مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

آفرودیته | بخش ادیان و عرفان آفرودیته \āfrodīte\، در دینِ یونان باستان، خدابانویِ زیبایی، عشق و باروری. آفرودیته احتمالاً دارای منشأ شرقی است و چنین به نظر می‌رسد که پرستش این خدابانو از یک الٰهۀ سامی، که در بابل و آشور ایشْتَر نام داشت و فنیقیان او را آسْتارْته می‌خواندند، منشأ یافته باشد. کیشِ پرستش او را مهاجران فنیقی با خود به قبرس، ...
افست، چاپ | عبدالحسین آذرنگ , بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه , داوود شایسته افست، چاپ \čāp-e ofset\، نیز چاپ لیتوگرافی، یا لیتوافست، شیوه‌ای در چاپ تجارتی که در آن، نقش آغشته به مرکب (اعم‌از حروف و تصویر) از روی صفحۀ چاپ به نَوَرد (غلتک) لاستیکی، و سپس از آن به کاغذ یا مواد دیگر منتقل می‌شود. انعطاف‌پذیری نورد لاستیکی چاپ را بر چوب، پارچه، فلز، چرم و کاغذ زبر نیز ممکن می‌سازد.
افسر | مجدالدین کیوانی محمدهاشم میرزا (1258- شهریور 1319 ش / 1879- سپتامبر 1940 م)، ملقب به شیخ‌الرئیس و متخلص به افسر، پسر نورالله میرزای جناب و نوۀ فتحعلی شاه قاجار، ادیب، شاعر، روحانی و از رجال سیاسی سرشناس عهد قاجار و پهلوی. او در زادگاه خود، سبزوار، به كسب دانشهای مقدماتی منطق، معانی و بیان، بدیع و ریاضیات پرداخت. بخشی از مقدم...
افسران ناسیونالیست، سازمان | مرتضی رسولی پور افسران ناسیونالیست، سازمان \sāzmān-e afsarān-e nāsiyonālīst\، تشکیلاتی مخفی با هدف اصلاح ارتش (تأسیس: 1331 ش).
افزون | علی حصوری افزون \afzūn\، صفت خدا به معنی افزونی‌بخش، دارندۀ نیروی جادویی، و لقب شاهان دورۀ ساسانی و حکمرانان محلی تا پایان سدۀ 1 ق. اگرچه در زندِ اوستا این عنوان به‌صورت افزونیگ / ابزونیگ در ترجمۀ سپنته بسیار به کار رفته («یسنا ... »، 13)، درست نمی‌دانیم که از چه تاریخی صفت اوستایی سپنته به افزونیگ ترجمه شده است. این ع...
افسران، باشگاه | نازی پیران افسران، باشگاه \bāšgāh-e afsarān\، محلی برای گردهمایی افسران ارتش ایران و صحنۀ چند رویداد تاریخی (تأسیس: 1313 ش؛ افتتاح رسمی: 1318 ش).
افسران خراسان، قیام | عبدالحسین آذرنگ افسران خراسان، قیام \qiyām-e afsarān-e xorāsān\، اقدام مسلحانه و نافرجام شماری از نظامیان خراسان در 1324 ش / 1943 م. این قیام که عمر آن بیش ‌از 5 روز نبود، در ناحیه‌ای روی داد که نیروهای ارتش سرخ اتحاد شوروی درپی جنگ جهانی دوم (1939-1945 م) آنجا را در اشغال خود داشتند.
افسران حزب توده ایران، سازمان | مجید رهبانی ‌‌‌افسران حزب تودۀ ایران، سازمان \sāzmān-e afsarān-e hezb-e tūde-ye īrān\، تشکیلات نظامی وابسته به حزب تودۀ ایران (ح 1321-1333 ش). پس ‌از اشغال ایران در شهریور 1320، برکناری رضاشاه از سلطنت و بازشدن فضای سیاسی، حزب تودۀ ایران (ه‍ م) در مهرماه آن سال تأسیس شد. با گسترش‌یافتن فعالیتهای این حزب، گرایش به اندیشۀ ...
