مقاله

آنچه در ادامه می آید خاطراتی از اکبر ثبوت به یاد استاد احمد منزوی است که در مراسم چهلمین روز درگذشت آن استاد فقید بیان شد. هفتاد سال با احمد منزوی خویشاوند بودم و بیش از 40 سال از خدمات علمی ایشان استفاده کردم و در کنار ایشان به کارهای علمی پرداختم. شش سال نیز با ایشان در مرکز تحقیقات فارسی پاکستان همکار بودم.

چهره‌ی بارز هرمنوتیك معاصر كسی نیست جز فیلسوف آلمانی، هانس-گئورگ گادامر (۲۰۰۲-۱۹۰۰). كتاب او Wahrheit und Methode (حقیقت و روش) منتشره به سال ۱۹۶۰ كه «تجدید حیاتی است در اصطلاح هرمنوتیك و سنّت درازدامنش»، از نظر خود او «به دنبال فراهم ‌آوردن یك دستورالعمل برای راهنمایی در فهم نیست....چه برسد به تدارک دیدن یك نظام قواعد برای شرح شیوه‌های روش‌شناختی علوم انسانی.»[۱] پس نباید این سوءتفاهم پیش آید كه عنوان این كتاب، كوششی است در راه ارائه‌ی روشی برای كشف حقیقت. بلكه به راستی هر روشی تقریبأ به یقین، به چیزی در تناقض با حقیقت منتهی می‌شود؛ حداقل با حقیقتِ علوم انسانی كه نمی‌توان آن را به فرمول‌ها محدود کرد.

می‌كشد طعم مرگ هر زنده/ جز خداوند حی پاینده استاد ابوالحسن نجفی دیروز (دوم بهمن) پس از یك دوره بیماری در مجموع كوتاه و شاید دو ماهه به جاودانگی پیوست. منظور از جاودانگی یكی جاودانگی فرهنگی و دیگری جاودانگی اخروی است كه جزو اعتقادات ادیان الهی و به‌ویژه اسلام است. تمام اهل قلم كتاب شادروان نجفی را می‌شناختند. حدود ١٥ تا ٢٠ جلد كتاب و بیش از ١٠٠ مقاله طی ٦٠ سال كار فرهنگی‌ از استاد نجفی در دست است. مرحوم نجفی مترجم بزرگی بود و شاهكار ایشان ترجمه «خانواده تیبو» از روژه مارتن دوگار در چهار جلد بود.

هانتینگتون در سال ١٩٩٣/١٣٧٢ با مطرح كردن تئوری برخورد تمدن‌ها، مهم‌ترین خطر پس از پایان جنگ سرد را برخورد دو تمدن اسلامی و غربی (مسیحی – یهودی) دانست. پس از آن، خیلی‌ها، این نظریه را دشمن‌سازی موهوم برای غرب خواندند و برخی نیز مانند آقای خاتمی با طرح نظریه گفت‌وگوی تمدن‌ها به مقابله با اندیشه هانتینگتون برخاستند. چند سال بعد، عملیات١١سپتامبر٢٠٠١/٢٠ شهریور ١٣٨٠ توسط القاعده و حملات امریكا به دو كشور اسلامی افغانستان (۱٥مهر ۱۳۸۰ /۷ اكتبر ۲۰۰۱ میلادی) و عراق (٢اسفند ١٣٨١/٢٠ مارس ٢٠٠٣) نشان داد كه ظاهرا عناصر تندروی این دو تمدن به پیشواز نظریه هانتینگتون رفته و جنگی را كه هر دو سو (جورج بوش و بن‌لادن) ادامه «جنگ‌های صلیبی» می‌نامند، آغاز كرده‌اند.

استاد «ابوالحسن نجفی» از برکشیدگان جریان ادبی مکتب اصفهان بود که در اوایل 1330 آغاز شد و در اواخر دهه 1340 به اوج رسید. ایشان از بنیانگذاران جُنگ اصفهان بود و در میان حلقه ادبی‌ای که اکنون هوشنگ گلشیری، محمد حقوقی و احمد میرعلایی، از آنان دیگر در میان ما نیستند، همواره سَر بود و به نوعی آموزگار آنان محسوب می‌شد، هرچند اختلاف سنی زیادی با برخی از آنان نداشت.

روانشاد «ابوالحسن نجفی» را که وجودی قابل و ارزشمند برای فرهنگ ایران بود از 65 سال پیش می‌شناختم. نخستین دیدار به سال 1329 برمی‌گردد که ایشان دانشجوی زبان فرانسه بود و در بعضی کلاس‌ها مانند کلاس دکتر هوشیار و سعید نفیسی همکلاس بودیم و ارتباط داشتیم. سپس ایشان انتشارات نیل را پایه گذاشت و در آنجا هم با هم، همکاری داشتیم.

درباره «ابوالحسن نجفی» که ظهر دیروز درگذشت «ابوالحسن نجفی» - که رحمت خدا بر او باد - زبان‌شناسی عمیق و دقیق بود که با ادبیات انس داشت. در میان زبان شناسان می‌توان‌ آنانی را سراغ گرفت که در فرانسه، انگلیس یا امریکا درس خوانده‌اند اما کمتر با زبان فارسی کلاسیک آشنایی دارند. برخی دیگر از قشر زبان شناس هم هستند که اگرچه متون کلاسیک فارسی را می‌شناسند ولی با ادبیات انس ندارند.

آثار کاغذى تاریخى- فرهنگى (کتب، نسخ خطى، مدارك تصویرى، اسناد) از مهمترین مواریث فرهنگى هر کشور هستند. بدون شک اسنادتاریخى جایگاه ویژه اى دارند، زیرا بسته به نوع سند، شرایط حقوقى، شرایط ملکى، اوضاع فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى هر دوره از حکومت ها، روشن تر بر ما نمایان مى گردد. لذا باید بیشتر به آنها توجه نمود و جهت حفاظت و نگهدارى آنها،گام هاى محکمترى برداشت.

سفر به کعبه در نزد ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد كه چندان كه باید به آن پرداخته نشده است. آثار مکتوب سفرنامه‌ای، فرهنگی ارزشمند به نام ادبیات حج را پدید آورده است که یکی از منابع پژوهش در تاریخ و جغرافیا و ... است. ادبیات حج از نگاه سیاسی و اجتماعی و فرهنگی نیز دارای اهمیت فراوان است. رهاورد سفر با فرهنگی شیعی و گذر از سرزمین های گوناگون با آداب و رسوم دیگر و رویارویی با سختی ها و گرفتاری های راه حج اهمیت این سفرنامه ها را دوچندان کرده است.

پدرام خسرونژاد به طرح موضوعی جدید در زمینهٔ برده‌داری در ایران پرداخته و برای این منظور از آرشیوهای عکس، متون مختلف و مصاحبه‌ها استفاده کرده است. فروش بردگان آفریقایی در خلیج فارس به پیش از دوران اسلام باز می‌گردد. در متون قرون وسطی به طور پراکنده اشاره شده که بردگان به عنوان خدمتکار، محافظ شخصی، سرباز و ملوان در خلیج فارس از جمله جنوب ایران به کار گرفته می‌شدند. این امر تا مدت‌ها ادامه یافت و شکل آن در طی قرون متمادی دچار تغییر شد.