آیین وقف در سده‌های اخیر تاریخ ایران، فرازونشیب‌های بسیاری را از سر گذرانده و دگرگونی‌هایی را آزموده است. پیشینه بخشی از این دگرگونی‌ها به روزگار قاجار بازمی‌گردد. ایران در آن روزگار در مقايسه با روزگاران پیشین با مسائل گوناگونی روبه‌رو شد. جمعيت به‌عنوان نمونه به‌گونه‌ای چشمگير كاهش داشته است. گسترش بيماري‌هاي واگير و همه‌گیر همچون وبا و طاعون که از بروز قحطي‌هاي پی‌درپی برمی‌خاست، پیدایش جنگ‌ها و درگیری‌های پرتلفات داخلي و خارجي، افول اقتصادي بر اثر ناامني جاده‌ها و كمبود سرمايه، تأثیری بسیار در كاهش جمعيت ايران در آن روزگار گذاشت. مسائلی که در پی این گرفتاری‌ها پدید می‌آمد، کشور را در شرایطی ویژه جای می‌داد.
بیمارستان شفایحیاییان که امروز نماد ارتوپدی کشور به شمار می‌آید، بخشی مهم از نیاز بیماران این حوزه را از سراسر کشور برطرف می‌کند. این بیمارستان پرآوازه کشور، در محدوده کنونی میان میدان بهارستان و خیابان مجاهدین اسلام جای گرفته و براساس سنت دیرینه وقف بنا نهاده شده است. پیشینه این بیمارستان به یک خاندان خوش‌نام قاجاری می‌رسد؛ خانواده‌ای که نگاهی نیک‌اندیشانه به روزگار پس از خود داشتند و بر آن بودند از دارایی شخصی، شرایطی برای درمان آسان بیماران فراهم آورند.
مقصدمان، پیرانگاهی کوچک در حومه یزد است، یکی از بناهای مقدس و نمادین زرتشتیان یزد که در منطقه‌ای دیرینه سال به نام مریم‌آباد که در گویش مردم بومی مریاباد است و زرتشتیان به آن پیر کوشک یا کوشکی‌سوز می‌گویند. این‌جا مکانی است که زرتشتیان یزد بسیار دوست می‌دارند و به زیارتش می‌آیند، چونان پیرانگاه‌های بزرگ پیر چک‌چک و پیر هریشت که همه در دل کویر رها شده‌اند و با قصه‌های نمادین، با صبغه‌ای عاطفی به گذشته تاریخی زرتشتیان بازمی‌گردند.
«بیایید ای کبوترهای دلخواه/ سحرگاهان که این مرغ طلایی ... بپرید از فراز بام و ناگاه/ ببینمتان به قصد خودنمایی ... بیایید ای رفیقان وفادار/ من این‌جا بهرتان افشانم ارزن ... که دیدار شما بهر من زار/ به است از دیدن مردان برزن». این سروده ملک‌الشعرای بهار، شاعر، ادیب و سیاستمدار نامدار تاریخ معاصر ایران، تنها یکی از ١٠ قصیده و غزلی به شمار می‌آید که دلبستگی فراوان او را به کبوتران نمی‌نمایاند.
آیین وقف در فرهنگ و جامعه ایرانی از هزاران سال پیش تا روزگاران کنونی، به اندازه‌ای ژرف ریشه افکنده است که تأثیر و دستاورد آن را در بسیاری از زمینه‌های زندگی شخصی و اجتماعی مردمان این سرزمین در تاریخ می‌توان به تماشا نشست.
آیین وقف، پیشینه‌ای به درازای شکل‌گیری تمدن انسانی بر زمین دارد. شکل‌گیری سنت وقف، یعنی بخشیدن برای آسایش خود و دیگران، اساسا یکی از نشانه‌های تمدن بشری به شمار می‌آید؛ آن‌جا که انسان دریافت اگر خود از مال و دارایی بهره‌مند باشد اما دیگران به نیازمندی افتند، تمدنش به سعادت راه نخواهد برد
مرتضی راوندی نگارنده کتاب بزرگ «تاریخ اجتماعی ایران» درباره پدیده وقف در دوران اسلامی می‌نویسد «در دوران بعد از اسلام، گاه مالکین و ثروتمندان بزرگ، ملک و یا مالی را حبس می‌کردند تا در معرض فروش و یا گرو قرار نگیرد و سود و بهره آن را در راه منافع عمومی یا عده‌ای معین مصرف می‌کردند.
بخشی مهم از کارکردهای آیین وقف در ایران، از گذشته تا امروز، بر پایه توسعه شهرها انجام می‌پذیرفته است. واقفان به موجب آموزه‌های اخلاقی و اعتقادی برآمده از آیین وقف بر آن می‌شدند از دارایی‌های خویش در راه توسعه شهرها و فضاهای شهری بهره بگیرند. این مسأله به‌ویژه در بی‌توجهی حکومت‌ها به ایجاد تسهیلات و امکانات برای رفاه زندگی شهری، رنگی دیگر به خود می‌گرفت.
بخشی گسترده از جریان نوخواهی در زمینه آموزش‌وپرورش این سرزمین، نه‌تنها در اندیشه نوخواهانه ایرانیان که هم‌تراز و همراه با آن در آیین دیرینه نیکوکاری مردمان این سرزمین یعنی آیین وقف ریشه داشته است. کمتر شهری را در ایران می‌توان نشان گرفت که در آن نشانه‌هایی از پیوند میان آموزش و وقف وجود نداشته باشد. تبریز و قزوین که روزگاری پایتخت‌های دودمان صفوی به شمار می‌آمدند، نهادهایی آموزشی برآمده از دل تاریخ دارند که با آیین نیکوی وقف پیوند یافته‌اند.
بنجامين، نخستين سفير آمريكا در ايران که در سال١٨٨٢میلادی به ایران عصر قاجار آمد، در سفرنامه خود« ايران و ايرانيان در عصر ناصرالدين‌شاه» به تفصیل درباره خلقیات گوناگون ایرانیان سخن رانده است. سفرنامه وی درواقع تجربیات، دیده‌ها و شنیده‌هایش در اقامت دو ساله او در تهران عصر ناصری به شمار می‌آید. این جهانگرد و کارگزار سیاسی در بخشی از سفرنامه خود به رفتار ویژه ایرانیان با افراد نیازمند اشاره داشته، یادآور می‌شود ایرانیان علاقه دارند بخشی از درآمد خود را به مستمندان وقف کنند.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید