مقاله

برگردان و مقدمه: ناتالی چوبینه: نگارنده این مطلب یکی از چهره های برجسته جهانی در عرصه پژوهش های ایران شناسی، به ویژه زبان شناسی ایران باستان، است. معرفی مختصر این چهره در پایان هردو بخش ارائه شده، اما در این نقطه آغازین اشاره ای به روش شناسی کار او خالی از اهمیت نیست. کمبود داده ها و دانستنی های یقین آور در رابطه با تاریخ و فرهنگ ایران باستان، که به طور عمده ریشه در عدم دسترسی به بخش عمده ای از شواهد نوشتاری و مادی ای دارد

ارائه مجموعه آثارى از استاد زنده‌یاد رضا مافى در گالرى شکوه سبب شد چشم‌ها بار دیگر براى دیدارى عمیق‌تر از این هنر معنوى، شست‌وشو یابد. آنچه پیش از این از مافى ارائه می‌شد تک اثرهایى در حراجى‌هایى مانند تهران، کریستیز، بونامز و... یا معدود نمایشگاه‌هاى گروهى بود که براى نسل نوظهور مجال مناسبى براى دقت در ظرافت‌هاى بى بدیل یک استاد مسلم نقاشیخط ایرانى نبود.

سنگ و چوب و در و دیوار و سقف و خشت و کلوخ و پرنده و چرنده و درنده و آسمان و ستاره و شب و خواب و مهتاب و دیگر مظاهر و موجودات طبیعت در شعر مولوی سخن می‌گویند، حرکت می‌کنند، می‌شنوند و می‌فهمند و وسیله‌ای قرار می‌گیرند برای ارائه اندیشه‌ها و آموزه‌های او که جملگی نتایج اخلاقی و حکمی و فلسفی و آموزشی و عرفانی در بر دارد:

نظریه ریاضت‌گرایی (Asceticism): بر مبنای این مکتب که می‌توان آن را زهدگرایی نیز نامید، آرامش و سعادت با سرکوب خواهشهای نفسانی و به مدد وارستگی و آزادی از تعلق فراهم می‌آید. ریاضت‌گرایان که «مرد میدان رضایند و تسلیم نیز قضا»،۱ در نفی نفس و هواهای آن و نیز در گرایش به لذات روحانی به اپیکوریان می‌مانند.۲ریاضت‌گرایی خود به دو مکتب تقسیم می‌‌شود: مکتب کلبیان و مکتب رواقیان:

امروزه نظریات زیادی درباره بازنمایی مطرح شده که در آنها بازنمایی صرفاً تقلید محض از شئ نیست، بلکه اساساً معنای «عین خود شئ» در درون خود دارای تناقض (پارادوکس) است؛ برای مثال گامبریج معتقد است که کپی کردن صرف، تقریباً غیر ممکن است، اگرچه استفاده از دوربین یا مدل قدیمی‌تر آن، دوربین آبسکیورا۲۲ امکان آن را تا حدی فراهم می‌کند. کارول معتقد است از آثار افلاطون برمی‌آید که نقاشی کردن از شئ، چیزی مانند تشکیل تصویر در آینه است؛ بنابراین شباهت به عنوان شرط لازم برای بازنمایی در نظر گرفته شده است (Carroll, 2002).

نگاه هنرمندانه به اشیا و رخدادهای پیرامونی، تنها بازنمود تصویر موجود آنها نیست، بلکه خلق تصویری ممکن از زاویه‌ای تازه و غیرمعمول است؛ شکلی از دیدن که اگر با فلسفه در ‌هم بیامیزد، دنیایی جدید را به تصویر می‌کشد و شناختی تازه از هویت عناصر و پدیدارهای جهان اطراف به دست می‌دهد و درست در همین ملتقاست که جوهر شعر آفریده می‌شود. «سپرده به زمین» داستانی هستی‌شناسانه و فلسفی است که در زمینه‌ای روان‌شناسانه و با بیانی شاعرانه خلق شده است. مرگ و زندگی، پیری و کودکی، ماندن و رفتن، زمستان و تابستان موتیف‌هایی هستند که نویسنده با در‌‌هم‌تنیدن آنها در عینیت و ذهنیت شخصیت‌های داستانش تقابل بودن‌‌و‌‌نبودن را به خواننده القا می‌کند.

نیکوکاری و دستگیری از همنوعان در اندیشه و منش ایرانیان از دیرباز جایگاهی ویژه داشته است. اهمیت پرداختن به این امور اما در زمانه یا دوره‌ای که تصویر کلی زندگی مردم، غم‌زده و فلاکت‌بار است، دو چندان می‌شود. تصویر کلی ایران در روزگار قاجاریه که از پس تزلزل حاکمیت، مسأله جانشینی و هجوم‌های خارجی قد برمی‌افراشت و خود نیز از کاربرد زور و خشونت پرهیز نداشت، سیمایی است که با فقر و تنگدستی و خرابی شهرها و روستاهای بسیار شناخته می‌شود.

حکومت صفویان که از جریانی فکری و مذهبی ریشه گرفته و با گذر از سه دهه پیشینه اندیشه‌ورزی پر و بال گرفته بود، در اواخر عمر خویش، به بحران‌هایی درونی و بیرونی دچار شد. این بحران‌ها زمانی که با نارضایتی و شورش دسته‌ای از مهاجمان افغان همراه شد، طومار عمر این حکومت و چهره‌های اسطوره‌ای آن را درهم پیچید. قدرت صفوی در زمان شاه سلطان حسین، با نارضایتی افغانان و حمله غلزاییان به اصفهان در ١١ محرم ١١٣٥ قمری فرو ریخت و به افغانان منتقل شد. شاه صفوی بدین‌ترتیب تاج‌اش را به محمود افغان بخشید. محمود برای تصرف دیگر شهرها و نواحی ایران بسیار کوشید.

وقف‌نامه‌ها چه اهمیتی برای تاریخ ما دارد؟ جنبه اقتصادی، حقوقی، معماری، هنری و سیاحتی موقوفات، البته اموری است که در جای دیگر باید به آنها پرداخت. آنچه از نظر تاریخی در اساس وقف نهفته است به انگیزه واقفان برمی‌‌گردد. کسانی‌که در گذر زمان، مالی را وقف کرده‌‌اند، بیشتر دو انگیزه مورد نظرشان بوده است

فردوسی نیز تصویر را وسیله‌ای قرار می‌دهد برای القای حالت‌‌ها و نمایش لحظه‌‌ها و جوانب گوناگون طبیعت و زندگی آن گونه که در متن واقعه جریان دارد؛ به‌ویژه تصویرهای زمینه‌‌‌ساز حرکتی پرشتاب که صحنه‌های حماسی و نشان از تخیل زنده و پویای شاعر دارد: