ادبیات فارسی

موضوع بندی
- همه موضوعات

جستجوی الفبایی

آسوده شیرازی | بخش ادبیات آسودۀ شیرازی، آقامحمدمهدی فرزند حاج‎حیدرعلی (1265-1320ق / 1848-1920م)، شاعر و ادیب ایرانی. آسوده تخلص شعری او بود که به همان شهرت یافت. وی در شیراز به دنیا آمد، (فرصت، 353). پدرش بازرگان بود، اما خود او به حکم ذوق و گرایش فکری، به شاعری روی آورد و به تحصیل علوم ادبی و حکمت و ریاضیات پرداخت و در فنون شاعری چون...
آسمان هشتم | سید علی آل داوود آسْمانِ هَشْتُم، یکی از مثنویهای پنجگانۀ میرمحمدامین شهرستانی، متخلص به روح‎الامین و امین، و مشهور به میرجمله (981-1047ق / 1573-1637م). این مثنوی به نامهای فلکِ‎البروج، بهرام‎نامه و هفت گنبد بهرام نیز خوانده شده و در بعضی از فهرستها به این اسامی از آن یاد شده است. روح‎الامین این مثنوی را در 1021ق / 1612م به ت...
آشفته ایروانی | جعفر شعار آشُفْتۀ ایرَوانی، کلب حسین‎بیگ (نیمۀ دوم سدۀ 13ق / 19م)، شاعر ایرانی. وی اصلاً از ایروان و عمّش حاج ملامحمد، شیخ‎الاسلام آن شهر بود. در جوانی به تهران آمد و از ملازمان خدمت ظلّ‎السّلطان علیشاه پسر فتحعلی‎شاه گردید. آشفته از اهل دانش و به تاریخ سلاطین آشنا بود. شاملوی خراسانی که از معاصران اوست، او را نیک‎سرشت...
آشوب نامه | بخش ادبیات آشوبْ‎نامه، مجموعه‎ای است به فارسی، با نثری رنگین و آمیخته به نظم از طغرای مشهدی، شاعر سدۀ 11ق / 17م. این اثر که به نامهای آشوب‎نامه، هفت‎آشوب (اهداییِ مشکوٰة، 199-200) و شهر‌آشوب (ایوانف، 23-25) خوانده شده است. مجموعۀ 7 دیباچه‎ای است که طغرا بر 7 مثنوی سبعۀ سیارۀ زلالی خوانساری (سدۀ 11ق / 17م) نوشته و شامل ی...
آشفته شیرازی | بخش ادبیات آشُفْتۀ شیرازی، محمدکاظم (1200- 1288ق / 1785-1871م)، شاعر و صاحب‌منصب دیوانی عصر قاجار. او فرزند آقامحمدجعفر کدخدا بود و در خانواده‎ای سرشناس و متمکن در شیراز به دنیا آمد. در اوان جوانی علم عروض و محاسبات دفتری را فرا گرفت و با ادب پارسی و عربی آشنا شد. او خط نستعلیق و شکسته را خوش می‎نوشت. این ویژگیها و نیز ...
آصف اللغات | بخش ادبیات آصَفُ‎اللُّغات، کتابی در لغت فارسی و اردو، نوشتۀ نوّاب عزیز جنگ، خان‎بهادر شمس‎العلماء‎ احمد ‎عبدالعزیز نایطی، متخلص به «ولا»، که در فاصلۀ سالهای 1325-1340ق / 1906-1921م، به نام نظام‎الدوله نظام‎الملک آصف‎جاه تصنیف و در مؤسسۀ عزیز‎المطابع حیدرآباد دکن تا جلد هفدهم در 200‘10 صفحه، چاپ شده است. کار مصنف با مرگ ...
آصفیه | بخش ادبیات آصَفِیَّه، از کتابخانه‎های مهم و معتبر هند واقع در حیدرآباد دکن. این کتابخانه در 1308ق / 1891م در زمان میرمحبوب علی‎خان نظام نهم (1286-1329ق / 1869-1911م) به کوشش سیدحسین بلگرامی و ملاعبدالقیوم تأسیس شد. چندی بعد حکومت دکن آن را جزءِ تأسیسات دولتی قرار داد و مقرری سالانه برای آن تعیین کرد، و به منظور گسترش مج...
