مقاله

سید جواد طباطبایی را، به گواه آثار پرشمار و پرمایه‌اش، به جرات می‌توان پایه‌گذار تاریخ‌نگاری اندیشه سیاسی در ایران خواند. تاریخ‌نگاری اندیشه، بنا به دلایلی که ذکر آنها در این یادداشت مختصر نمی‌گنجد، هیچ‌گاه در ایران به‌جد گرفته نشد و حتی در دوران معاصر که انتقال بخشی از اندیشه جدید غربی از مجرای ترجمه به زبان فارسی میسر گشت، این حوزه مطالعاتی همچنان کمابیش مغفول و مهجور مانده است. البته آثار پراهمیتی از نظریه‌پردازان برجسته و همچنین برخی از تاریخ‌های اندیشه و فلسفه، عموما از زبان انگلیسی به زبان فارسی برگردانده شده است

چکیده: اکثر هنرمندان بزرگ از دوران کهن تا کنون به ارزش های بصری خط و الفبا توجه داشته اند و خط و الفبا را به عنوان بین احساسات و اندیشه های بشری و انتقال حالات روحی و روانی خویش با ثبت آن در کتیبه های گوناگون به نمایش گذارده اند. از این رو در این مقاله ابتدا به تعریف سنگ نبشته و کتیبه می پردازیم و پس از آن ضمن معرفی برخی از کتیبه های مهم ایران در مورد برخی از کتیبه ها ی مشهور پیش از اسلام، به نقش و جایگاه کتیبه و کتیبه نگاری در جهان اسلام اشاره خواهد شد.

شعر حافظ هنر است و هنر در هر زمان و از جانب هركس می تواند تفاسیر و برداشت های متفاوت داشته باشد. برداشت های متفاوت موسیقی شناسانه از مفاهیم كاربردی حافظ، كه با لایه های چندگانه ایهام و استعاره و كنایه همراهند، همین حالت را دارد. موضوع شعر حافظ با موضوعات زیبایی شناسانه موسیقی ایرانی تداخل پیدا كرده و با توضیح تاریخ و فلسفه و فلسفه تاریخ آمیخته شده. مفهوم موسیقی، گاه از جبرسرنوشت، گاه از پادزهرشادیانه زندگی، گاه از رخدادهای حیرت آور تاریخ و گاه هم همراه ساقی از "سر اختران كهن و سیر ماه نو" سخن می گوید.

ما برای تشریح مقاله «عصرِ تصویرِ جهان» نـخست بـه بـررسی بخشی از کتابِ شی‌ء‌ چیستِ؟‌ هایدگر‌ که در سال ۱۹۶۲ بـه آلمـانی و در سال ۱۹۶۷ به‌ انگلیسی‌ منتشر شد، می‌پردازیم؛ این بخش در گزیده آثار هایدگر نیز که در سال ۱۹۷۸ به انگلیسی‌ منتشر‌ شده،‌ تـحت عـنوان «عـلم مدرن، متافیزیک و ریاضیات» گنجانیده شده است. (اصل این‌ کتاب‌ بـه‌ سخنرانیهای هایدگر به سال ۱۹۳۵ بازمی‌گردد.)

اول اینکه به نظر من هرگز و با هیچ نقدی نمی‌توان علت زیباییِ آثار ادبی را به‌طور کامل توضیح داد. تنها کاری که در این زمینه از عهده منتقدان برمی‌آید این است که دربارۀ زیباییِ آثاری سخن بگویند که زیبایی‌شان قبلاً مسجّل شده باشد! پس ابتدا باید معلوم بشود شعری زیباست (یعنی به‌واقع شعر است)، تا بعد منتقدان بتوانند در‌بارۀ زیبایی آن (یا «شعریّت» آن) داد سخن بدهند و آن را به طریقی توجیه کنند. قاعده کلی در علوم ادبی نیز این‌گونه است که ابتدا شاعرها شعرشان را می‌گویند و بعد دانشمندانِ علوم ادبی، مباحث خود را از رویِ شعرهایِ آنها استخراج می‌کنند و عرضه می‌دارند.