افسری، دانشکده |
افسردگی | بخش علوم پزشکی افسردگی \afsordegī\، اختلالی روانی که در آن، بیمار غم عمیق و ماندگار، و کاهش علاقه‌مندی به تقریباً همۀ کارها را تجربه می‌کند. این اصطلاح برای احساس غم موقتی، تنهایی یا حزن و اندوهی که ممکن است هرکسی گاهی حس کند، نیز به کار می‌رود. افسردگی شدید که افسردگی ماژور نیز خوانده می‌شود، برخلاف اندوه طبیعی، می‌تواند ت...
آفرینش | حسن رضایی باغ بیدی , صمد موحد , عسکر بهرامی , مسعود جلالی مقدم , مسعود تاره , مریم فلاحتی موحد , عادل شیرالی , بخش ادیان، اساطیر و عرفان آفرینش \āfarīneš\، هستی‌یافتن کائنات یا موجودشدن هویتهای متمایز آن در نتیجۀ عمل خداوند، یا نیرویی عظیم و ماوراء‌الطبیعی، یا محصول تحولی در ذات آن وجود متعالی.
آفریقای مرکزی، جمهوری | بخش جغرافیا آفریقای مرکزی، جمهوری \jomhūrī-ye āfrīqā-ye markazī\، کشوری محصور در خشکی در مرکز قارۀ آفریقا. این کشور بیش ‌از 610 ﻛﻤـ از دریا فاصله دارد و از شمال با چاد، از شرق با سودان، از جنوب با جمهوری دموکراتیک کنگو (کنگوی کینشاسا) و جمهوری کنگو (کنگوی برازاویل)، و از غرب با کامرون هم‌مرز است. شهر بانگویی، پایتخت جمهو...
افسنتین | گل اندام شریفی افسنتین \afsantīn\، نام عمومی گونه‌هایی از سردۀ دِرمَنه (یوشَن، ترخ) از تیرۀ آفتاب‌گردان. 3 گونه از این سرده به‌ترتیب با نامهای افسنتین بزرگ، افسنتین دریایی و افسنتین کوچک معروف هستند که از این میان، افسنتین بزرگ، یا به‌طور مطلق افسنتین، ازلحاظ کاربرد دارویی مشهورتر و مهم‌تر است.
آفریقای جنوبی | بخش جغرافیا , بخش ادبیات جهان آفریقای جنوبی \āfrīqā-ye jonūbī\، جنوبی‌ترین کشور قارۀ آفریقا با چشم‌اندازهای زیبای طبیعی و تنوع فرهنگی.
آفریقا |
افسوس | غلامعلی آریا , عارف نوشاهی میرشیر علی دهلوی (د 1224 ق / 1809 م)، شاعر و مترجم شبه‌قاره، فرزند سید علی مظفرخان (مظفر علی خان، نك‍ : فائق، 2) كه نسبش به امام جعفر صادق (ع) می‌رسد. اجداد وی از خواف خراسان بودند، اما یكی از نیاكانش به نام سید بدرالدین برادر سید عالم‌الدین حاجی خان، به هندوستان كوچ كرد و در شهر نارنول، در حوالی اگره، مقیم ش...
افسوس، شوراهای | بخش ادیان، اساطیر و عرفان افسوس، شوراهای \šowrāhā-ye efesūs\، دو شورای علمای مسیحی که در افسوس (شهر باستانی آسیای صغیر، امروزه تقریباً در 50 کیلومتری جنوب شرقیِ ازمیر، در ترکیه) تشکیل شد و یکی از آن ‌دو (سومین شورای جامع مسیحی) در تاریخ این دین دارای اهمیت خاص است. پیش ‌از آن نیز، انجمنی از علمای دینی مسیحی در افسوس منعقد شده بود.
افشار، یکی | مژگان نظامی یكی از بخشهای شهرستان خدابنده از استان زنجان. بخش افشار در كنار بخشهای مركزی، سجاس رود و بُزینه رود، یكی از 4 بخش شهرستان خدا بنده شمرده می‌شود ( سازمان تقسیمات ... ، 25)، كه خود از دو دهستان به نامهای شیوانات و قشلاقات افشار تشكیل شده، و مجموعاً دارای 69 آبادی است كه 7 آبادی آن خالی از سكنه است ( آمارنامه، 1...
افشار |
افشار، محمود | علی میرانصاری افشار \afšār\، محمود (نیز معروف به دکتر محمود افشار یزدی، 1272-1362 ش)، حقوقدان، بنیادگذار مجلۀ آینده، مؤلف و شاعر. او در یزد به ‌دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی را در مکتب‌خانه‌های قدیمی یزد و مدرسۀ مشیریۀ این شهر به پایان برد. در 13سالگی برای ادامۀ تحصیل راهی هندوستان شد و مقدمات علوم جدید و زبان انگلیسی را در آ...
افضل ایوبی | مسعود حبیبی مظاهری ابوالحسن نورالدین علی (565-622 ق / 1170-1225 م)، فرزند ارشد و جانشین صلاح‌الدین ایوبی، ملقب به الملك الافضل كه یك چند بر مناطقی از شام و مصر حكم راند، اما همچون دیگر فرزندان صلاح‌الدین در حكومت چندان اقتدار و توفیق نیافت.
افشارطوس | مسعود کوهستانی نژاد افشار‌طوس \afšār tūs\، محمود (سرلشکر) (1285- 1332 ش / 1906-1953 م)، فرماندار نظامی تهران و رئیس کل شهربانی در حکومت دکتر محمد مصدق (1331-1332 ش).
افضل کتیفات | صادق سجادی افضل كتيفات‌ \afzal-e kotayfāt\، ابوعلی‌ احمد (مق‍ 526 ق / 1132 م)، وزير و فرمانروای مصر، فرزند افضل‌ بن‌ بدر الجمالی‌ و نوادۀ اميرالجيوش‌ بدرالجمالی،‌ وزيران‌ نامدار عصر فاطمی‌.
افلاس | رحمت الله عروجی اصطلاحی فقهی به معنای تكافؤ نكردن دارایی شخص مدیون برای تأدیۀ دیون او. در برخی تعاریف فقهی افلاس این قید نیز وجود دارد كه مرجع قضایی نیز حكم به حجر مدیون كرده باشد. بحث افلاس و شروط و آثار مترتب بر آن، در ابواب مختلف فقهی چون بیع، دین، رهن، حواله و حجر آمده است.
افصح زاد | عبدالحسین آذرنگ افصح‌زاد \afsah-zād\، اعلا‌خان (1935-2003 م / 1314- 1382 ش)، تاریخ‌نگار، منتقد ادبی و جامی‌شناس تاجیک. در خانواده‌ای کشاورز در پنجکنت به دنیا آمد، در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی و تاجیکی تحصیل کرد و در گروه خاورشناسی و نسخه‌های خطی پژوهشگاه علوم تاجیکستان به کار پرداخت (بشیری، 14؛ «درگذشت ... »، 47). در 1971 م ب...
افشاری* |
افشردی |
افضل خان شیرازی | مجید سمیعی شكرالله (978-12 رمضان 1048 ق / 1570-7 ژانویۀ 1639 م)، مشهور به افضل خان علاّمی، دیوان‌سالار و وزیر كاردان و با نفوذ ایرانی‌تبار دورۀ جهانگیر شاه (1014-1037 ق) و شاه جهان گوركانی (1037- 1068 ق).
افضل الدین کرمانی | محمدابراهیم باستانی پاریزی تاج‌الزمان احمد بن حامد، از شاعران، مورخان و پزشكان اواخر قرن 6 و اوایل قرن 7 ق در دستگاه آل قاورد (ه‍ م) یا سلجوقیان كرمان. تاریخ تولد او معلوم نیست. از ندیمان طغرل شاه سلجوقی (د 563 ق / 1168 م) بود و در اختلافات فرزندان او، یعنی ملك ارسلان، توران شاه و بهرام شاه، بیشتر با ملك ارسلان همراهی داشت. یكی از مربی...
افشار، حسن | سید علی آل داوود افشار \afšār\، حسن (1293-1371 ش)، استاد حقوق تطبیقی و پایه‌گذار و رئیس مؤسسۀ حقوق تطبیقی دانشگاه تهران. او پس ‌از اتمام تحصیلات در دانشگاههای تهران و پاریس، از 1318 تا 1358 ش، به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت، در 1342 ش به ریاست دانشکدۀ حقوق منصوب شد، و افزون بر تدریس در ایران، در برخی از دانشگاههای اروپا (فر...
افشار، مستوره | سارا یعقوب سفیانی افشار \afšār\، مستوره (1268-1325 ش / 1889- 1946 م)، از پیش‌گامان آموزش زنان و احقاق حقوق آنان در ایران.
