مقاله

در تعدادی از فلوس های دوره صفوی و قاجار، نقشمایه ماهی در دوکنار گلی چندپَر ضرب شده است. ترکیبی از این نقشمایه در مُهرهای دوره قاجار نیز مشهود است. این مقاله با هدف پیدایش نماد نقشمایه ماهی آئین مِهر در مُهرها و فلوس ها به مطالعه و تحلیل می پردازد. فرضیه پژوهش: علل پیدایش نقشمایه ماهی در فلوس ها و مُهرهای دوره قاجار موضوع این پژوهش است. مقاله قصد دارد با فرضیه اصلیِ«پیدایش این نقوش با تأثیرپذیری از آئین مِهر» و فرضیه فرعیِ«ارتباط نقشمایه ماهی در فلوس ها با اقلیم مردمانش و در مُهرها با شغل صاحبانش»به مطالعه و سیر تحول این نقش بپردازد.

محمد أرکون و عبدالجبار الرفاعی دو اندیشمند برجسته‌ی حوزه‌ی اندیشه‌ی اسلامی معاصر هستند؛ هریک از این دو شخصیت دارای بینشی جهان‌بینانه و ادراکی هستند، بین نظریه‌ی این دو تفاوت‌هایی گاه تا مرز تناقض وجود دارد، ولی بااین‌حال، نقاط مشترکی نیز مشاهده می‌کنیم، چه‌بسا مهم‌ترین نقاط مشترک میان این دو موضع آنان در قبال دفاع از انسان‌گرایی عربی و اسلامی است؛ این دو شخصیت بخش عظیمی از زندگی و فعالیت‌های فکری خود را معطوف به جست‌وجوی ریشه‌های انسان‌گرایی عربی و اسلامی در فرهنگ و تمدن نموده‌اند و به دنبال راهی برای یافتن دلایل افول و راه‌های بازآفرینی آنان بوده‌اند، به‌طوری‌که محدود به یک دغدغه‌ی دانشگاهی نشده و عمیق‌تر جلوه نموده است، تا اینکه به مسئله‌ی وجود و مأموریت انسان فرهنگی مبدل گشت،

داستان حی ابن یقظان ابوبکر محمد ابن طفیل را مقدمه ای بر فلسفه یا "حکمت" که توسط نام دارترین فیلسوف اسلام، شیخ و استاد، ابو علی سینا عرضه شده است، توصیف می کنند. این داستان برای مقابله با آنچه ابن طفیل تاثیر مخرب شبه- فلسفه در اسپانیای مسلمان می دانست نوشته شده است. حی ابن یقظان از اینرو، در یک سطح، نوعی کتاب مقدماتی برای فلسفه ی اسلامی است. کتاب، پیش از آنکه چهارچوبۀ روایت پسری با منشاء نامعلوم را که بدست غزالی در جزیرۀ متروکی بزرگ می شود را بنیان گذارد، استخوان بندی ارجاعیش را با نقدی کوتاه و گزیده از فلسفۀ اسلامی بنا می نهد.

رِجالیِ مُدَقِّقِ بَصیر و فَقیهِ مُحَقِّقِ شَهیر، مرجِعِ دینیِ عالیٖ مِقدار، حضرتِ آیة الله سَیِّد موسیٰ شبیریِ زَنجانی ـ أَدامَ اللهُ أَیّامَ إِفاداتِهِ العالیَة ـ، در یادکردی از فیلسوفِ پارسا و مُفَسِّرِ باریک۟ بین ، مرحومِ عَلّامه سَیِّد محمَّدحُسَینِ طَباطَبائی ـ قَدَّسَ اللهُ سِرَّهُ الشَّریف ـ ، در ضمنِ بعضِ إِفاداتِ خویش ، فرموده اند : « معمولِ شعرهایِ خالص و سَرۀ فارسی مقداری غلق دارد . این شعرِ آقایِ طباطبایی با این که فارسیِ خالص است ، هیچ إِغلاقی در آن نیست :

دفع خواطر ریا در زمان عبادت: هر که با نفس خود مجاهده کند و بیخهاى ریا از دل خود برکند به قناعت، و بریدن طمع، و ساقط کردن نفس خود را از چشم مخلوقان، و حقیر شمردن مدح و ذم مخلوقان، شیطان در میان عبادت وى را نگذارد، بل به خطرات ریا معارضت کند، و نزغات از وى منقطع نشود، و هواى نفس و میل او به کلیت محو نگردد. پس چاره نباشد که براى دفع خاطر ریا که پیدا‌ آید تشمّر نماید. خواطر ریا بر سه قسم است و باشد که هر سه به یک دفعت در دل ‌‌آید چون یک خاطر، و باشد که پس یک دیگر باشد به‌تدریج: ۱) خاطر علم و معرفت: و آن علم است به اطلاع خلق، و امید اطلاع ایشان؛ ۲) خاطر رغبت و شهوت: و آن گاه انگیختن رغبت از نفس در ستایش خلق است و حصول منزلت نزدیک ایشان و قبول نفس آن را و میل او بدان؛ ۳) خاطر عزم و تصمیم: و آن بستن ضمیر است در تحقیق آن میل‌.

این مقاله به نقاط مثبت و منفی شعر سعدی پرداخته است. منظور از فراخی شگرفی ها، نغزی ها و زیبایی های سخن سعدی است که سعدی را به آن پایگاه بلند در پهنه ادب و فرهنگ ایران و حتی جهان رسانیده است. منظور از تنگنا نیز پیچش و تاریکی و دشواری است که گاه در سخن سعدی یافت میشود و مقصود بیت هایی است که با وجود سادگی واژگان و زبانشناسی اما معنای بیت ها به آسانی مشخص نمیشود زیرا ساختار نحوی آنها پیچیده و درهم است.

نویسنده مقاله ضمن اعتقاد به مشرب خاص عرفانی ـ فلسفی در غزل های سعدی، این غزلیات را برآمده از عشق می داند و معتقد است که حالات ویژه عاشق و معشوق در این غزلیات به نیکی به تصویر کشیده شده است آن هم به زبانی سعدیانه، شاعرانه و دل انگیز. در ادامه نویسنده مقاله یکی از غزل های سعدی را با مطلع «همه عمر سر ندارم سر از این خمار مستی» از این زاویه دید مورد بررسی قرار می دهد.

سعدی با بلاغتی استوار و هنرمندانه و دریافتی زیرکانه و معقول که با تفکرات و اندیشه های گوناگون او انطباق دارد، قالبهای ادبی، انواع شعر، گونه های معانی و نحوه های مختلف تاثیرگذاری متناسب را انتخاب میکند. وی زلالترین و بی پرده ترین عواطف و احساسات شخصی و غنایی خویش را در غزل منعکس میسازد. غزل سعدی دارای ویژگیهای ساختاری و درونمایه های انحصاری خاصی است. عشق مرکز آتشفشان عاطفی و ذهنی غزل سعدی است. سعدی رابطه عاشق و معشوق را که برآیندی از اوضاع و احوال عاطفی زمان اوست، به نحوی پرتحرک و پویا مطرح میسازد و گاهی نیز بی خبران از عشق و ماجرای آن را مورد اعتراض و شکایت قرار می دهد.

طنز به عنوان بستری برای طرح برخی موضوعات انسانی، امروزه در ادبیات نوین بسیار مورد توجه است.این شیوه که در هنر کاریکاتور به صورت تجسمی می کوشد با برجسته نشان دادن برخی زوایا، بیننده را به سوی مفهومی خاص هدایت کند در شعر نیز در پی آن است تا نقش راهبردی خویش را حفظ نماید؛ بنابراین شاعر تمام تلاش خود را به عمل می آورد تا توجه مخاطب به معنای مورد نظرش جلب گردد.

مجلس شورای ملی نخستین بار پس از پیروزی مشروطیت در ایران مستقر شد و پیش از آن چنین نهادی در تاریخ ایران وجود نداشت. تاسیس مجلس در مشروطیت و تركیب نمایندگان تشكیل‌دهنده آن قابل توجه است. كسانی كه در اولین مجلس عضو بودند از نمایندگان جامعه مدنی و از عقلا و امنای ملت بودند و به همین دلیل این مجلس نمایندگی از ملت داشت و نمایاننده و بازتاب‌دهنده نور ملت بود. به همین دلیل بود كه مشروطه‌خواهان از مجلس به «روح روان این ملت» و «كنگره عدالت» مملكت یاد می‌كردند. مجلس مجمع عقلا و امنا یك ملت است و جایی است كه وقتی نمایندگان در آن جمع می‌شوند تو گویی كه همه مملكت آنجا اجتماع كرده‌اند. چنین بود كه در مشروطیت مجلس «مركز توجه عموم ملت» بود و پس از كسب چنین جایگاه و مشروعیتی بود كه به مركز امور مملكت بدل شد و در «راس امور» قرار گرفت.