مقاله

من همانند همه مردم به زادگاهم دلبسته‌ام و خوشحالم که در دوران مأموریت فرهنگی پدرم در شهر دوست داشتنی خوی به دنیا آمده‌ام و سال‌های پر از نشاط و شادمانی کودکی و نوجوانی‌ام را به این شهر خوش آب و هوا و همشهریان مهربانم مدیونم. بعدها که از خودِ این شهر به دور افتادم سعی کردم به این دلبستگی‌ام در مسیر باورهای اسطوره‌ای معنایی دیگر ببخشم. به یاد آوردم که شهرها هم می‌توانند «فره» داشته باشند. این نیروی جادویی و آسمانی که نه تنها در وجود هر انسان و هر موجود خوب و زیبا و سودمندی به ودیعه گذاشته شده بلکه شهرها و دِه‌ها و خانه‌ها و درخت‌ها هم می‌توانند فره مخصوص به خود را داشته باشند.

چه درباره این کتاب، چه راجع به شخص ابن‌بطوطه و نیز سفری که ممکن است هر خواننده‌ای به هنگام خواندن کتاب به‌گونه‌ای در آن حضور داشته باشد، بسیار می‌توان گفت. ممکن است کسی قصد کند تا انتهای کتاب، از همان مسیری طی طریق کند و همان‌جایی برود که مؤلف این کتاب، محمدعلی موحد، با هر نیّت و دلیل و مقصد یا مقاصدی سعی داشته است او را همراه کند؛ کس دیگری با چنین نیّت اولیه در همراهی مؤلف، در میانه راه از نیّتش برگردد و از قصد نخستین‌اش انصراف دهد، یا کاملا اتفاقی و به گمان وفاداری، عملا یک سندباد ذهن باشد، سر کلاف را بگیرد و آن را آنجا ببرد که می‌خواهد؛ یا در میان هزارتوهایی سرگردان شود و در هیبت مسافری بی‌کس و تنها، راهی دالان‌های تاریک و بیغوله‌های ذهن شود؛

آنچه درباره این کتاب ضروری است، اینکه علامه شادروان استاد جلال‌الدین همایی به‌درستی کتاب المعجم فی آثار ملوک العجم را موضوع تحصیل تاریخ ایران مرقوم فرموده‌اند؛ چنان که در حوزه‌های علوم دینی اهل سنت کردستان نیز برای همین امر مطالعه و تعلیم می‌شده است، اما شادروان استاد دکتر ذبیح‌الله صفا آن را فاقد جنبه تاریخی و تعلیم و تحصیل آن را در امر انشا و ترسل دانسته‌اند، در حالی که در حوزه‌های علوم دینی که بخش وسیعی از تحصیل را به ادبیات و علوم بلاغت اختصاص می‌دهند و نمونه‌های فصیح و بلیغ در اختیار دارند و در ابتدا به‌ویژه در مدارس کردستان به مطالعه متون بهشتی گلستان شیخ اجل می‌پردازند و در انتهای بخش ادبیات و بلاغه آثار سراج‌الدین سکاکی (۵۵۵ ـ ۶۲۶) و خطیب دمشقی (قزوینی) (۶۶۶ ـ ۷۳۹) و علامه قطب‌الدین شیرازی شارح مفتاح؛ محمود بن مسعود متوفی سنه ۷۱۶ و سعدالدین تفتازانی (۷۱۲ ـ ۷۹۲) که مطول را در شوال۷۸۹ تمام کرده و…۱۷ در دسترس و واجب‌التحصیل است، بعید می‌نماید کتاب المعجم فی آثار ملوک العجم بدین منظور تعلیم و تحصیل شود و درست همان است که استاد همایی فرموده‌اند؛ همچنان که در مدارس علوم دینی کردستان نیز به منظور تحصیل تاریخ خوانده می‌شود و شادروان دکتر صفا نیز خود در جای دیگر در زمره پیروان سبک صاحب جهانگشای جوینی می‌نویسد:

سیره علوی مملو از عدالت قضایی است. روایاتی که از آن حضرت در فقه قضا و اصول قضاوت نقل شده، از یک سو و وقایع و مرافعاتی از مردم که بر آن حضرت عرضه شده و او میان آنان قضاوت کرده یا مراجعات خود ایشان به قضات جهت استیفای حقوق خود، همگی شواهد مستندی بر اهمیت عدالت قضایی نزد حضرت می‌باشد. ایشان عدالت را برای احقاق حق لازم می‌شمرند و تأکیدشان برای اعطای حق به صاحب آن را می‌توان دلیل عمده ایشان به اهمیت عدالت قضایی در اسلام در نظر گرفت. داستان‌های مختلف منقول در مورد ایشان همچون دادن طفل به مادر حقیقی (ر.ک: سیدبن طاوس۱۳۷۰: ۱۸۷-۱۸۶) یا رجوع ایشان به همراه یهودی به قاضی (ر.ک: مجلسی ۱۴۰۳ ج۴۱: ۵۶) مؤید نگرش حقیقی ایشان به مفهوم عدالت می‌باشد. نظام قضایی حضرت مرکّب از اصول کلی قضاوت است که مجموعاً به کمک هم، عدالت قضایی در حکومت اسلامی را تأمین می کنند.

اشاره: نهمین مجموعه درس‌گفتارهایی دربارة ناصر خسرو به بحث و تحلیل «خردورزی از دیدگاه ناصر خسرو» اختصاص داشت که با سخنرانی دکتر غلامرضایی در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. آنچه در پی می آید، بخشهایی از سخنان ایشان است:

مضامین عربی در شعر فارسی برخی از شاعران فارسی نیز از مضامین اشعار عربی در اشعار خود استفاده می‌کردند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نام مهندس سیحون را برای اولین‌بار از پدرم، حاج‌محمدحسن فراستی، شنیدم. او که یک معمار تجربی است و به‌تازگی قدم به ٩٠سالگی گذاشته، هنر و فن معماری را در محضر پدرش در روستایی از توابع شهر خمین یاد گرفته بود. پدربزرگ و جدش هم معمار بودند. او پس از مهاجرت به تهران در ایام جنگ جهانی‌اول به‌مرور بر ابعاد کارش افزود و تبدیل به پیمانکار آرشیتکت‌های نام‌آور تهران شد. در آن زمان اجرای طرح‌های مهندس سیحون برای بسیاری از معماران تجربی و پیمانکاران سنتی اعتبار بزرگی به‌همراه می‌آورد، ولی وی هیچ‌گاه موفق به اجرای طرح‌های مهندس سیحون نشد. او که نقشه‌کشی را هم به‌طور تجربی و با ایستادن بالای سر آرشیتکت‌ها یاد گرفته بود، شب‌ها تا پاسی از شب برای ساختمان‌هایی که می‌ساخت، نقشه می‌کشید و سپس آنها را برای تأیید و به‌منظور گرفتن جواز ساختمان به یک آرشیتکت می‌داد.

سومین سالگرد زنده‌یاد «فریده ماشینی» است. ارزش انسان‌ها به تفکر، اندیشه و اندیشه‌ورزی و تلاش برای عمل به آرمان‌ها و باورهاست. آنچه نوع بشر را از هم متمایز و برتر می‌کند، دانایی و توانایی فکری است. تحقیق و مطالعه، پرسش و پرسشگری و پیگیری مطالبات، آنگاه ارزش مضاعفی پیدا می‌کند که اندیشیدن همراه با نیازهای زمان و مکان باشد و اندیشه‌ای نوین برای برون‌رفت از وضع موجود به‌سمت مطلوب ارائه کند. در این میان اندیشه‌ورزی پیرامون مسائل چالشی، به‌ویژه در ابعاد ملی و بین‌المللی ارزش و اهمیت بیشتری دارد و شهامت و جسارت نواندیشی برای تبیین مسائل چالشی، امری بسیارسخت و درعین‌حال ارزشمند، لذت‌بخش و ماندگار است.

نوشتن درباره شخصیتی که دریای بی‌کران علم و ادب و اخلاق بود، کاری سخت دشوار و حساس است. هرکدام از کسانی که حتی جرعه‌ای از دریای وجودی زنده‌یاد استاد دکتر صادق آئینه‌وند نوشیده‌اند، بی‌شمار حکایت‌ها و روایت‌ها از این شخصیت فرهیخته و کم‌نظیر در سینه دارند. اولین ویژگی شاخص استاد که در نخستین دیدار با ایشان در ذهن و دل می‌نشست، آرامش و متانت، گشاده‌رویی و خوش‌خلقی بود. این ویژگی بی‌تردید از ایمان و اعتقاد به خداوند بزرگ ناشی می‌شد که: «الا بذکرالله تطمئن‌القلوب».

چند روزی است که مخالفان تدبیر و اعتدال، رسانه‌های خود را میدان یورش به دولت کرده‌اند و با انواع و اقسام راه‌ها، حتی ساختن لطیفه و پراکندن آن در فضای مجازی، می‌کوشند مردم را از پشتیبانی دولتی که با زحمت و تحملِ دشواری‌های بسیار بر سر کار آورده‌اند، پشیمان کنند. رفتار توهین‌آمیز برخی از آنها، به‌ویژه با شخص وزیر محترم و کاردان امور خارجه و هیأت باتدبیر مذاکره‌کننده که پیوسته از سوی مقام‌معظم‌رهبری حمایت شده‌اند، مشکوک است و کوچک‌ترین نشانه‌ای از انتقاد سازنده و احیانا ارائه راه‌حل در سخنان ایشان نمی‌توان یافت و همین موضوع به‌مراتب بر شک و تردید نسبت به اهداف و مقاصد آنها می‌افزاید، زیرا هر عاقلی با اندک‌تأمل می‌فهمد که تضعیف سرباز خط مقدم جبهه، با جنگیدن به‌نفع دشمن تفاوتی ندارد.