مقاله

پژوهش و تالیف مقاله مربوط به دوره بازگشت ادبی که از نظر تاریخی نیمه‌نخست عصر قاجار را دربرمی‌گیرد، برعهده من بوده است. این کار درواقع ادبیات ایران در سال‌های پیش از جنبش مشروطیت ایران را بررسی می‌کند. قرار گرفتن پژوهش‌ها و موضوعات گوناگون مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران در کنار یکدیگر، از ویژگی‌های تاریخ جامع ایران است که آن را کامل می‌کند. این پژوهش بزرگ، از نظر سیر ادبی، تاریخی ادبیات ایران را به‌گونه‌ای یک‌جا در اختیار دیگران می‌گذارد؛ این مسأله امتیاز آن به شمار می‌آید.

من یکی از مقالات تاریخ معاصر ایران را در مجموعه پژوهش تاریخ جامع ایران نوشته‌ام. این کار بزرگ به نظرم صرفا روایت تاریخ جهان اسلام و ایران نیست؛ یک مرجع است که با جزییات نوشته شده و نویسندگان بزرگ و شهیر ایرانی و خارجی در تالیف آن بسیار کوشیده‌اند. این اما پایان کار نیست و باید تداوم داشته باشد. نکته‌ای که در این کار، بسیار توجه مرا جلب کرده و ارزشمند به‌نظر می‌آید، وجود مقالات گوناگون درباره دگرگونی‌های تاریخی و تمدنی در همه فلات ایران است. به‌عنوان نمونه یکی از مقالات به منطقه بامیان در افغانستان امروزی اختصاص یافته است؛ محدوده‌ای تاریخی با ارزش‌های بالای تمدنی که می‌دانیم سال‌ها پیش از سوی گروه طالبان در افغانستان آسیب فراوان دید. این مسأله نشان‌دهنده روزآمدی پژوهش تاریخ جامع ایران است.

چرا امام موسی صدر در کشوری غریب، در سنین جوانی و بالأخص طی آن مدت کوتاه به مقبولیت عامه دست یافت؟ چرا شیعیان لبنان ایشان را علی (ع) نامیدند، سنیان عُمرش خواندند و مسیحیان به مسیح (ع) تشبیهش کردند؟

تاریخ‌نگاری کلاسیک که عمر آن در اروپا در اوایل قرن با مکتب آنال به پایان رسید، در ایران همچنان زنده است. در این رشته، پاسخ‌هایی اغلب کلیشه‌ای برای پرسش‌هایی کلیشه‌ای‌تر اصل متن را می‌سازند. درست برعکس تاریخ‌شناسی مدرن که برپایه الگوی آنال و پساآنال در جهان آغاز شد، و پاسخ‌هایی همواره متفاوت برای پرسش‌هایی همیشه گوناگون عرضه می‌کند.

تالیف تاریخ اساطیری ایران برعهده من بوده که حدود ٩٠ صفحه از تاریخ جامع ایران را دربرگرفته است. این بخش به همه موضوعات اساطیری ایران، اهورامزدا، خدایان، حماسه‌ها و شاهنامه‌ها می‌پردازد.

تأملی فیلسوفانه پیرامون «چیستی پول» / چرا انسان نسبت به پول شور و شهوت دارد؟ پروفسور آلن بدیو در حال‌حاضر شناخته‌شده‌ترین فیلسوف فرانسوی معاصر است. او در سال 1937 از پدر و مادری که یکی استاد فلسفه و دیگری استاد ریاضیات بود، به دنیا آمد. سنتز این پدر و مادر را شاید بتوان در فلسفه فرزندشان جست: «هستی‌شناسی‌ای ریاضیاتی مبتنی بر نظریه مجموعه‌ها».

وقتی صفتی به اسمی اطلاق می‌شود به این معناست که کیفیت آن اسم عاریتی و قابل تبدیل است. در این روزها پرده برداری از چهره معاونان طالح شاهد بارزی است برای صفات عارضی، زیرا مُبین آن است که معاونان صالح هم وجود دارند. تاریخ هم گواهی می‌دهد که برخی از صالحانِ تازه به چرخ آمده، به محض شنیدن بوی کباب حقیقت شان را بروز دادند و معلوم داشتند که به صورتْ صالح و به سیرتْ طالح اند.

پژوهشکده مطالعات‌فرهنگی اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بتازگی کتابی با عنوان «علوم‌انسانی از نگاه صاحبنظران» منتشرکرده‌است که در آن، طی گفت‌و‌گوهایی با پنجاه نفر از بزرگان علوم‌انسانی، از ناکارآمدی علوم‌انسانی در جامعه معاصر ایران خبر می‌دهد. کمابیش گفتمان غالب درباره علوم‌انسانی و اجتماعی در ایران امروز، این بوده و هست که این علوم سودمند و کارآمد نیستند.

ونیز شهری بود زیبا و پر از رنگ و تنوع٫ بندری بود که دسترسی‌اش به دریا، آزادی و گوناگونی مشاغل را به ساکنان خود که از نژادها و مذاهب مختلف در آن جمع شده‌اند، عرضه می‌کرد. تاجران موفق و مرفه و نیز با بهره‌گیری از وفور مظاهر حیات، شیوه‌های شرق و غرب را درهم آمیخته، در تنعم و تعیش زندگی می‌کردند. به این مزایا باید خورشید تابناک ایتالیا را نیز افزود که لذائذ ونیز را دوچندان می‌کند.

در بحث آفرینش در کتاب «سرانجام» نخستین آفریده، «پیر خرد» است که سرسپردن به او از واجبات شمرده می‌شود و ذره او در هر زمان در سیمایی متجلی می‌گردد که در آیین مزدیسنا «فرشته خرد» گفته می‌شود. در بینش علویان (یارسان) خرد (پیر خرد) در آفرینش جهان مؤثر و عامل اصلی و منشأ ایجاد موجودات است؛ به ویژه زمانی که «خرد» موجب حرکت اجرام فلکی و ایجاد زمان (زروان) می‌شود و هفت ستاره (امشاسپندان = هفتن) بر دوازده صور فلکی منطقه‌البروج مسلط و چیره‌اند و سرنوشت آدمیان را بر طبق خرَد او رهنمون می‌آیند و قلم می‌زنند و به وی پاداش می‌رسانند که علویان (یارسان) عدالت و آزادی را نتیجه این حرکت و نظارت می‌دانند و در پاسخ چرایی آن، بر اینند که عدالت را باید از دقایق فلکی و اجرام سماوی و ژرفای طبیعت کهنسال جهان دریافت که هیچ تبعیضی در نور و طلوع و غروب و فصول و طراوت و موجودات آن نیست.