در مقایسه با منظومه‌های فقهی شیعی به زبان عربی، و در مقایسه با منظومه‌های فقهی فارسی که به روش اهل سنت سروده شده، منظومه‌های کمتری به زبان فارسی با محتوای فقهی می‌توان یافت که به روش شیعی سروده شده است. این مسئله ناشی از آن است که در میان جوامع فارسی زبان، دست‌کم تا دوره صفویه، مذاهب اهل سنت غلبه و انتشار بیشتری داشته است و علما و فقهای شیعه نیز آثار خود در زمینه فقه و اصول را همواره به زبان عربی می‌نگاشته‌اند.

نقدی بر مقایسه روانکاوی لکانی با عرفان و شعر ایرانی بیشترین سهم ما از تولیدات فکری غرب در زمینه‌های مختلف، در غیاب نظام آکادمیک و تولید علم درخور، ناچیز بوده که از رهگذر کوشش‌های فردی و فرایندهای نامنظم بدون پشتوانه‌های نظری لازم به ‌دست رسیده است. اغلب آنچه اکنون در دسترس است محصول کوشش‌هایی فردی بوده که بخشی از آن را مفتخرانه «ماجراجویی‌های فکری» نامیده‌اند، ماجراجویی‌ها و ذوق فردی که گاه با خلاقیت‌هایی نیز توأم بوده، اما اغلب چون در مقوله‌ی «ماجراجویی» گنجیده، شریطه‌ی خود را نشناخته و مقلدانه و بدون توجه به وضع تاریخی ایران بوده است، به آشفتگی فکر دامن زده‌اند.

مترجم: محمد غفوری / مارشال هاجسن که پژوهشی ماندگار درباره تاریخ اسلام با عنوان امر شگرف اسلام[1] نگاشته است، پیدایش تجربه و آموزه‎های صوفیانه را به مثابه یکی از سه جنبه مهم سازنده در آنچه که وی «تمدن اسلامی‎وار»[2] می‎نامید می‎دانست (دو جنبه دیگر از نظر وی عبارت بود از نظامی‎شدن اقتدار سیاسی و اعلان شریعت به مثابه بنیادی برای مناسبات حقوقی و اجتماعی).[3] در اواخر دوره میانه، تصوف حضوری آشکار در هر شهر یا روستای اسلامی داشت و صوفیان در بسیاری از سطوح جامعه اسلامی حاضر بودند. با این حال اگر قرار باشد نگاهی به پس افکنیم و به سده‎های نخستین تاریخ اسلام بنگریم، بسیار به‌ندرت می‎توانیم شواهدی را بیابیم دربارۀ افرادی که با توصیف شناخته‌شده از «صوفی» همخوانی داشته باشند.

اولین ردّ پایی که از «سید ضیاءالدین» در عرصه سیاست مشاهده می‌شود، در آخرین روزهای نهضت مشروطیت است. او همه‌روزه در مسجد جامع تهران، با حضور طبقات مختلف اجتماعی جلسات باشکوهی تشکیل می‌شد، شرکت می‌کرد. و سپس در گیرودار پیروزی انقلاب مشروطیت رهسپار شیراز گردید. در شیراز بود که مشروطیت به پیروزی رسید و حکومت مشروطه اعلام شد. با پیروزی مشروطه از فضای باز سیاسی استفاده کرد و در هفده سالگی به انتشار روزنامه اسلام و سپس به طبع روزنامه ندای اسلام دست یازید. به موازات انتشار این دو روزنامه به نگارش رسالاتی در زمینه مسائل سیاسی پرداخت

جامعه ما (چه د‌‌‌‌ر سطوح نخبگان و چه د‌‌‌‌ر سطح عامه) از مبانی و مهارتهای گفتگویی متناسب برخورد‌‌‌‌ار نیست و به همین سبب د‌‌‌‌ر موقعیت‌های مختلف و د‌‌‌‌ر سطوح گوناگون، د‌‌‌‌چار ضعف د‌‌‌‌رگفتگوست. از گفتگو د‌‌‌‌ر د‌‌‌‌رون نهاد‌‌‌‌ خانواد‌‌‌‌ه تا گفتگو بین گروه‌های اجتماعی و همچنین بین جامعه و حکومت و د‌‌‌‌ر حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و حتی اقتصاد‌‌‌‌ی، می‌توان شواهد‌‌‌‌ معتنابهی را یافت که نشان می‌د‌‌‌‌هد‌‌‌‌ جامعه ما از روزنه‌های کافی برای ارتباط با یکد‌‌‌‌یگر برخورد‌‌‌‌ار نیست.