديد نمی‌آمد.
تناوتی |
تنوخی، ابوعبدلله | حنیف قلندری تَنوخی، ابوعبدالله محمد بن محمد بن عمرو تنوخی معرّی، ریاضی‌دان و ادیب سدۀ 7ق/ 13م. پسوند تنوخی او را به قبیلۀ تنوخ، از قبایل عرب که سابقاً در بحرین ساکن بودند، منتسب می‌‌کند (بغدادی، 2/ 154). زوتر پسوند قنوجی را بر تنوخی ترجیح داده، و او را متعلق به شمال افریقا دانسته است (I/ 198). از زندگی او اطلاع درستی در ...
تنوخی، عبدالله | مسعود تاره تَنوخی، عبدالله بن امیر علم‌الدین سلیمان (820-884ق/ 1417ـ1479م)، از شخصیتهای ممتاز دروزیه، مشهور به الامیر السید.
توحید | محمد مجتهد شبستری , فرامرز حاج منوچهری , علی اشرف امامی توحید، اصطلاحی مهم در فرهنگ و معارف اسلامی که از حیث عقیده، باور به یکتایی خداوند، و از حیث عمل، منحصر کردن عبادت به خدای یکتا ست. از آنجا که توحید محوری‌ترین آموزۀ اسلام و دیگر ادیان توحیدی است، این آموزه در ابعاد گوناگون فرهنگ اسلامی بازتاب داشته، و در علوم و معارف دینی نیز مباحث گسترده‌ای بدان اختصاص یافته...
توقیفی، اسماء | مسعود تاره توقیفی، اَسْماء، از اصطلاحات علم کلام که به بررسی معیار نام‌گذاری باری تعالى اختصاص دارد.
تولی | مصطفی موسوی تولُی، یا تولوی، آخرین و کوچک‌ترین پسر چنگیزخان از همسر نخست و خاتون‎بزرگ او بورته‎اوجین (فوجین). نام تولی در برخی از منابع عربی، طولی ضبط شده است (نک‍ : قلقشندی، 1/ 308؛ ابن خلدون، 7/ 725). تلوی/ تُلی در زبان مغولی به معنای آینه و صفحۀ فلزی است (لسینگ، 821؛ دورفر، I/ 274).
تولد | علی رضا سید تقوی تَوَلُّد، اصطلاحی کلامی، به معنای پدید آمدن فعلی از فعل دیگر. این اصطلاح در نظام کلامی معتزله شکل گرفته و پرداخته شده است و متکلمان دیگر، جز امامیه، تنها به نقد و یا رد آن پرداخته‌اند (جوینی، 206-207؛ نسفی، 682؛ فخرالدین، 152؛ تفتازانی، 4/ 272-273؛ جرجانی، 8/ 59-61).
تولا و تبرا | امیر جابری تَوَلّا وَ تَبَرّا، یا تولی و تبری (در عربی: تَوَلّی و تَبَرُّء)، دو اصطلاح در کلام اسلامی.
تومنی | سارا حاجی حسینی تومَنی، ابومعاذ، از متکلمان مرجئه. گزارشی از حوادث زندگی وی در دست نیست، جز آنکه از مردم تومن (روستایی در مصر) بوده (نک‍ : یاقوت، 1/ 896-897) که گویا بعدها در بصره می‌زیسته است (نسفی، 438). او را رئیس فرقه‌ای به نام تومنیه ــ از فرقه‌های مرجئه ــ دانسته‌اند (بغدادی، 203؛ پزدوی، 252؛ شهرستانی، 1/ 144). در این ...
ثابت | اصغر دادبه , سعید انواری ثابِت، اصطلاحی در کلام معتزله که بحثهای مختلفی را در فلسفه و کلام به همراه داشته، و در شکل‌گیری نظریات عرفانی مؤثر بوده است. در این مقاله این اصطلاح در 6 بخش بررسی می‌شود:
ابن مؤید |
جوینی، ابوالمعالی | احمد پاکتچی ابوالمعالی عبدالملک بن عبدالله بن یوسف نیشابوری (18 محرم 419-25 ربیع‌الآخر 478ق / 17 فوریۀ 1028- 20 اوت 1085م‌)، متکلم اشعری و فقیه شافعی. او را به مناسبت چند گاهی که در حجاز سپری کرد و امامت جماعات را برعهده داشت، لقب امام‌الحرمین داده‌اند (ابوالفدا، المختصر ... ، 4 / 107؛ ابن‌کثیر، 12 / 157)، لقبی که برخی ح...
جهان‌بینی |
جهان‌شناسی |
جهان و جهان‌شناسی |
جهم بن صفوان | علی رضا سید تقوی ابـومحـرز (مق‍ 128ق / 746م)، متـکـلـم برجستۀ اواخر دورۀ اموی.
جهمیه | یوزف فان اس از مفاهیم فرقه‌نگاری اسلامی که از سدۀ 3ق / 9م پدید آمد. این مفهوم مانند دیگر اصطلاحات بی‌شمار این رشته ‌مشخص و واضح نیست و باید از قراین موجود به آن پی برد.
جهنم | احمد پاکتچی , فاطمه لاجوردی , حمیرا ارسنجانی جایگاهی در جهان پس از مرگ که انسان تباه‌کار در آن سزای اعمال خود را خواهد دید. در قرآن کریم افزون بر نام جهنم، نامهای متعدد دیگری مانند جحیم، سقر و سعیر نیز ناظر به جهنم یا طبقه‌ای از آن به کار رفته، و در بسیاری موارد صرفاً به صورت «النار» (آتش) از آن یاد شده است.
حازمیه |
حارثیه |
حارث محاسبی | یوزف فان اس ابوعبدالله حارث بن اسد عَنَزی، مشهور به محاسبی (د 243ق / 857 م)، اندیشمند دینی اوایل دورۀ عباسیان.
ابوعلی جبایی |
ابوعمار | احمد پاکتچی عبدالکافی بن ابی یعقوب یوسف بن اسماعیل بن یوسف بن محمد تِناوَتی (د پیش از 570 ق / 1175 م)، متکلم و فقیه اباضی وهبیِ اهل وَرجلان.
ابوعیسی اصفهانی | عبدالامیر سلیم اسحاق‌ بن یعقوب، پیشوای مذهب عیسویه و اصفهانیه از مذاهب یهود در ایران که در زمان بنی‌امیه تا دوران منصور دوانیقی می‌زیست و در همان دوران در ری کشته شد.
ابوعیسی وراق | عباس زریاب خویی محمد بن هارون‌ بن محمد وراق بغدادی (د 247 ق / 861 م)، متکلم معروف نیمۀ اول سدۀ 3 ق که در آغاز از معتزله بوده و بعد بر اثر مخالفت با آنان مطرود شده و متهم به زندقه و الحاد گردیده است.
ابوالفرج رونی | محمد عبدعلی فرزند مسعود، معروف به بُلفرج (د پس از 492 ق / 1099 م)، شاعر مشهور دورۀ دوم غزنوی.
ابوالقاسم بلخی | عباس زریاب خویی عبدالله بن احمد بن محمود (د 319 ق / 931 م)، از متكلمان مشهور معتزلۀ بغداد كه به كعبی نیز معروف است.
ابوالقاسم کوفی | محمدجواد حجتی کرمانی علی بن احمد بن موسی (د 352 ق / 963 م)، فقیه و متكلم.
ابو قره | مسعود جلالی مقدم اسقف ملكی مذهب، اهل جدل و از نخستین مسیحیانی كه به عربی رسائلی تصنیف كردند.

کلام و فرق

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

کلام و فرق

ورود به سایت

ثبت نام