اخبار

خبر کوتاه اما بسیار پرمعنا بود. یکی از جالب‌ترین و شاید کم نظیرترین وقف های سالیان اخیر، همین چند روز پیش، در همدان رقم خورد. جایی که استاد سالخورده تاریخ و فلسفه دانشگاه تصمیم گرفت حاصل 60 سال زندگی‌اش را برای آیندگان وقف کند.

سنت کهن وقف اکنون در روزگار ما به بازتعریفی در هدف‌ها و اصول نیاز دارد. جامعه امروز تفاوت‌هایی اساسی با گذشته یافته، نیازهای جامعه نیز بر همین رویه دگرگون شده است. اگر در گذشته ساخت مدرسه، کاروان‌سرا، پل، حمام، تکیه، جاده، کتابخانه، دارالایتام، دارالشفا (بیمارستان)، آب‌انبار و قنات در زمره مهم‌ترین تاسیسات وقفی به شمار می‌آمدند و واقفان می‌کوشیدند املاک و دارایی‌های خود را در این راه‌ها وقف کنند، امروز اما بسیاری از زمینه‌های گذشته، دیگر وجود ندارند.

این گفتار به معرفی و نقد و بررسی کتاب مأخذشناسی وقف نوشته سید احمد سجادی جزی می پردازد. نگارنده پس از مقدماتی کوتاه در مورد ضرورت و فواید مأخذشناسی و مبحث وقف، به ویژگی های کلی و جزئی کتاب توجه کرده و آنگاه پیشنهادهایی برای تکمیل و روزآمدسازی کتاب و نیز بایسته های پژوهشی بر اساس داده های کتاب ارائه می کند.

یین وقف در فرهنگ ایرانیان درخششی ویژه دارد. بخشندگی و نیکوکاری در روزگاران پی‌درپی تاریخ آنچنان گسترده و مورد اقبال مردمان این سرزمین بوده که نهادی با موضوع وقف و اوقاف برای نظارت بدان شکل گرفته است. سخنان و مطالبی بسیار درباره جنبه مذهبی گفته و نوشته شده است

روایتی از وزیران نیکوکاری و وقف؛ آنان که ایرانِ زخم‌خورده از طوفان را دریافتند پس از سال‌ها پژوهش در تاریخ ایران آنچه دریافته‌ام این است که هرگاه به تاریخ ایران نگریسته‌ام، همواره بیش از آن که با گونه‌ای کنش جمعی برخورم، با عمل فردی روبه‌رو بوده‌ام. آنچه امروزه از آن به نام عملکرد حزبی و گروهی در بخش‌های گوناگون این سرزمین، از سیاست گرفته تا اقتصاد و فرهنگ و اجتماع نام می‌بریم، در تاریخ و در روزگاران گذشته با چنان کنشی روبه‌رو نمی‌شویم.

«احساس مسئولیت» در برابر جامعه، منشأ وقف به شمار می‌آید؛ گرچه روشن است که ما اکنون از نیت‌های بسیاری از واقفان دوره‌های گوناگون تاریخ ایران ناآگاه‌ایم، اما می‌توان مطمئن بود در اندیشه برخی از واقفان، دغدغه پیشرفت جامعه همواره وجود داشته، نیز بهبود کیفیت زندگی برای دیگر نسل‌ها جزو مسئولیت‌هایی بوده است که آنان همواره بر دوش خود احساس می‌کرده‌اند.

کویرهای ایران آرام و صبور نگاه هر ببیننده را تا دوردست‌ها می‌کشانند. چشم که می‌گسترانی شن‌های رقصان و توده‌های خار و خاشاک را می‌بینی و صدای باد و سکوت کویر را می‌شنوی. بر تن این کویر گاه کاروانسراهای گسترده بر کناره جاده‌ها و ابنیه تاریخی که از گذر زمان مصون نمانده و گاه سایه آبادی‌ای که در آن سکوت با صدای پای جوی آبی خنک می‌شکند، خود می‌نماید. بی‌تردید صدای پای آب در این گستره بیش از هر چیز اهمیت دارد. آبی که در گذر هزاره‌های دور آنچنان اهمیت داشته و دارد که بسیاری از آیین‌ها، جشن‌ها و دعاها از آن مایه و پایه می‌گیرد.

یک روستایی اهل سبزوار، 3 ساعت از آب قنات روستا را وقف آبیاری درختان تشنه کرد. به همین بهانه، مروری کرده ایم بر وقف‌های جالب و گاه عجیبی که در مورد زمین، آب و محصولات کشاورزی اتفاق افتاده است.