آصفی هروی | فتح الله مجتبایی آصَفِیِ هرَوی، (853-923ق / 1449-1517م)، شاعر دورۀ تیموری و از معروف‌ترین شاعران هرات. نام او به درستی معلوم نیست و مورخان و تذکره‎نویسان معاصرِ او در این‌باره چیزی نگفته‎اند، لیکن در بعضی از مؤلفات متأخر نام او را کمال‎الدین و یا مقیم‌الدین نوشته‌اند. پدرش خواجه نعیم‌الدین نعمةالله قُهستانی وزیر سلطان ابوسعید...
آصف خان | فتح الله مجتبایی آصِفْ‎خان، میرزا جعفر بن بدیع‎الزمان بن آقاملای (دولت‌دار) قزوینی، ملقب به قوام‎الدین، و سپس به آصف‎خان (958-1021ق/1551-1612م)، شاعر پارسی‌گوی هند، مورخ، و از امیران دربار بابُریان در عهد اکبرشاه و جهانگیر. جد آصف‎خان از منشیان دربار صفوی و پدرش میرزا بدیع‎الزمان در زمان شاه‎طهماسب صفوی، حاکم و به اصطلاح آن ز...
آفتاب | بخش ادبیات آفْتاب، روزنامه‎ای فارسی که در 29 محرم 1330ق / 19 ژانویۀ 1912م در تهران به سردبیری میرزاحسین عبدالوهاب‌زادۀ کمال‎السلطان بنیاد نهاده شد (ظاهراً کمال‎السلطان و عبدالوهاب‎زاده چنان‌که صدر هاشمی و الول ساتن تصور کرده‎اند، 2 شخص جداگانه نیستند). وی قبلاً مخبر روزنامۀ ایران نو بود (1328ق / 1910م) و بعدها بنیادگذار...
آغاحشر کشمیری | بخش ادبیات آغا حشر کشمیری \āqāhašar-e ka(e)šmīrī\، محمدشاه، متخلص به «حشر» (1296-1354 ق / 1879-1935 م)، مشهورترین نمایشنامه‎نویس اردوزبان هند. پدر او، آغا غنی‌شاه، در 1285 ق / 1868 م از کشمیر به‌ قصد تجارت به بنارس آمد و در آنجـا اقـامت گزید و آغـاحشر در آن شهر زاده شـد (نک‍ : عشرت، 185-186؛ سکسینه، 151-152؛ اردو ... ، ...
آفتاب | بخش ادبیات آفتاب، مجله‎ای فارسی که به صورت ماهانه در اصفهان به مدیریت میرزا محمودخان سنجری تهرانی منتشر می‎گردید. شمارۀ نخست آن در عید نوروز 1290ش برابر با 20 ربیع‎الاول 1329ق / 21 مارس 1911م منتشر شد. پشتیبان اصلی و نویسندۀ اغلب مطالب آن شیخ محمدباقر الفت اصفهانی، روحانی و مؤسس انجمن ادبی آفتاب، فرزند حاج شیخ محمدتقی ا...
آفرین لاهوری | محمدعلی مولوی آفَرینِ لاهوری، شاه فقیرالله (1070-1154ق / 1660-1741م)، شاعر فارسی‌سرای پنجاب. در لاهور زاده شد و ظاهراً به خاندانی شیعی از قبیلۀ گُجر متعلق بود. در سالهای نوجوانی پس از آموختن مطالب متداول دوران خویش، به شعر فارسی علاقۀ بسیار یافت و از سروده‎های شاعران بزرگ این زبان بسیار حفظ کرد. بعدها به تدریس مثنوی مولوی ...
آفرین نامه | بخش ادبیات آفَرین‎نامه، منظومه‎ای از ابوشکور بلخی شاعر نیمۀ اول سدۀ 4ق / 10م. این منظومه در قالب مثنوی و در بحر متقارب، به نام نوح بن نصر بن احمد سامانی (331-343ق / 943-954م) و در فاصلۀ سالهای 333-336ق / 945-947م سروده شده است. گویا آغاز نظم این مثنوی در 333ق / 945م بوده است. خود می‎گوید: مر این داستان‌کش بگفت از خیال ا...
آقا تبریزی، میرزا |
آقا احمدعلی | بخش ادبیات آقا اَحْمَدْعَلی، فرزند شجاعت علی، از ادبای ایرانی مقیم هندوستان (1255-1290ق / 1839-1873م). او را به نام مولوی آقا احمدعلی، و نیز «مظهرعلی» (که سال تولد او را می‎نماید) نیز شناخته‎اند. نیاکان او در زمان نادرشاه به هندوستان رفته و ساکن آن دیار شده بودند. وی در داکا زاده شد و در همان‌جا به تحصیل علوم پرداخت، و ...
آق ملا | بخش ادبیات آق ملا، مفتاح‎الدین فرزند کمال‎الدین (1247-1313ق / 1831-1895م)، شاعر و مربی اهل باشقیرستان1. وی در 9 رجب / 14 دسامبر در دهکدۀ توسن بی2 از استان اوفیم3 در خانواده‎ای روحانی به دنیا آمد. تحصیلات خود را در مدرسۀ شهاب‎الدین مرجانی در قازان به انجام رساند. سپس به کار تدریس و نشر عقاید تجددطلبانه در میان جامعۀ قزاق...
آگاه قاجار | بخش ادبیات آگاه قاجار، اردشیر میرزا (د 1289ق / 1872م)، پسر نهم عباس میرزا نایب‎السلطنه (1203-1249ق / 1788-1833م)، از رجال حكومت قاجار، ادیب و شاعر، متخلص به آگاه. در اوان جوانی و در روزگار پدرش حكومت گروس و صاین قلعه را داشت. در آغاز سلطنت محمدشاه (د 1250ق / 1834م) به سركوبی شاهزاده اسماعیل میرزا، والی شاهرود و بسطام كه...
آگهی | علی بته کن آگَهی، منصور چلبی، مورخ و قاضی ترک در قرن 10ق / 16م (د 985ق / 1577م). در ینیجه (= ینیستا، واقع در مقدونیۀ یونان، از توابع وَرْدَر که اکنون بخشی از استان چاناق قلعه، داردانل، است) زاده شد. وی در آغاز عمر به تحصیل علوم عقلی و نقلی پرداخت و در این علوم به درجۀ کمال و مقام استادی رسید. یک چند از ملازمان محمد چلبی...
آگهی | جعفر شعار آگهی، تخلص چند تن از شاعران پارسی‌زبان که در سده‎های 9-14ق / 15- 19م در ایران و هندوستان می‎زیسته‎اند. از آنان تاکنون دیوانی به دست نیامده، اما ابیاتی در تذکره‎ها به نام آنان ثبت است. 1. آگهی اصفهانی: حکیم صدرالدین مشهور به مسیح‎الزمان، فرزند میرزامحمد حکیم، در قم زاده شد و در یزد پرورش یافت. وی در جوانی رهسپ...
آلپمیش | بخش ادبیات آلْپَمیش، یا اَلپمیش، قهرمان ازبک داستانهای پهلوانی و حماسی اقوام آسیای مرکزی. نام وی به صورتهای گوناگون اما شبیه به هم نزد ازبکها، قزاقها، قراقالپاقها، آلتاییان (ه‍ م)، باشقیرها، تاتارهای قازان و حتێ تاجیکها به‌رغم تفاوت گویش، ضبط و شناخته شده است. آلپمیش شخصیت اصلی مجموعه‎ای از داستانهاست که به دو بخش جداگا...
آلتی پرمک | بخش ادبیات آلْتی پَرْمَک، یا آلتی پارماق (شش انگشتی)، محمد بن محمد، ملقب به ابن چِقْرَقْچی (د 1033ق / 1624م)، فقیه، صوفی و مترجم ترک. در اوسکوپ1 زاده شد و پس از طی دوران تحصیل، به ارشاد سیدجعفر افندی، به طایفۀ «بایرامیه» از طریقه‎های صوفیۀ معروف آسیای صغیر پیوست. سپس به استانبول رفت و در مسجد سلطان محمد به وعظ و روایت ح...
خاقانی شروانی | حسن انوری خاقانیِ شِرْوانی، از شاعران بزرگ زبان فارسی که در قرن 6 ق/ 12 م می‌زیسته، و در همۀ دورانهای پس از آن، از اعتبار خاصی برخوردار بوده است. از قدما عوفی در لباب ‌الالباب گزارش می‌کند: «جماعتی برآن‌اند که شیوۀ سخن بر خاقانی ختم شده است» (2/ 221) و حمدالله مستوفی می‌نویسد: «به طمطراق طرز شعر او تا غایت مانند او کس ...
خراسانی، سبک | حمیدرضا شایگان فر خُراسانی، سَبْک، ویژگیهای مشترک فکری، زبانی و ادبی در نظم و نثر فارسی دری از ابتدای ظهور (میانۀ سدۀ 3 ق / 9 م) تا پایان سدۀ 5 ق / 11 م.
خسروانی | فرهود صفرزاده خُسْرَوانی، سخنی آهنگین و نوعی شعر هجایی کهن، با وزن نامنتظم غیر عروضی، که در عصر ساسانیان و به‌ویژه در دربار خسرو پرویز، توسط رامشگران، همراه با موسیقی، خوانده می‌شده است.
خسرو انوشیروان | پریسا سنجابی خُسْرو اَنوشیرَوان، خسرو اول انوشیروان، مشهور به دادگر (سل‍‌ 531- 579 م)، مشهورترین و تأثیرگذارترین پادشاه ساسانی و مورد اشاره‌های بسیار در ادب فارسی.
خراسان | اصغر دادبه , علی بلوکباشی , محمود جعفری دهقی , احمد پاکتچی , مریم فلاحتی موحد , محمدجواد شمس , علی کرم همدانی , حسین پورنادری , جمال احمدی , علیرضا بنی جانی , آمنه یوسف زاده , محمود حسن پور واژۀ خراسان از 3 جزء خُر / خور1، آس، و پسوند صفت فاعلی‌ساز «ـ ان» ترکیب شده است. بخش نخست، تحول‌یافتۀ xwar به معنی «خورشید»، و بخش دوم، از مصدر «آسیدن» به معنی «آمدن، رسیدن» است.
خسروی | بابک بنازاده اردبیلی خُسْرَوی، تخلص چند شاعر: ابوبکر محمد سرخسی، فرزند علی (سدۀ 4 ق / 10 م)، اندیشمند پارسی‌گو و عربی‌سُرای خراسانی. با‌خرزی
خسرو و شیرین | اصغر دادبه خُسْرو و شیرین، دومین مثنوی از مثنویهای پنج‌گانۀ (= پنج‌گنج) نظامی گنجه‌ای، که پس از مثنوی مخزن‌ الاسرار (ه‍ م) سروده شده است.
خط* |
خطایی | ناهید دادبه خَطایی، تخلص چند شاعر: 1. خطایی صفوی، شاه اسماعیل (سل‍ 905-930 ق / 1500-1524 م)، از شاعران سدۀ 10 ق / 16 م، پسر سلطان حیدر و بنیان‌گذار سلسلۀ صفوی
خلاصة الأشعار* |
خلاصة الحوادث | علی میرانصاری خُلاصَةُ ‌الْحَوادِث، نخستین روزنامۀ «یومیۀ» ایران که هفته‌ای 5‌ روز (به‌ استثنای روزهای جمعه و یکشنبه)، در تهران با حروف سربی چاپ و توزیع می‌شد.
خاوری | مهدی نمازی خاوَری، تخلص، نام یا لقب چند شاعر پارسی‌گوی. 1. خاوری شیرازی، میرزا فضل‌الله، فرزند عبدالنبی حسینی فرزند میرزا ابوالقاسم شریفی حسینی شیرازی از بزرگان سادات شیراز، و برادر بزرگ‌تر میرزای راز، از شاعران و فضلای سدۀ 13 ق / 19 م.
خدای نامه | روزبه زرین کوب خُدایْ‌نامه، عنوان کتابی به زبان فارسی میانه (= پهلوی) از روزگار ساسانیان که تاریخ ملی ایران را شامل می‌شده، و نزد ایرانیان باستان گزارشی پذیرفته‌شده از تاریخ ایران و جهان محسوب می‌شده است.
خلیلی | علی کاتبی خَلیلی، خلیل ابراهیم بیگ (810 ؟-890 ق / 1407- 1485 م)، شاعر صوفی‌مشرب دورۀ ادبیات دیوانی عثمانی (سدۀ 7-13 ق / 13- 19 م).
خمسه نظامی | حمیدرضا شایگان فر خَمْسۀ نِظامی، عنوان مشهوری برای پنج‌گنج یا 5 مثنوی پرآوازۀ شاعر نامی ایرانی، حکیم نظامی گنجوی (د ح 614 ق / 1217 م).

ادبیات فارسی

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

ادبیات فارسی

ورود به سایت

ثبت نام