افشار نادری | حسن موسوی زاده افشارنادری \afšār nāderī\، نادر (1305- 1358 ش / 1926- 1979 م)، مردم‌شنـاس، و از پیشروان پـژوهشهای ایلـی ـ عشیره‌ای در ایـران. وی در مشهد متولد شد و پس‌از پایان دورۀ دبیرستان به تهران آمد و در مدرسۀ کشاورزی کرج به تحصیل پرداخت و طی آن در وزارت آموزش‌وپرورش استخدام، و مشغول تدریس در مدارس ورامین شد. سپس با بورس...
افکار عمومی | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه افکار عمومی \afkār-e omūmī\، نگرشها، دیدگاهها و ترجیحهـای مـردم در قبـال رویـدادها، اوضاع‌ و احـوال سیـاسی ـ اجتماعی و مسائلی که با منافع، مصالح یا علاقه‌های آنها ارتباط دارد. افکار عمومی را معمولاً به کمک روشهای نظرخواهی و نظرسنجی بررسی می‌کنند و نتیجۀ به‌دست‌آمده را مبنایی برای تخمین‌زدن یا داوری‌کردن دربار...
افغان | محمد آصف فکرت به تعبیر نوین و عام، نامِ هر یك از شهروندان افغانستان (ه‍ م) از هر قوم و قبیله و دین. این تعبیر در قانون اساسی مصوب 1343 ش / 1964 م افغانستان (مادۀ 1) آمده بود؛ در قانون اساسی مصوب 1356 ش / 1977 م نیز با تكیه بر این مطلب همۀ شهروندان كشور از نظر حقوق و وظایف در برابر قانون یكسان و برابر اعلام شدند (مادۀ 21) و...
افکاری | عبدالحسین آذرنگ افکاری \afkārī\، جهانگیر (1296-1382 ش)، مترجم آثار فرانسوی به فارسی. در تهران به دنیا آمد و تحصیلات خود را در همین شهر به پایان رساند. به‌سبب آشنایی با زبان فرانسوی، و علاقه به فعالیت ادبی، از جوانی به ترجمۀ آثار ادبی فرانسوی به فارسی روی آورد و با مطبوعات همکاری کرد. نخستین کتابی که از او انتشار یافت، سرگذشت...
افضل الدین محمد | ابوالفضل خطیبی (یا محمود) (د رجب 910 / دسامبر 1504)، وزیر سلطان حسین بایقرا و شاعر دورۀ تیموری. وی در خانواده‌ای پرورش یافت كه نسل اندر نسل در كرمان امارت و وزارت داشتند. پدرش ضیاءالدین محمد نیز از بزرگان این شهر بود (دولتشاه، 513؛ میرخواند، 7 / 85).
افصح الملک یزدی | حسین مسرت افصح‌الملک یزدی \afsah-ol-molk-e yazdī\، ابراهیم (1283-1345 ق / 1866-1926 م)، ملقب و متخلص به افصح‌الملک، نیز با تخلصهای جلال، جلالی و جلال الشعرا؛ شاعر دورۀ قاجار.
افضل الدین خونجی | ناهده فوزی ابوعبدالله محمد بن نام‌آور بن عبدالملك (جمادی‌الاول 590-5 رمضان 646 / مۀ 1194-22 دسامبر 1248)، دانشمند علوم عقلی ایرانی و قاضی در مصر. برخی از منابع متأخر نام پدر و سال وفات او را به اختلاف آورده‌اند (نك‍ : ابن قنفذ، 320؛ طاش كوپری‌زاده، 1 / 275). انتساب او ظاهراً به خونَج (= خونا، خونه)، قصبه‌ای در نزدیكی زن...
افلاج | زهرا خسروی منطقه‌ای وسیع در جنوب سرزمین نجد. در گذشته این ناحیه، فَلَج خوانده می‌شد (ابراهیم حربی، 541؛ ابن خردادبه، 153؛ همدانی، 81؛ یاقوت، بلدان، 3 / 908). هم اكنون افلاج از توابع ناحیۀ عارض شمرده می‌شود (حمزه، 74-75) كه از شمال به منطقۀ بِرك، از جنوب به مَقرَن، از شرق به جلگۀ البیاض و از غرب به شن‌زارِ دَحی محدود است...
افشین | علی بهرامیان (د شعبان 226/ ژوئن 841)، سردار مشهور ایرانی در دستگاه خلافت مأمون و معتصم عباسی.
افغانی | حسین میرعابدینی افغانی \afqānī\، علی‌محمد (1304 ش / 1925 م)، داستـان ـ نویس ایرانی. او در یک خانوادۀ کارگری در کرمانشاه زاده شد. پدربزرگش اهل نجف‌آباد اصفهان بود و چون با تخلص «افغان» شعر می‌گفت، نام خانوادگی «افغانی» را انتخاب کرد. پدرش، حسینقلی، برای گریز از آشوب جامعه در سالهای پس‌از مشروطه، از نجف‌آباد به‌قصد عتبات حرکت ...
افسوسیان، رساله پولس به | بخش ادیان و عرفان افسوسیان، رسالۀ پولس به \resāle-ye pūlos be efesūsiyān\، نامه‌ای منسوب به پولس رسول، دهمین کتاب از مجموعۀ عهد جدید و بخشی از کتاب مقدس که صرفاً به مسیحیان تعلق دارد. بنابر سنت، این رساله در حدود 60 م نوشته شده است، ولی بعضی از دانشمندان زمانی دیرتر را برای آن در نظر می‌گیرند و تا سال 92 یا 95 م را نیز پیشنهاد...
افلاکی | پروانه محمدی شمس‌الدین احمد عارفی (د 761 ق / 1360 م)، از شاگردان و مریدان شیخ جلال‌الدین عارف نوادۀ جلال‌الدین محمد مولوی و مؤلف كتاب مناقب العارفین. این كتاب با اینكه از جهت اشتمال بر احوال مشایخ سلسلۀ مولویه و خاندان جلال‌الدین مولوی دارای اهمیت و فواید بسیار است، اما از زندگانی مؤلف اطلاعات چندانی به دست نمی‌دهد. اینكه...
افشار | علی بلوکباشی , بخش مردم شناسی ، نام یك گروه بزرگ قومی ـ عشایری از اقوام ترك زبان ایران. افشار در متنهای قدیم به صورتهای اَوْشار (بدرالدین، 20؛ ابوالغازی، 27)، اَوشر (رشیدالدین، 1 / 40)، اَوْشَریّه، اوشاریه و افشاریه (ابن تغری بردی، 14 / 48؛ مقریزی، 4(1) / 86، 126، جم‍‌ ؛ قلقشندی، 7 / 282) نیز آمده است.
افق | یونس کرامتی افق \ofoq\، صفحه یا خطی بسته (معمولاً دایره و گاه نزدیک به دایره) که مرجع رصد یا اندازه‌گیری محلی به‌شمار می‌رود. صفحۀ دایرۀ افق هر محل بر راستای شاقول آنجا عمود است. مفاهیمی را که اصطلاح افق بر آنها اطلاق می‌شود، می‌توان به 3 دستۀ افق در معنای رایج میان عموم، افق در نجوم کروی جدید، و افق در هیئت و نجوم کهن ت...
افلاق |
آفونسو |
افلهرتی | بخش ادبیات جهان ا‘فلهرتی \o-felahertī\، لیِم (1896-1984 م / 1275-1363 ش)، نویسندۀ ایرلندی. داستانهای او طبیعت‌گرایی خشن، تحلیل روان‌شناختی، احساس شاعرانه، و طنز گزنده‌ای را با احترامی پایدار به دلیری و مقاومت مردم ایرلند در هم آمیخته است. او را چهرۀ برجستۀ دورۀ نوزایی (رنسانس) ادبی ایرلند دانسته‌اند.
افوس | احمد آرین نیا افوس \efūs\، شهری در شهرستان فریدن در استان اصفهان ( نشریه ... ، 10). افوس با 500‘ 2 متر ارتفاع و موقعیتی میان‌کوهی، در °50 و ´6 طول شرقی، و °33 و ´1 عرض شمالی جغرافیایی، و هشت کیلومتری جنوب غربی شهر بوئین و میاندشت قرار دارد. کوههای سرخ و سنبله به‌ترتیب در شمال غربی و جنوب غربی افوس، که دارای آب‌وهوایی خشک م...
آفونسو |

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام