مقاله

«مبانی حقوق بشر»در خطبه حضرت زهرا(س) اقسام آگاهی‌هایی که ممکن است بشر بی‌واسطه یا با واسطه به آنها دسترسی داشته باشد چهار قسم است؛ «آگاهی حسی»، «آگاهی عقلی»، «آگاهی عرفانی» و «آگاهی وحیانی».این قسم چهارمِ آگاهی است که انسان‌ها به واسطه انبیا و جانشینان بر حق آنان می‌توانند از آن بهره گیرند. چون این نوع آگاهی مقدمات و مبادی خاص خود را می‌طلبد و دریافت و محصولات آن وقتی که در قالب الفاظ و کلمات بشری در می‌آید نیازمند تفسیر و تبیین برای سایر انسان‌ها است.از منظر منطق و معارف شیعی، اهل بیت پیامبر اکرم(ص) و از جمله حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا(س) مفسران کامل معارف وحیانی و آیات قرآنی هستند و خطبه غرا و ماندگار ایشان از جمله مواریث علمی آن حضرت است که در حوزه «تفسیر معارف وحیانی» تعریف می‌شود.

توده مردم همان مردمانی‌اند که بدون وابستگی به فرادستان جامعه و دلبستگی به جاه و مقام‌های آنان در جوامع انسانی زندگی می‌کنند. این توده مردم، نه در شمار فرودستانند، نه در گروه فرادستان؛ بلکه میان این دو گروه بوده و با آگاهی و دلبستگی که به جان، مال و میهن خویش دارند در برابر یورش‌ها، شورش‌ها و حملات بیگانگان چون کوه می‌ایستند. آنها در گیرودار و آمد و رفت حکومت‌ها همراه نیمه راه نیستند و به آن کس که دل ببازند، عاشقانه جان و مال خویش را در طبق اخلاص می‌گذارند. آنان سر به داران روزگارند، عاشقان و دلباختگان‌اند که در برابر عشق راستین خود جان بر کف‌اند و به این دلبستگی‌ها می‌بالند و می‌نالند و می‌مانند و گاه می‌میرند.

زمان و مكان حضور علویان و اندیشه‌های شیعی در اقصی نقاط جهان، نقش مهمی در توسعه و استقرار اسلام و مسلمانان در آن مناطق دارد. یكی از عوامل مهم ظهور و انتشار پیروان علوی و افكار شیعی، زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی لازم، در مناطق مختلف جغرافیایی بوده است و گرچه اندلس ، از سرزمین‌های تحت نفوذ اسلام، از این موضوع مستثنا نیست ، باید اذعان كرد كه در این منطقه، نه تنها بستر مناسب برای شیعه و علویان مهیا نگردید ، بلكه برخی عوامل رشد و شكوفایی و تثبیت اندیشه‌های سیاسی و مذهبی علویان را در اندلس ، در مقایسه با سایر مناطق ، با موانع جدی روبه‌رو كرد.

فرقه اسماعیلیه در نیمه دوم قرن دوم هجری، براساس اعتقاد به امامت اسماعیل، فرزند امام جعفر صادق(ع)، شكل گرفت. اسماعیلیان در خصوص مهدویت عقاید خاصی مطرح كردند؛ اسماعیل، نخستین كسی بود كه آنان به عنوان مهدی موعود و امام هفتم معرفی كردند؛ هر چند اكثریت اسماعیلیان به مهدویت محمد بن اسماعیل معتقد شدند و او را امام هفتم و پایان دهنده دور ششم دانستند. به طرفداران این اعتقاد «قرمطی» اطلاق شد. قرمطیان در ابتدا و برای مدت كوتاهی به مهدویت احمد بن محمد بن حنفیه گرویدند و سپس به مهدویت محمد بن اسماعیل بازگشتند.

امیر نصر بن احمد بن اسماعیل سامانی (حکومت: 301 – 331)، در یکی از مجالس بزم خود، پس از شنیدن خبر غلبۀ ابوجعفر بن احمد بن محمد بن خلف صفاری، حاکم سیستان، بر ماکان بن کاکی، به رسم آن دوره، جام خود را بر می گیرد و بزرگان مجلس را صلا می دهد که پیروزی ابوجعفر را با نوشیدن مِی درود گویند. رودکی هم قصیده ای در نود و چهار بیت می سراید و برای آن امیر می فرستد و ده هزار دینار صله می گیرد. بیست و دو بیت تشبیب این قصیده، که به «مادر می» معروف شده، دربارۀ شراب، سیزده بیت پس از آن وصف مجلس بزم و ابیات دیگر آن مدح امیرابوجعفر است.

ساعدی در سن 17 سالگی همزمان با سه روزنامه همکاری می کرد. بعد از آن نیز در سال های 56 تا 58 دوباره به روزنامه نگاری روی آورد. موضوع اصلی روزنامه ها نوشتن اتفاقات به روز جامعه است. ممکن است نویسنده ایی خودش را درگیر زندگی روزمره یا مسائل حاد جامعه نداند، در نتیجه او نوشتن در روزنامه ها را نپسندد. همان طور که می دانیم نویسندگان متخصص نوشتن در سبک ژورنالیسم را دون شخصیت خویش می دانند. در اینجا ضمن پرداختن به روزنامه نگاری های ساعدی، این نکته هم مورد توجه بوده که چه چیز باعث می شود بین نوشتن مسائل حاد جامعه و تخصصی نوشتن یا توجه به ذهنیت، دوپاره گی به وجود بیاید.

موضوع سخنرانی من درباره‌ی کتاب تحریر و الاصول الهندسه و الحساب بزرگ‌ترین و جامع‌ترین و مهم‌ترین کتاب درسی هندسه در تاریخ ریاضیات دوره‌ی اسلامی است. ما در حوزه‌ی علمیه‌ی قم از اواخر سال ۸۶ و اوایل ۸۷ در محضر استاد بزرگوار حاج‌آقا نائیجی شروع به تحصیل این کتاب کردیم و در مدت ۴ سال این کتاب را خواندیم و تصحیح کردیم و شرح نوشتیم؛ این جزوات شرح ما بر تحریر اصول اقلیدس است. اصل کتاب یک چاپ سنگی از کتاب در حدود ۲۰۰ صفحه است، این کتاب مشتمل بر ۱۵ مقاله است که ۱۳ مقاله‌ی آن از شخص اقلیدس است و دو مقاله‌ی آخر از شاگردان ایشان است که بعداً به کتاب اضافه شده است. خواجه‌ی بزرگوار ما نیز در سال ۶۴۵ قمری هر ۱۵ مقاله را تحریر کردند و پس از آن مورد اعتنای حلقه‌ی اول شاگردان ایشان، علامه قطب‌الدین شیرازی و دیگران قرار گرفته است و ترجمه‌ها و شرح‌ها و تکذیبات و تعلیقات بر این کتاب رفته است.

درافتادن با امیال فطری و غریزی انسان‌ها و تبدیل کردن ارضای نیازهای غریزی به جُرمهای دینی و سیاسی: در انسان تعدادی میل غریزی و فطری وجود دارد مانند میل به خواب، میل به امنیت، میل جنسی، میل خوددوستی، میل آزادبودن، میل پرستش و عشق‌ورزی، میل بچه‌دار شدن و نظایر آنها. در یک جامعه استبدادی غالباً این میل‌های غریزی نادیده گرفته می‌شود و ارضای آنها به شکل جرمهای ایدئولوژیک یا سیاسی درمی‌آید؛ برای نمونه در رمان ۱۹۸۴(از جُرج اُرول) می‌بینیم که حزب حاکم، ازدواج را به شکل یک جرم سیاسی درآورده است و افراد از سویی به طور ذاتی خواهان این موضوع هستند و از سوی دیگر سیستم حاکم اجازه نمی‌دهد که این میل به طور آزادانه و معقول ارضا شود. در دیوان حافظ نیز می‌بینیم که محتسب به خاطر شرابخواری مردم را تنبیه می‌کند، ولی خود سخت شراب‌باره است

مرحوم ایرج افشار نویسنده، پژوهشگر، ایران‌شناس و نسخه‌شناس پرآوازه، سال ۱۳۰۴ در تهران زاده شد. پدرش محمود افشار از شخصیت‌های فرهنگی دوره معاصر بود که پس از به پایان تحصیل در مقطع دکتری در سال ۱۳۰۰ به کشور بازگشت و مدتی در مدرسه علوم سیاسی به تدریس تاریخ پرداخت. زمانی که مرحوم علی‌اکبر داور مسئولیت وزارت فواید عامه را پذیرفت، او را به همکاری دعوت کرد و ریاست مدرسه تجارت را به وی سپرد که او نیز در تنظیم برنامه‌های آن مدرسه (مطابق با مدارس جدید در جهان) بسیار موفق عمل کرد. ضمناً محمود افشار در کار نویسندگی و روزنامه‌نگاری هم انسان موفق و خلاقی بود و در انتشار نشریه‌ای فرهنگی به خوبی عمل کرد.

نزدیک به هفتاد و پنج سال از تأسیس بغداد توسط منصور عباسی می گذشت که یکی از جانشینان او به نام ابو اسحاق معتصم بالله سیاست انتقال دارالخلافه را در دستور کار خود قرار داد و بغداد را که تا آن زمان از حیث سیاسی و فرهنگی به جایگاه بی بدیلی در جهان اسلام دست یافته بود وانهاد و مرکز سیاسی خلافت را به شهر نوبنیاد سامرا منتقل نمود. این پژوهش با ژرف کاوی در زمینه هایی که منجر به اتخاذ این سیاست از سوی معتصم گردید، پیامدهای خواسته و ناخواسته ی آن را با تکیه بر داده های تاریخی مورد سنجش و ارزیابی قرار خواهد داد تا از این رهگذر،تصویر روشنی را از کامیابی ها و ناکامی های خلیفه در عملیاتی کردن سیاست یادشده به دست دهد.